هر چشم انسان دارای شش عضله  خارجی است که این ماهیچه‌ها، وظیفه کنترل موقعیت قرارگیری و حرکت چشم‌ها را بر عهده دارند. برای این که فرد دارای بینایی طبیعی باشد، لازم است که این عضلات به صورت هماهنگ با هم در هر دو چشم کار کنند. گاهی مشکلات عصبی یا آناتومیک باعث عملکرد اضافی در عضلات و یا مانع کنترل آن‌ها می‌شود که در نهایت به انحراف چشم منجر خواهد شد. می‌توان گفت انحراف چشم که لوچی یا چشمان ضربدری هم نامیده می‌شود، نوعی بیماری چشمی است که در آن هر دو چشم همزمان به یک نقطه نگاه نمی‌کنند.

این عارضه معمولا در افراد دارای سابقه ژنتیکی یا کسانی که کنترل عضلانی چشمی ضعیفی دارند روی می‌دهد. با توجه به این که انحراف چشم دلایل و درمان‌های متفاوتی دارد، لازم است که برای تشخیص و درمان آن از پزشک متخصص راهنمایی بگیرید. پزشکان سامانه مشاوره آنلاین حال آماده ارائه مشاوره در این زمینه هستند.

با بهریتن راه برای عمل لیزیک چشم در این مقاله آشنا شوید

انحراف چشم به دو شکل کلی قابل مشاهده است که عبارتند از:

ازوتروپیای تطبیقی

این مسئله بیشتر در موارد دوربینی اصلاح نشده و سابقه خانوادگی برای چرخش چشم‌ها اتفاق می‌افتد. از آن‌جایی که توانایی تمرکز به جایی که چشم‌ها نشان می‌دهند مرتبط است، تلاش اضافی برای تمرکز چشم‌ها ممکن است باعث چرخش آن‌ها به طرف داخل شود. علائم آن شامل دو بینی، بستن یا پوشاندن یک چشم هنگام مشاهده بعضی اجسام، کج کردن و چرخاندن سر است. این نوع استرابیسم معمولا در سال‌های اول زندگی روی می‌دهد. برای درمان این عارضه معمولا از عینک استفاده می‌شود؛ اما ممکن است به جراحی عضلات یک یا هر دو چشم هم نیاز باشد.

اگزوتروپیای متناوب

در این نوع انحراف چشم، یک چشم در حالی که چشم دیگر به سمت خارج قرار دارد، بر روی هدف ثابت و متمرکز می‌شود. علائم آن اغلب شامل دو بینی، سر درد، مشکلات خواندن، خستگی و بستن یک چشم هنگام مشاهده اشیا یا در معرض نور خورشید است. گاهی هم بیماران هیچ نشانه قابل توجهی ندارند، در حالی که انحراف چشم توسط دیگران قابل مشاهده است. ازوتروپیای متناوب می‌تواند در هر سنی روی دهد. درمان آن شامل استفاده از عینک، تمرینات چشم و یا جراحی عضلات چشم است.

بیشتر بدانید: خواص ویتامین e

استرابیسم چیست؟

انحراف چشم یا استرابیسم عارضه‌ای است که در آن به نظر می‌رسد چشم‌ها با هم هماهنگ نیستند. این بیماری در هر سنی ممکن است روی دهد، اما بیشتر در نوزادان و کودکان کم سن و سال مشاهده می‌شود. مطابق آمارها حدود ۵ درصد کودکان به استرابیسم دچارند و میزان ابتلای دختران و پسران به آن تفاوت معنی داری با یکدیگر ندارد.

