زخم دهان شامل آفت‌ها و سایر زخم‌های دیگری می‌شود که در داخل دهان ایجاد می‌شوند و برخی آسیب‌ها، آلرژی‌ها یا حساسیت‌ها باعث ایجاد آن می‌شوند. انواع زخم‌های دهان شامل زخم های شانکر و زخم های ناشی از بیماری دست، پا و دهان است. در این مطلب با علت زخم دهان و راه های درمان آن بیشتر آشنا خواهیم شد.
زخم دهان چیست؟
زخم دهان ضایعه دردناک و معمولاً کوچکی است که در دهان یا در پایه لثه ایجاد می‌شود. این زخم‌ها می‌توانند خوردن، نوشیدن و صحبت کردن را دردناک کنند. زخم های دهان معمولاً مسری نیستند مگر اینکه ناشی از عفونتی مانند علائم عفونت ریه باشد.
زخم های دهان معمولاً بعد از 1 تا 2 هفته حتی بدون درمان از بین می‌روند. اما اگر این زخم‌ها بزرگ، بسیار دردناک، یا بدون بهبودی طولانی مدت باشد باید با مشورت پزشک آنلاین برای مصرف دارو اقدام کنید.
زخم دهان نشانه چیست؟
- استرس: سطوح بالای استرس باعث ایجاد زخم های دهان شود.
- برخی بیماری‌ها: مانند سلیاک، دیابت و لوپوس
- تغییرات هورمونی: نوسانات هورمونی در دوران قاعدگی، بارداری یا یائسگی نیز می‌تواند باعث ایجاد زخم دهان شود.
- کمبود ویتامین: کمبود ویتامین هایی مانند B12، آهن یا فولات می تواند خطر ابتلا به زخم های دهان را افزایش دهد.
- تروما: در برخی موارد، زخم‌های دهان می‌تواند در اثر ضربه به دهان یا گاز گرفتن گونه ایجاد شود.
- سرطان: براثر شیمی درمانی این اتفاق می‌افتد.
علت زخم دهان
هیچ دلیل مشخصی پشت زخم‌های دهان وجود ندارد، اما عوامل خطر و محرک‌های خاصی وجود دارند که باعث زخم دهان می‌شوند.
دختران، کودکان، نوجوانان و کسانی که سابقه خانوادگی زخم های دهانی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این زخم هستند.
اما به طور کلی علل زخم دهان عبارتند از:
- آسیب جزئی دهان در اثر کار دندانپزشکی، مسواک زدن شدید، آسیب ورزشی یا گاز گرفتن تصادفی
- عفونت
- بیماری‌های لثه
- قرار گیری قرص آسپرین در کنار دندانی که درد می‌کند
- خمیر دندان یا دهانشویه حاوی سدیم لوریل سولفات (SLS)
- پاسخ آلرژیک به باکتری های دهان
- عفونت های باکتریایی، ویروسی یا قارچی در دهان
- حساسیت به غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی مانند توت فرنگی، مرکبات، آناناس، شکلات و قهوه
- کمبود برخی مواد مغذی، به ویژه ویتامین B9 (فولات)، ویتامین B12، روی و آهن
- تغییرات هورمونی، مانند تغییراتی که در دوران قاعدگی یا بارداری رخ می‌دهد
- استرس عاطفی
- کمبود خواب
بیماری‌های مرتبط با زخم دهان
زخم‌های دهان همچنین ممکن است نشانه‌ای از بیماری‌هایی باشد که جدی تر هستند و نیاز به درمان فوری دارند، مانند:
- بیماری سلیاک
- بیماری التهابی روده (IBD)، از جمله کولیت اولسراتیو
- آبسه دندان
- دیابت
- ایدز
- لوپوس
- لیکن پلان دهان
- بیماری بهجت
علت زخم دهان کودکان
عفونت‌های ویروسی: تبخال، برفک دهان و بیماری کوکساکی همگی می توانند منجر به زخم های دهان در کودکان شوند.
آسیب‌ها: حوادث، گاز گرفتگی ها و سوختگی ها نیز می توانند باعث زخم های دهان شوند.
کمبودهای تغذیه‌ای: سطوح پایین ویتامین های ضروری در بدن می تواند باعث ایجاد زخم های دهان شود.
بیماری‌ها: بیماری سلیاک، بیماری التهابی روده و سایر بیماری های مزمن می‌توانند خطر ابتلا به زخم های دهان را افزایش دهند.
