ورم معده اصطلاحی است که توسط مردم برای توصیف نوعی از ناراحتی معده به کار می‌رود. پزشکان این ناراحتی را که معمولا پس از خوردن غذا روی می‌دهد و با تهوع یا استفراغ همراه است، گاستریت معده می‌نامند. یک ناراحتی معده زمانی گاستریت یا ورم نامیده میشود که نمونه بیوپسی گرفته شده و شواهد ناشی از آندوسکوپی، التهاب و آسیب پوشش داخلی معده را نشان دهد. ورم معده عارضه نسبتا شایعی است که عوامل مختلفی می‌توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند. این عارضه در بسیاری از افراد موضوعی جدی و خطرناک نیست؛ اما گاهی اوقات می‌تواند برای مدت طولانی ادامه داشته و زندگی فرد را با مشکل مواجه کند.
انواع ورم معده
پزشکان، آسیب معده منجر به گاستریت را به دو نوع تقسیم کرده‌اند؛ حاد و مزمن. وقتی علائم ورم معده به طور ناگهانی و شدید بروز کند، ورم معده حاد و زمانی که برای مدت طولانی و به صورت خفیف ادامه داشته باشد، ورم معده مزمن نامیده میشود. در ادامه به تعریف و توضیح بیشتر در این موارد می‌پردازیم.
ورم معده حاد
ورم معده حاد به شروع ناگهانی التهاب مخاط معده گفته میشود. پزشک متخصص گوارش در هنگام انجام آندوسکوپی در چنین شرایطی، پوشش داخلی معده را قرمز و ملتهب می‌بیند. نمونه‌های گرفته شده از معده نیز سلول‌های التهابی حاد شامل گلبول‌های سفید خون را نشان می‌دهد. ممکن است در پوشش سطحی درون معده، شکاف‌های جزئی و کم عمق وجود داشته باشد که فرسایش حاد (ورم معده فرسایشی) نامیده میشود. حتی در برخی از مناطق هم ممکن است خونریزی‌های کوچکی وجود داشته باشد. می‌توانی درباره خونریزی دستگاه گوارش و راه های درمان آن در مطلب مشخص شده اطلاعات بیشتری بدست آورید.
ورم معده مزمن
ورم معده مزمن به التهاب مداوم اما ضعیف و آسیب پوشش داخلی معده اطلاق میشود. با از بین رفتن سلول‌های طبیعی، مخاط معده نازک میشود. سلول‌های التهابی مثل لنفوسیت‌ها هم که نشان دهنده پاسخ سیستم ایمنی بدن هستند، افزایش می‌یابد. این نوع ورم معده در کشورهای کمتر توسعه یافته رایج‌تر است. هنگامی که نشانه‌های ورم معده برای سال‌ها وجود داشته باشد، ممکن است تغییرات مخاط به مرحله‌ای به نام متاپلازی منجر شود. این عارضه باعث افزایش احتمال ابتلا به سرطان معده میشود.
دیواره داخلی معده در گاستریت حاد، ملتهب و قرمز به نظر می‌رسد.
بیشتر بخوانید: تاثیر استرس بر قاعدگی
چه عواملی باعث به وجود آمدن ورم معده یا گاستریت می‌شوند؟
عوامل متعددی در زمینه ایجاد التهاب در معده و عوارض ناشی از آن نقش دارند. ورم معده حاد و مزمن در اثر عوامل متفاوتی ایجاد می‌شوند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
دلایل گاستریت حاد
گاستریت یا ورم معده حاد ناشی از تحریک‌کننده‌های حاد است که غشای مخاطی محافظت کننده معده را از بین می‌برد یا به آن آسیب می‌رساند. این مواد تحریک کننده شامل برخی از انواع داروها مانند آسپرین، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، برخی از سموم مانند الکل قوی، عفونت‌های خاص مانند عفونت ناشی از هلیکوباکتر پیلوری هستند. معمولا با حذف ماده تحریک کننده، التهاب مخاط هم به سرعت بهبود می‌یابد. درباره آزمایش هلیکوباکتر و نحوه انجام آن را بیشتر بدانید.
دلایل ورم معده مزمن
هلیکوباکتر پیلوری یکی از عوامل ایجاد کننده ورم معده مزمن است. البته دلایل دیگری هم برای این عارضه وجود دارد؛ از جمله:
- بیماری التهاب خودایمنی معده که در آن سیستم ایمنی بدن به سلول‌های پوششی معده حمله می‌کند.
- عفونت‌های نادر و خاص مانند HIV/AIDS
- بیماری کرون
- افزایش سن و نازک شدن و آسیب پذیری دیواره داخلی معده
- عفونت انگلی
- جراحی‌های معده که باعث افزایش تماس معده با صفرا میشود.
روتاویروس و راه های درمان آن را بشناسید
هلیکوباکتر پیلوری چیست؟
هلیکوباکتر پیلوری یکی از انواع باکتری‌هاست که معمولا در داخل معده یافت میشود. در حقیقت این باکتری در معده بیش از نیمی از جمعیت جهان وجود دارد. اما بسیاری از آن‌ها هرگز مشکلی مرتبط با این باکتری را تجربه نمی‌کنند. با این حال، عفونت ناشی از این باکتری می‌تواند خطر ایجاد زخم، ورم و یا سرطان معده را افزایش دهد.
شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید.
با این که هلیکوباکتر پیلوری در معده نیمی از مردم جهان وجود دارد، اما فقط در بخش کمی از آن‌ها منجر به ورم معده میشود.
علائم گاستریت چیست؟
بسیاری از افراد مبتلا به گاستریت ناشی از عفونت باکتریایی هیچ گونه علائمی ندارند. در سایر موارد، ورم معده می‌تواند باعث موارد زیر شود:
- سوء هاضمه
- درد و سوزش معده در ناحیه بالای شکم
- احساس ناراحتی و مریض بودن
- احساس پری و سنگینی پس از غذا خوردن
البته اگر پوشش داخلی معده فرسوده شده باشد و بافت معده در معرض اسید آن قرار گرفته باشد، علائم می‌تواند شامل درد، خونریزی یا زخم معده باشد.
نشانه‌ها و علائم ورم معده در نوع حاد و مزمن تا حدودی متفاوت هستند. در ادامه به برخی از مهمترین این نشانه‌ها اشاره میشود.
درد و سوزش ناحیه فوقانی شکم می‌تواند از نشانه‌های اولیه ورم یا گاستریت معده باشد.
علائم گاستریت حاد معده
گاستریت حاد معده معمولا باعث ناراحتی معده میشود. زیرا بدن سعی در از بین بردن مواد تحریک کننده دارد که با درد یا ناراحتی در قسمت فوقانی شکم همراه است. علائم دیگر این بیماری می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تهوع و استفراغ
- نفخ و گاز
- کاهش وزن و کاهش اشتها
علائم گاستریت مزمن
در اکثر موارد، گاستریت مزمن علائمی ایجاد نمی‌کند. وقتی آسیب به مخاط، شدید و طولانی باشد، معده توانایی تولید اسید را از دست می‌دهد. این ممکن است باعث ایجاد ناراحتی‌های گوارشی شود. همچنین توانایی ترشح ماده‌ای که برای جذب ویتامین ب۱۲ لازم است، از بین می‌رود. کمبود ویتامین ب۱۲ سرانجام منجر به بیماری‌ای به نام کم خونی مخرب میشود. بیمار در این حالت با موارد زیر به پزشک مراجعه می‌کند:
- خستگی
- کم خونی
- علائمی مانند بی حسی یا گزگز در اندام
تشخیص این عارضه به آسانی از طریق آزمایش خون امکانپذیر است.
ورم معده چگونه تشخیص داده میشود؟
پزشک معمولا پس از معاینه بالینی، انجام چند آزمایش را برای تشخیص دقیق ورم معده توصیه می‌کند:
- آزمایش مدفوع برای بررسی عفونت یا خونریزی معده
- آزمایش تست تنفسی اوره برای بررسی عفونت ناشی از هلیکوباکتر پیلوری
- آندوسکوپی
- تست بلع باریوم
تشخیص گاستریت حاد معده
وقتی علائم گاستریت حاد تا حدودی خود را نشان می‌دهد، پزشک می‌تواند از طریق گرفتن شرح حـال بیمار و بررسی نتیجه آزمایش خون، این عارضه را تشخیص دهد. در صورت بروز علائم قوی‌تر یا خونریزی معده، این بیماری از طریق بررسی مستقیم مخاط معده به وسیله آندوسکوپی امکانپذیر است. تغییرات التهابی معمولا از معده تا اثنی عشر (قسمت ابتدای روده کوچک) را درگیر می‌کند. سایر آزمایشات مانند آزمایش پیشرفته خون، اشعه ایکس و اسکن معمولا برای تشخیص خیلی ضروری نیست، مگر این که پزشک در حین بررسی به بیماری دیگری مشکوک شود.
تشخیص ورم معده مزمن
ورم معده مزمن معمولا با بررسی نمونه (بیوپسی) مخاط معده تشخیص داده میشود. انجام بیوپسی از طریق معاینه آندوسکوپی امکانپذیر است. برای تشخیص دقیقتر ممکن است انجام آزمایش خون و سایر آزمایش‌های مرتبط با هلیکوباکتر پیلوری هم لازم باشد.
انجام آندوسکوپی معده مطمئن‌ترین روش تشخیصی برای شناسایی گاستریت معده است.
بیشتر بخوانید: تست کرونا در منزل
گاستریت چگونه درمان میشود؟
هدف از درمان گاستریت این است که به کمک روش‌هایی اسید معده کاهش یابد تا علائم بیماری تسکین پیدا کند. از طرفی کاهش اسید معده باعث میشود تا پوشش داخلی معده ترمیم شده و بهبود پیدا کند. بسته به علت ایجاد گاستریت، راه‌های مختلفی برای درمان وجود دارد.
درصورت داشتن هرگونه سوال در زمینه بیماری های گوارشی میتوانید از خدمات دکتر آنلاین گوارش سامانه حال استفاده کنید.
درمان ورم حاد معده
بدیهی است که مهمترین بخش در درمان ورم حاد معده، حذف ماده تحریک کننده در صورت وجود است. داروهای ضد اسید یا مهار کننده پمپ پروتئین، برای کاهش میزان اسید در معده مفید هستند. داروهای ضد تهوع هم ممکن است تجویز شوند. اگر علائم به زودی برطرف نشوند یا استفراغ حاوی خون باشد، مشاوره با پزشک برای تحقیقات بیشتر و درمان‌های پیشرفته‌تر لازم است. هنگامی که عفونت هلیکوباکتر پیلوری تشخیص داده میشود، درمان پیشنهادی شامل آنتی بیوتیک است که اغلب به صورت ترکیبی تا دو هفته ادامه دارد. معمولا علائم به سرعت کاهش می‌یابد، مگر این که ماده تحریک کننده یا عفونت از این طریق برطرف نشود.
درمان ورم مزمن معده
از بین بردن هر گونه عفونت در ورم مزمن، از طریق مصرف آنتیبیوتیک برای جلوگیری از پیشرفت ورم معده مهم است. اما مخاط معده در این حالت به ندرت به حالت طبیعی باز می‌گردد. برخی از بیماران با تغییرات شدید در مخاط (به عنوان مثال تغییرات پیش سرطانی در پوشش سلول‌های معده) مواجه هستند. ممکن است این افراد هر ساله به آندوسکوپی معده -برای تشخیص و درمان ضایعاتی که می‌تواند منجر به سرطان شود- نیاز داشته باشند.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر سوء هاضمه و درد معده دارید، میتوانید با تغییر در رژیم غذایی و شیوه زندگی یا با داروهایی که میتوانید از داروخانه تهیه کنید، این مشکل را درمان کنید. اما در صورت بروز علائم زیر حتما باید به پزشک مراجعه کنید:
- سوء هاضمه یا درد شدید به مدت یک هفته یا بیشتر که باعث ناتوانی یا ناراحتی شما میشود.
- احتمال می‌دهید این عارضه در اثر مصرف دارویی که برای شما تجویز شده ایجاد شده است.
- دچار استفراغ خونی یا دفع خون از طریق مدفوع شده‌اید.
البته به یاد داشته باشید که درد معده و شکم همیشه نشانه ورم معده نیست. این درد می‌تواند ناشی از مشکلات متعددی باشد؛ از نفخ تا سندروم روده تحریک پذیر. برای بررسی علت این درد حتما باید توسط پزشک معاینه شده و در صورت صلاحدید پزشک، آزمایش‌های لازم را انجام دهید.
در صورت مشاهده خون در استفراغ و درد شدید معده باید در اولین فرصت به پزشک مراجعه شود.
تغییر سبک زندگی چگونه به کاهش علائم و بهبود ورم معده کمک می‌کند؟
به کمک رعایت چند نکته و تغییر کوچک در عادات غذایی و زندگی میتوان علائم را تا حدودی کاهش داده و به درمان آن کمک کرد؛ از جمله:
- حفظ آرامش و کنترل استرس
- جایگزینی چند وعده کم حجم به جای یک وعده غذایی حجیم
- کاهش مصرف غذاهای محرک معده مانند غذاهای تند، چرب و فرآوری شده
- خودداری از مصرف مسکن‌ها بدون مشورت با پزشک
- حفظ بهداشت فردی و شست و شوی مرتب دست‌ها برای پیشگیری از انتقال هلیکوباکتر پیلوری
جمع‌بندی
ورم معده حاد معمولا به دلیل عوامل تحریک کننده یا عفونت ایجاد میشود و می‌تواند منجر به ناراحتی معده حاد شود. این ناراحتی‌ها معمولا به سرعت با درمان‌های ساده تسکین پیدا می‌کند.
ورم معده مزمن بیماری‌ای است که در آن غشای معده به مدت طولانی آسیب می‌بیند. این آسیب اغلب به دلیل عفونت ناشی از هلیکوباکتر پیلوری است. گاستریت مزمن معمولا سوء هاضمه یا درد ایجاد نمی‌کند، اما آسیب شدید ناشی از آن می‌تواند منجر به کم‌خونی ناشی از ویتامین ب۱۲ شود.
لازم است بدانید که این بیماری با توجه به مخفی بودن نشانه‌ها و تشابه علائم آن با سایر بیماری‌های گوارشی، در بسیاری از موارد به درستی یا به موقع تشخیص داده نمی‌شود. از آنجا که تشخیص در زمان مناسب یکی از عوامل جلوگیری از آسیب‌های جدی مانند سرطان معده است، دسترسی به پزشک حاذق در این مورد بسیار حیاتی به نظر می‌رسد. افرادی که در زمینه این بیماری نیاز به راهنمایی بیشتر و مشاوره با پزشک متخصص گوارش دارند، می‌توانند در هر زمان و مکانی که قرار دارند، به ده‌ها پزشک حاذق دسترسی داشته باشند. برای ارتباط با مجموعه پزشکان سامانه خدمات آنلاین پزشکی- سلامت حال، کافیست به اپلیکیشن یا وبسایت این سامانه وارد شوید. شما میتوانید علاوه بر مشاوره و دسترسی به پزشک متخصص، آزمایشات خود را از این طریق و به صورت غیر حضوری در منزل و محل کار خود انجام دهید و نتیجه آن را هم در کمترین زمان ممکن دریافت کنید. برای افزایش دقت مشاوره و راحتی کاربران، خدمات مشاوره حال به صورت تماس تلفنی، تماس تصویری و یا متنی امکان پذیر است. حال همیشه و همه جا همراه شماست.
سوالات متداول
علائم ورم معده چیست؟
سوء هاضمه، درد و سوزش معده در ناحیه بالای شکم و احساس ناراحتی و مریض بودن و همچنین احساس پری و سنگینی پس از غذا خوردن ار نشانه‌های ورم معده است.
ورم معده چگونه درمان میشود؟
با توجه به نوع ورم معده میتوان آن را درمان کرد. بدیهی است که مهمترین بخش در درمان ورم حاد معده، حذف ماده تحریک کننده در صورت وجود است و در درمان نوع مزمن آن از بین بردن هر گونه عفونت، از طریق مصرف آنتیبیوتیک برای جلوگیری از پیشرفت ورم معده مهم است.
در ابتلا به ورم معده چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت بروز نشانه هایی مثل سوء هاضمه یا درد شدید به مدت یک هفته یا بیشتر که باعث ناتوانی یا ناراحتی شما میشود. احتمال می‌دهید این عارضه در اثر مصرف دارویی که برای شما تجویز شده ایجاد شده است یا اگر دچار استفراغ خونی یا دفع خون از طریق مدفوع شده‌اید به پزشک مراجعه کنید.
منابع