استرابیسم یا لوچی چشم می‌تواند به شکل ثابت یا متناوب باشد. نوع متناوب آن ممکن است در هنگام خستگی عضلات چشم در اثر بیماری و… بدتر ‌شود. ممکن است که والدین در چند ماه اول زندگی نوزاد، گاهی چشمان او را دچار کمی انحراف ببینند. معمولا این وضعیت در زمان‌هایی مشاهده می‌شود که کودک خسته است. این اتفاق به این دلیل روی می‌دهد که کودک هنوز در حـال یادگیری این است که چشم‌های خود را متمرکز کرده و آن‌ها را کنار هم قرار دهد. بیشتر نوزادان تا سه ماهگی با این نوع استرابیسم متناوب رشد می‌کنند.

استرابیسم می‌تواند به دلایلی مثل مشکلاتی در عضلات چشم و یا اختلال در اعصاب کنترل کننده ارتباط عضلات چشم با مغز –جایی که سیگنال‌های بینایی پردازش می‌شوند- ایجاد شود. هم‌چنین ممکن است همراه با برخی از بیماری‌ها از جمله دیابت، فشار خون بالا، مولتیپل اسکلروزیس (MS)، میاستنی گراویس و یا اختلالات غده تیروئید باشد. استرابیسم بر اساس جهت عدم انطباق چشم طبقه بندی می‌شود. هنگامی که یک چشم مستقیم به جلو نگاه می‌کند، جهت چشم دیگر ممکن است به سمت داخل و بینی باشد. این حالت ازوتروپیا یا هم‌گرا نامیده می‌شود. اگر جهت این چشم به سمت خارج و گوش باشد، برون‌گرا یا واگرا، به سمت پایین، هیپوتروپی و به سمت بالا، هیپر تروپی نامیده می‌شود.

درباره قوز قرنیه چشم بیشتر بدانید

عینک زدن یکی از روش‌های درمان انحراف چشم ناشی از عیوب انکساری است

انحراف چشم در کودکان

انحراف چشم در کودکان معمولا به دلیل تلاش کودکان مبتلا به عیوب انکساری برای تمرکز در دید ایجاد می‌شود. در چنین شرایطی یکی از چشم‌های کودک دچار انحراف شده و چشم دیگر وظیفه بینایی را بر عهده می‌گیرد. این نوع انحراف معمولا در کودکان بالای دو سال دیده می‌شود. البته عوامل دیگری مثل سابقه خانوادگی، مشکلات ژنتیکی یا مغزی هم می‌توانند باعث تولد نوزادان مبتلا به استرابیسم شوند.

انحراف چشم کودکان به اشتباه گاهی با تنبلی چشم یا آمبلیوپی اشتباه گرفته می‌شود. گرچه استرابیسم همان تنبلی چشم نیست اما می‌تواند منجر به آن شود. وقتی چشم‌ها در یک راستا قرار نگیرند، مغز دو تصویر متفاوت دریافت کرده و در واقع دچار دو بینی می‌شود. سیستم بینایی در کودکان به بلوغ کامل نرسیده است و مغز در چنین شرایطی، تصویر یک چشم را نادیده می‌گیرد تا از دو بینی جلوگیری کند. اگر بینایی یکی از چشم‌ها مرتبا سرکوب شود، چشم دیگر غالب شده و به آمبلیوپی منجر می‌شود. تقریبا یک سوم تا نیمی از کودکان مبتلا به استرابیسم به تنبلی چشم دچار می‌شوند. این بیماری باید حتما توسط پزشک متخصص چشم تشخیص داده شده و اقدامات درمانی لازم به موقع انجام شود.

بیشتر بخوانید: علایم دندان در آوردن نوزاد

درمان انحراف چشم در کودکان

انحراف چشم در هر سنی باید به سرعت درمان شود. این موضوع از آن جهت مهم است که در صورت عدم درمان می‌تواند باعث کم بینایی و تنبلی چشم شده و گاهی آسیب‌های جبران ناپذیری ایجاد کند. برای درمان انحراف در چشم کودکان از روش‌های مختلفی می‌توان استفاده کرد. از جمله این روش‌ها عبارتند از:

• درمان تنبلی چشم به وسیله تحریک چشم تنبل شده به فعالیت یا روش‌های دیگر
• استفاده از عینک برای اصلاح عیوب انکساری یک یا هر دو چشم
• انجام عمل جراحی برای اصلاح انحراف و بهبود بینایی فرد

اگر تنبلی چشم در سنین پایین به وسیله روش‌هایی که بینایی چشم سالم را محدود و چشم تنبل را وادار به فعالیت می‌کند انجام شود، بینایی کودک به حالت طبیعی بر می‌گردد. این کار به وسیله چشم‌بند یا چسب‌های مخصوصی انجام شده و مدت زمان این کار بستگی به شدت انحراف و سن کودک دارد. گاهی هم به کمک قطره‌های چشمی، چشم سالم کودک را تار می‌کنند تا او وادار به استفاده از چشم تنبل خود شود. توانبخشی دید یا ویژن تراپی هم روش دیگری برای بهبود عملکرد چشم تنبل و مراقبت از عملکرد چشم سالم کودک است. در صورتی که این روش‌ها یا اصلاح عیوب انکساری به وسیله عینک موثر نباشند، برای بهبود و حفظ بینایی چشم از عمل جراحی استفاده می‌شود. در این روش عضلات چشم تنظیم می‌شوند تا چشم در جایگاه درست خود قرار بگیرد.

استفاده از چشم بند یا چسب مخصوص با محدود کردن دید چشم سالم منجر به افزایش فعالیت چشم تنبل خواهد شد

درمان انحراف چشم

هدف اصلی درمان انحراف چشم، حفظ و بازیابی هر چه بیشتر عملکرد بینایی است. درمان‌ها بسته به نوع و علت این بیماری متفاوت هستند. گاهی از عینک برای اصلاح بینایی در چشم‌های ضعیف استفاده می‌شود. در بعضی موارد هم به وسیله چشم‌‌بند، روی یکی از چشم‌های بیمار را می‌پوشانند تا فرد را وادار به استفاده از چشم ضعیف یا تنبل شده کنند. گاهی هم از قطره‌های چشمی برای تار شدن موقت دید یک چشم به همین منظور هم استفاده می‌شود. در بعضی مواقع می‌توان از تمرینات خاصی برای تقویت عضلات چشم هم استفاده کرد. مجبور کردن کودک به استفاده از چشم ضعیف‌تر، می‌تواند با تقویت ارتباط بین چشم و مغز، بینایی را به تدریج بهبود دهد. تجویز عینک دارای منشور و تزریق سم بوتولینیوم هم از دیگر روش‌های درمانی آن هستند.

اگر نیاز به خرید آمپول ایلیا دارید می‌توانید از اینجا اقدام به خرید کنید

در صورتی که انحراف به وسیله روش‌های گفته شده قابل اصلاح نباشد، عمل جراحی انجام می‌شود. از جراحی برای سفت یا شل کردن عضلات خاص چشم به منظور تغییر جهت و اصلاح فرم چشم‌ها استفاده می‌شود. این عمل معمولا تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود و ممکن است بر روی یک یا هر دو چشم انجام شود. در بعضی مواقع، انجام یک جراحی به هماهنگی کامل چشم‌ها منجر نمی‌شود و به جراحی تکمیلی نیاز است. بهتر است درمان انحراف چشم به محض شناسایی و تشخیص، انجام شود. در صورت عدم درمان به ویژه در نوزادان، امکان دو بینی وجود دارد که می‌تواند منجر به تنبلی چشم شود.

بیشتر بدانید:  واکسن گارداسیل چیست؟

عمل انحراف چشم

در هیچ نوع عمل چشم، کره چشم از محل خود جا به جا نمی‌شود. برای اصلاح انحراف، معمولا عضلات چشم مورد جراحی قرار می‌گیرند. برای این کار در ابتدا پزشک یک برش کوچک بر روی بافت پوشاننده چشم ایجاد می‌کند تا بتواند از آن طریق به عضلاتی که در زیر این بافت قرار دارند، دسترسی داشته باشد. تعیین نوع عضلات مورد جراحی به جهت چرخش چشم بستگی دارد.