کمبود ویتامین و زخم دهان
اگر دچار زخم های دهانی مکرر می شوید، این احتمال وجود دارد که با کمبود ویتامین مواجه باشید. کمبود ویتامین یکی از علل شایع زخم دهان است و زمانی رخ می‌دهد که بدن ویتامین‌ها و مواد مغذی ضروری برای عملکرد مناسب را دریافت نکند.
یکی از شایع‌ترین کمبودهای ویتامین که با زخم‌های دهان مرتبط است، کمبود ویتامین B12 است. کمبود ویتامین B12 می تواند باعث التهاب در دهان شود و ایجاد زخم کند. ویتامین B12 برای تولید گلبول‌های قرمز ضروری است و کمبود آن باعث ایجاد طیفی از علائم از جمله خستگی، ضعف و رنگ پریدگی پوست می‌شود.
کمبود ویتامین دیگری که می تواند باعث زخم دهان شود، کمبود آهن است. آهن برای سلول های خونی سالم ضروری است و کمبود آن می تواند باعث التهاب در دهان شود و منجر به تشکیل زخم شود. طبق گفته آکادمی پزشکان خانواده آمریکا، کمبود آهن یکی از دلایل شایع زخم های دهان است، به ویژه در زنانی که در دوران قاعدگی یا باردار هستند.
علاوه بر کمبود ویتامین B12 و آهن، کمبود سایر مواد مغذی نیز می تواند در ایجاد زخم های دهان موثر باشد. به عنوان مثال، کمبود روی یا فولات نیز می تواند باعث التهاب در دهان شود که منجر به ایجاد زخم می شود.
علت زخم دهان بعد از شیمی درمانی چیست؟
یکی از مسائل رایج و ناراحت کننده در شیمی درمانی، ایجاد زخم‌های دهانی است. اما چرا این اتفاق می افتد و چه انتظاری می‌توان داشت؟
حقیقت این است که احتمال زخم های دهان به داروی شیمی درمانی خاصی که مصرف می‌کنید و دوز آن بستگی دارد. برخی از داروها مانند کپسیتابین، سیس پلاتین، سیتارابین، دوکسوروبیسین، اتوپوزید، فلوراوراسیل و متوترکسات بیشتر مستعد ایجاد این زخم های دردناک هستند.
به طور معمول، چند روز پس از شروع شیمی‌درمانی ظاهر می‌شوند و طی 2 تا 3 هفته پس از پایان درمان، خود به خود برطرف می‌شوند.
علت زخم دهان در بارداری
استرس، رژیم غذایی فاقد ویتامین B، ترس، اختلالات خواب همگی ممکن است باعث زخم دهان در بارداری شوند اما معمولا مهمترین علت زخم دهان در بارداری تغییرات هورمونی و تغییراتی است که در سیستم ایمنی بدن مادر اتفاق می‌افتد.
چگونه متوجه شوم که زخم دهان من خطرناک است؟
هر زمان که زخم دهانی شما بیش از سه هفته طول کشید باید برای پیدا کردن منشا آن اقدام کرده و به پزشک مراجعه کنید. یا از دکتر دندانپزشک آنلاین کمک بگیرید. زخم‌های دهانی که از بین نمی‌روند می‌توانند به سایر بیماری‌های زمینه‌ای مرتبط باشند.
علائم زخم دهان
علائم زخم دهان معمولا بسته به علت آن متفاوت است، اما معمولاً عبارتند از:
زخم های دردناکی که ممکن است زرد، سفید یا قرمز باشند
زخم روی زبان یا داخل گونه ها یا لب های شما قرار دارد
نواحی قرمزی اطراف زخم دیده می‌شود
دردی که هنگام خوردن، نوشیدن یا صحبت بدتر می شود
ممکن است همزمان بیش از یک زخم در دهان وجود داشته باشد.
آفت دهان شایع‌ترین نوع زخم دهان است که 20 درصد از افراد حداقل یک بار دچار آن می‌شوند.
انواع زخم های دهان
انواع مختلفی از زخم ها و ضایعات دهان وجود دارد که به آنها اشاره می‌کنیم:
آفت (زخم آفتی)
آفت شایع ترین نوع زخم دهان است. دلایل آن نیز عبارتند از ضربه های جزئی (مانند گاز گرفتن گونه)، غذاهای اسیدی و حتی استرس. آفت‌ها معمولاً سفید یا زرد با قرمز و در اطراف دهان هستند.
لیکن پلان دهان
بیماری لیکن پلان یک بیماری پوستی است که به صورت برجستگی‌های کوچک و خارش دار روی بازوها، پاها و تنه ایجاد می‌شوند. در صورت عدم درمان، این ضایعات رشد کرده و باعث ایجاد طیفی از مشکلات می‌شوند. در برخی موارد، این بیماری می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن از جمله دهان، ناحیه تناسلی، پوست سر و ناخن‌ها سرایت کند و منجر به علائمی مانند زخم‌های دهان، درد در هنگام رابطه جنسی، ریزش مو، شکنندگی ناخن‌ها و ضایعات پوستی مزمن شود.