این عمل جراحی در کودکان لازم است که با بیهوشی کامل انجام شود، اما بزرگسالان بسته به شرایط می‌توانند آن را با بی‌حسی موضعی هم انجام دهند. فرآیند ترمیم چشم پس از جراحی، سریع است و معمولا به خوبی ترمیم می‌شود. گاهی پزشک استفاده از عینک یا منشور را پس از آن لازم می‌داند. اگر اصلاح انجام شده بیشتر یا کمتر از مقدار لازم باشد، انجام عمل تکمیلی هم ضروری به نظر می‌رسد.

بیشتر بخوانید: خواص کلم بروکلی برای لاغری

علائم انحراف چشم

انحراف چشم‌ها نشانه‌های خاصی دارد که شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• چشم‌هایی که ظاهرا در یک راستا قرار ندارند.
• چشم‌هایی که دچار عدم هماهنگی در حرکت هستند.
• پلک زدن مکرر یا تکرار حالتی شبیه به چشمک زدن به ویژه در زیر نور خورشید
• تغییر زاویه سر برای مشاهده اجسام و افراد
• دید دوتایی یا دو بینی
• ناتوانی در درک درست عمق اجسام

انجام عمل جراحی یکی از موثرترین روش‌های درمان انحراف چشم است

عوارض بعد از عمل انحراف چشم

همان‌طور که پوست بدن پس از جراحی ممکن است ملتهب یا کبود شود، چشم هم پس از عمل انحراف، قرمز خواهد شد. این مسئله طبیعی بوده و معمولا در ناحیه جراحی به ویژه در گوشه داخلی یا خارجی چشم خواهد بود. این قرمزی در حدود سه هفته پس از جراحی ار بین خواهد رفت. بعد از جراحی کمی درد هم وجود دارد که نگران کننده نیست. برخی افراد در نخستین روزهای بعد از جراحی احساس وجود جسم خارجی را در چشم‌های خود دارند. باید بسیار مراقب بود که بیمار به چشم‌های خود دست نزند و این شرایط را تحمل کند تا پس از چند روز برطرف شود.

معمولا نتایج نهایی و دائمی جراحی حدود یک تا دو ماه بعد از آن نمایان می‌شود. پزشکان، با کمک بررسی ترمیم چشم در نخستین روزهای بعد از عمل می‌توانند نتیجه نهایی و میزان پاسخ‌دهی چشم به عمل را تشخیص دهند. در صورت عدم مراقبت‌های لازم و حفظ بهداشت، ممکن است که چشم بیمار پس از جراحی به عفونت یا خونریزی دچار شده و در نهایت به از دست دادن دید بیمار منجر شود.

حتما بخوانید: آیا پف زیر چشم خطرناک است؟

حرف آخر

اگر زاویه دید چشم‌ها به صورت صحیح و در یک راستا نباشد، فرد دچار استرابیسم یا انحراف چشمی است. در چنین شرایطی وقتی به فرد نگاه می‌کنید، متوجه می‌شوید که در حالی که یک چشم او به طور مستقیم بر اجسام خیره شده، چشم دیگر به طرف داخل، خارج، بالا یا پایین انحراف دارد. این مسئله ثابت یا متناوب بوده و نیاز به پیگیری و درمان دارد. عدم درمان آن به ویژه در کودکان باعث بروز مشکلاتی از جمله تنبلی چشم می‌شود. برای مشاوره با پزشک متخصص در این زمینه می‌توانید از پزشکان سامانه مشاوره آنلاین حال کمک بگیرید. درمان به موقع انحراف چشم از بروز مشکلات دائمی چشمی جلوگیری خواهد کرد. تجربه شما در این زمینه چه بوده است؟

سوالات متداول

بیماری های چشم