لکوپلاکیا
این وضعیت به دلیل رشد بیش از حد سلول باعث ایجاد لکه های سفید یا خاکستری در داخل دهان شما می‌شود. تحریک مزمن ناشی از چیزهایی مانند سیگار کشیدن می‌تواند باعث آن شود. اما گاهی اوقات بدون هیچ دلیل مشخصی اتفاق می افتد. ضایعات لکوپلاکیا معمولا سرطانی نیستند.
اریتروپلاکی
اریتروپلاکیا یکی دیگر از علائم سیگار کشیدن است. افراد مبتلا به اریتروپلاکیا دارای لکه های قرمز رنگی هستند که معمولاً در پشت دندان‌های جلویی پایین یا زیر زبان آنها ظاهر می‌شود. بر خلاف ضایعات لکوپلاکیا، لکه های اریتروپلاکیا معمولاً پیش سرطانی یا سرطانی هستند.
زبان جغرافیایی
زبان جغرافیایی یک بیماری خوش خیم و بی ضرر است، بدون خطر عفونت یا سرطان. در واقع، اغلب آنقدر بی ضرر است که هیچ درمانی لازم نیست. فقط روی زبان حالت نقشه‌های کشورها ایجاد شده و تغییر رنگ می‌دهد
زخم براثر برفک دهان
رشد بیش از حد مخمر به نام کاندیدا آلبیکنس باعث این عفونت قارچی در داخل دهان شما می‌شود و معمولاً پس از درمان آنتی بیوتیکی یا زمانی که سیستم ایمنی بدن شما به اندازه معمول قوی نیست اتفاق می‌افتد. برفک دهان باعث ایجاد زخم‌ها و لکه‌های قرمز و سفید رنگ در دهان خواهد شد.
زخم سرطانی دهان
ضایعات سرطانی دهان به صورت زخم قرمز یا سفید در دهان ظاهر می‌شوند. اما نگران نباشید، هر زخم قرمزی نشانه سرطانی بودن آن نیست. این زخم‌ها به خودی خود خوب نمی‌شوند. پس اگر زخم دهانی دارید که بعد از سه هفته از بین نرفته است برای اطمینان، به پزشک مراجعه نمایید.
انواع آفت دهان
سه نوع اصلی آفت دهان وجود دارد که عبارتند از:
- جزئی
- اصلی
- هرپتی فرم
زخم جزئی
زخم‌های خفیف شانکر زخم‌های کوچک بیضی شکل یا گرد با اندازه کمتر از 5 میلی متر هستند که ظرف 1 تا 2 هفته بهبود یافته و جای زخم نیز ایجاد نمی کنند.
حدودا 80 درصد از افراد مبتلا به آفت‌های شانکر زخم‌های خفیف دارند که آنها را به رایج‌ترین نوع زخم تبدیل می‌کند.
زخم شانکر عمده
آفت‌های اصلی بزرگ‌تر و عمیق‌تر از زخم‌های جزئی هستند. اندازه آنها اغلب بیش از 10 میلی‌متر است. آنها دارای لبه‌های نامنظم هستند و ممکن است هفته‌ها یا ماه ها طول بکشد تا بهبود یابند. این آفت‌های بزرگ منجر به زخم طولانی‌مدت می‌شوند.
زخم هرپتی فرم
زخم‌های شانکر هرپتی‌فرم بسیار کوچک هستند، به صورت خوشه‌ای ایجاد می‌شوند و معمولا روی زبان ظاهر می‌شوند. گاهی اوقات خوشه ها با هم ادغام ششده و یک زخم بزرگ را تشکیل می‌دهند.
زخم‌های هرپتی‌فرم لبه‌های نامنظمی دارند و بدون ایجاد لک دائمی، در عرض یک ماه بهبود می‌یابند.
این زخم دهان، شبیه زخم های ناشی از تبخال است اما با عفونت تبخال همراه نیست.
تفاوت بین زخم های دهان و تبخال
زخم‌های دهان و تبخال دو نوع رایج از ضایعات دهانی هستند که دردناک هستند. البته برخی از شباهت‌ها را باهم دارند اما تفاوت‌های کلیدی وجود دارد که به شما در شناسایی هر کدام کمک می‌کند.
یکی از تمایزات اصلی این است که آنها در کجا ظاهر می‌شوند. زخم‌های دهان معمولاً در داخل دهان ایجاد می‌شوند، در حالی که تبخال معمولاً رو یا اطراف لب‌ها و همچنین روی بینی یا چانه ظاهر می‌شود. تبخال همچنین با تاول‌های پر از مایع مشخص می‌شود و می تواند دردناک و خارش دار باشد.
از نظر انتقال، بیشتر زخم های دهان مسری نیستند، اما تبخال ناشی از ویروس تبخال است و به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. پس اگر تبخال دارید، احتیاط را فراموش نکنید.
جالب اینجاست که هر دو نوع ضایعات چندین روز قبل از ظاهر شدن، احساس سوزش دهان یا گزگز روی پوست ایجاد می‌کنند. البته این احساس بیشتر با تبخال همراه است.
آیا زخم دهان نشانه سرطان است؟
معمولا نه، اما ممکن است. زخم دهانی که از بین نمی‌رود نشانه سرطان دهان باشد. در بیشتر موارد سرطان دهان، زخم‌های دهان رو یا زیر زبان ظاهر می‌شوند و بیش از 3 تا 4 هفته در دهان باقی می‌مانند.
درواقع، بیشتر موارد مربوط به زخم دهان بی ضرر هستند و خودبه خود خوب می‌شوند.
چه زمانی باید به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کرد؟
در صورت بروز هر یک از موارد زیر در مورد زخم های دهان خود به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید:
- زخم های غیرعادی بزرگ دهان
- زخم های دهان جدید که قبل از بهبود زخم های قدیمی ظاهر می‌شوند
- زخم هایی که بیش از 3 هفته باقی می‌مانند
- زخم های بدون درد
- زخم هایی که تا لب‌ها گسترش می‌یابد
- دردی که با داروهای بدون نسخه قادر به کنترل آن نیستید
- مشکلات شدید در خوردن و آشامیدن
- تب بالا یا اسهال هر زمان که زخم های دهان شما ظاهر شود
درمان خانگی زخم دهان
همانطور که گفتیم بیشتر زخم‌های دهان نیازی به درمان نداشته و خود به خود خوب می‌شوتد اما اگر دچار زخم های دهانی می‌شوید که بسیار دردناک هستند نیاز به درمان‌هایی خواهید داشت.
این درمان‌‌ها عبارتند از:
- پوشاندن زخم با خمیر ساخته شده از جوش شیرین
- استفاده از خمیرهای موضعی دیگر
- قرار دادن شربت لاکسی ژل روی زخم
- شستشو با استفاده از دهانشویه ساخته شده از آب نمک و جوش شیرین
- استفاده از دهانشویه حاوی استروئید برای کاهش درد و تورم
- استفاده از یخ روی زخم
- قرار دادن چای کیسه ای مرطوب روی زخم
- مصرف مکمل‌ها در صورت کمبود برخی مواد مغذی از جمله ویتامین B9 (فولات)، ویتامین B12، روی و آهن
- استفاده از محصولات موضعی بدون نسخه که با بنزوکائین ساخته شده اند
- استفاده از داروهای طبیعی، مانند شربت اکیناسه و ریشه شیرین بیان
پماد برای زخم دهان
برای استفاده از پماد برای زخم دهان باید علت زخم دهان مشخص شده باشد. مثلا برای آفت بهترین دارو، آفتین ژل است که به صورت موضعی روی آفت قرار می‌گیرد. اما اگر علت زخم عفونت باشد باید انواع آنتی بیوتیک مصرف شود و درمان با پماد امکانپذیر نیست.
چگونه از زخم دهان پیشگیری کنیم
برای کمک به کاهش زخم‌های دهان می توانید این کارها را انجام دهید:
از غذاهایی که باعث تحریک دهان شما می‌شود خودداری کنید. میوه‌های اسیدی، آجیل، چیپس و هر چیز تند شامل این موضوع می‌شود. در عوض، غلات کامل و میوه ها و سبزیجات غیر اسیدی را انتخاب کنید. یک رژیم غذایی خوب داشته باشید و روزانه با نظر پزشک، یک مولتی ویتامین مصرف کنید.
- سعی کنید هنگام جویدن غذا از صحبت کردن خودداری کنید تا خطر گازگرفتن دهان ررا کاهش دهید.
- استرس خود را کاهش دهید.
- از مسواک‌های سفت و دهانشویه های حاوی سدیم لوریل سولفات (SLS) یا الکل خودداری کنید.
- از دندانپزشک خود بخواهید برای پوشاندن دستگاه های دندانی یا ارتودنسی دهان که لبه‌های تیز دارد به شما موم بدهد.
منابع:
