تنقیه در منزل یک راهکار عملی برای تحریک و خروج مدفوع از روده است که برای مبتلایان به یبوست تجویز می‌شود. در واقع به عمل بیرون راندن مدفوع و مواد زائد از رکتوم، از طریق ورود مایع به روده تنقیه (Enema) می‌گویند.
به جز رفع یبوست، از این روش برای ورود مستقیم دارو به دستگاه گوارش، تمیز کردن روده و تشخیص بهتر سرطان یا پولیپ روده هم استفاده می‌شود. اگرچه شما می‌توانید کیت‌های انجام تنقیه را از داروخانه‌ها تهیه کنید، اما انجام این کار بدون مشورت با پزشک درست نیست. تنقیه غیرضروری یا نادرست می‌توند عوارضی برای شما ایجاد کند.
در گذشته بیماران برای انجام تنقیه تحت نظر پزشک حتما باید به مراکز درمانی یا مطب مراجعه می‌کردند؛ اما امروز انجام تخصصی این کار در خانه هم امکان‌پذیر است. شما برای این کار می‌توانید از خدمات پرستاری در منزل حال کمک بگیرید. در این روش، تنقیه توسط کارشناسان پرستاری با تجربه و با ابزارهایی کاملا بهداشتی انجام می‌شود تا بیمار از عوارض جانبی آن در امان بماند. این مقاله به چگونگی تنقیه در منزل و انواع روش‌های استفاده از آن می‌پردازد. البته می‌توانید از بخش خدمات پزشکی در منزل نیز استفاده کرده و این کار را توسط پزشک یا پرستار متخصص و در خانه خودتان انجام دهید.
تنقیه چیست
تنقیه تزریق مایعات به روده برای پاکسازی و تحریک تخلیه آن است. قرن‌ها است که پزشکان از این روش برای درمان یبوست و مشکلات مشابه استفاده می‌کنند. یبوست یک بیماری مزمن است که حرکت روده را کند می‌کند. در نتیجه مدفوع باقیمانده در روده سفت شده و دفع آن دشوار می‌شود.
زمانی که استفاده از داروهای ملین یا روش‌های دیگر درمانی نتواند به دفع مدفوع در این بیماران کمک کند، می‌توان از تنقیه استفاده کرد. در واقع تنقیه یک روش کمکی برای دفع مدفوع در بیمارانی است که نمی‌توانند این عمل را به طور طبیعی نجام دهند. اما این تنها دلیل استفاده از تنقیه در منزل یا مراکز درمانی نیست. تنقیه کاربردهای متعدد درمانی و تشخیصی دارد که پزشک با توجه به شرایط بیمار می‌توند آن را تجویز کند.
انواع تنقیه کدامند
تنقیه در منزل را با توجه به هدف انجام آن به دو نوع پاکسازی کننده و نگهدارنده تقسیم می‌کنند. همان‌طور که از نام آن‌ها می‌توانید حدس بزنید، تنقیه پاکسازی کننده با هدف پاک کردن روده از مدفوع و آلودگی مواد زائد انجام می‌شود. در حالی که تنقیه نگهدارنده به منظور وارد کردن مواد و داروها به بخش انتهایی روده و اثربخشی درمان است. در ادامه این دو روش و انوع دیگری از تنقیه را معرفی خواهیم کرد:
تنقیه پاکسازی کننده
در این روش که بر پایه آب است، بدن ظرف چند دقیقه تا حدود یک ساعت مدفوع را آزاد و روده را تمیز می‌کند. تنقیه پاکسازی کننده در واقع نگه داشتن مایع (شامل آب نمک، فسفات سدیم و…) در رکتوم برای مدتی کوتاه و شستشوی کامل روده بزرگ است. این روش به دو شکل انجام می‌گیرد:
- تنقیه با حجم زیاد. این یک درمان موثر برای رفع علائم یبوست است؛ چون بخش زیادی از روده بزرگ را پاکسازی می‌کند. در این روش مقدار ۵۰۰ تا هزار میلی‌لیتر مایع به روده وارد می‌شود. معمولا پرستار توصیه می‌کند که این مایع را برای چند دقیقه در روده خود نگه دارید تا مدفوع کاملا آزاد و قابل دفع شود
- تنقیه با حجم کم. از این روش برای تمیز کردن بخش پایینی روده بزرگ در افرادی که مدفوع خشک در بخش انتهایی روده قرار دارد، استفاده می‌کنند. حجم مایع مورد استفاده در آن کم‌تر از ۵۰۰ میلی‌لیتر است
تنقیه احتباسی یا نگهدارنده
این روش اغلب برای افرادی که دچار نهفتگی مدفوع یا وجود مدفوع خیلی خشک و سفت در روده هستند، به کار می‌رود. در تنقیه نگهدارنده، قرار گرفتن و نگهداری ترکیبات روغنی معدنی، پروبیوتیک‌ها و… در روده باعث نرم شدن مدفوع و خروج آسان آن می‌شود. محلول‌های مورد استفاده در این شیوه بین ۹۰ تا ۱۲۰ میلی‌لیتر حجم دارند و معمولا لازم است برای مدت زمانی حدود یک ساعت در روده باقی بمانند تا به بهترین اثرگذاری برسند.
تزریق رکتال دارو
گاهی از تنقیه برای وارد کردن دارو به روده استفاده می‌شود. با این شیوه مخاط روده تسکین پیدا می‌کند، داروها الکترولیت‌ها را متعادل می‌کنند و با عفونت‌ها مقابله می‌شود. بهتر است این کار بعد از تنقیه پاکسازی کننده انجام شود تا بهترین نتیجه به دست آید.
تنقیه در منزل با جریان برگشتی
از این شیوه برای افرادی که به دلیل تجمع گاز روده، دچار اختلال در دفع شده‌اند استفاده می‌شود. برای این منظور، حجم مایع زیادی را به دفعات و در مقدار ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلی‌لیتری به روده وارد می‌کنند. سپس مایع را همراه با گاز روده بیرون می‌کشند. این کار باید سه تا پنج بار تکرار شود تا گاز به طور کامل از روده خارج شود.
تنقیه خنک کننده
اگرچه این یک روش درمانی معمول نیست، اما در موارد خاصی ممکن است پزشک از این شیوه برای کمک به کاهش دمای بدن بیمار استفاده کند.
علت استفاده از تنقیه
تنقیه می‌تواند یک روش درمانی یا تشخیصی باشد. زمانی که سایر داروها در درمان یبوست در بارداری اثربخشی کافی ندارند، یا کولیت اولسراتیو باعث التهاب در بخش‌های مختلف روده شده، تنقیه ممکن است تنها راه درمانی ممکن باشد. به علاوه از آن با هدف تشخیص برخی از بیماری‌ها هم استفاده می‌شود. به طور کلی تنقیه با توجه به نوع مایعی که در آن وارد بدن می‌شود، کاربردهای مختلفی دارد. از مهم‌ترین دلایل استفاده از تنقیه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
درمان نهفتگی مدفوع
زمانی که یک دوره یبوست شدید را پشت سر می‌گذارید، ممکن است توده بزرگی از مدفوع در رکتوم ایجاد شود. این توده که در چنین شرایطی معمولا بزرگ، خشک و سفت است، از جای خود تکان نمی‌خورد. به چنین شرایطی نهفتگی مدفوع می‌گویند که تنقیه احتمالا یکی از معدود راه‌های دفع آن است. در این روش، روغن‌های معدنی باعث نرم و روان شدن مدفوع می‌شوند و پس از ماساژ زیر شکم برای تحریک خروج آن، احتمالا دفع به راحتی انجام می‌شود.
درباره یبوست در کودکان بیشتر بدانید
مصرف برخی از داروها
گاهی از تنقیه برای تزریق مستقیم داروها به دستگاه گوارش برای بیماران مبتلا به کولیت اولسراتیو استفاده می‌کنند. این بیماری معمولا با مسالامین درمان می‌شود. مسالامین به صورت قرص خورکی، شیاف مقعدی یا تنقیه قابل تجویز است.
زمانی که التهاب ناشی از کولیت اولسراتیو به نواحی فراتر از رکتوم گسترش پیدا کند، تنقیه مسالامین بهترین انتخاب خواهد بود. در تنقیه با هدف تزریق دارو لازم است که مایع تزریق شده برای چند ساعت در روده بماند تا اثربخشی مناسبی داشته باشد. به همین دلیل معمولا این کار را پیش از خواب انجام می‌دهند تا دارو بتواند در هنگام خواب به عملکرد بهتر روده‌ها کمک کند.
رفع یبوست
بیماران مبتلا به یبوست باید برای درمان به پزشک مراجعه کنند. استفاده از دارو، ورزش و اصلاح سبک زندگی می‌تواند به رفع مشکل این بیماران کمک کند. با این حال وقایعی مثل سفر یا عدم تاثیر داروها ممکن است باعث تشدید یبوست و سفت شدن مدفوع شوند. برای تنقیه در چنین مواردی از مایع حاوی فسفات سدیم، گلیسیرین، بیزاکودیل و روغن‌های معدنی استفاده می‌کنند.
آماده شدن برای اقدامات پزشکی
گاهی از تنقیه برای پاکسازی روده بزرگ قبل از اقدامات پزشکی مانند کولونوسکوپی، سیگموئیدوسکوپی و استفاده از اشعه ایکس یا جراحی‌های خاص استفاده می‌شود. در این روش، تنقیه به روده کمک می‌کند تا مواد زائد موجود را پاک کند و شرایط درمانی یا تشخیصی بهتری را در اختیار تیم درمان قرار دهد. آزمایش‌های تشخیص سرطان، پولیپ و… از یک کولون شفاف، دقیق‌تر و بهتر انجام می‌شوند.
تنقیه در منزل برای یبوست
طبق گفته وب سایت hellotushy.com شما برای درمان هر نوع از یبوست یا مشکلات دیگر مجاز به تنقیه نیستید. بلکه این کار باید با تجویز پزشک و در مواقع خاص انجام شود. انجام نادرست تنقیه یا افراط در آن می‌تواند باعث ضعیف شدن ماهیچه‌های روده، سوختگی و التهاب رکتوم، عفونت و… شود. برای انجام این کار در خانه باید آموزش ببینید تا بتوانید آن را بدون آسیب رساندن به بدن خود انجام دهید.
پیش از شروع تنقیه خانگی لازم است کیت انجام آن را از داروخانه‌های معتبر تهیه کنید و پس از شست‌و‌شوی دست‌ها و قرار دادن ابزار مورد استفاده در محیطی استریل، تنقیه را انجام دهید. با توجه به این که انجام این کار توسط فرد متخصص دقیق‌تر است و ریسک کم‌تری دارد، بهتر است از انجام آن به صورت خودسرانه خودداری کنید و کار را به کاردان بسپارید.
روش تنقیه در منزل
دسترسی به کادر پزشکی مجرب برای انجام تنقیه همیشه آسان نیست. از سوی دیگر، انتقال افراد ناتوان، سالمندان و کودکان به مراکز درمانی برای انجام این کار ممکن است سخت و طاقت‌فرسا باشد. در چنین شرایطی، انجام تنقیه در منزل از مجموعه خدمات پرستاری در منزل حال می‌تواند بهترین راهکار برای شما باشد.
در این روش که از طریق ثبت درخواست در سامانه حال امکان‌پذیر است، تنقیه در محیط منزل اما با شرایط بهداشتی و توسط پرستار حرفه‌ای انجام می‌شود. روش انجام تنقیه در منزل توسط پرستاران حال به این شکل است که پیش از انجام کار، اطلاعات کافی در مورد حساسیت‌ها، داروهای مصرفی و شرایط بیمار را ثبت می‌کنند. سپس با توجه به هدف تنقیه، محلول مناسب آماده و به اندازه دمای بدن گرم می‌شود.
معمولا لازم است پیش از انجام تنقیه مثانه خود را تخلیه کنید و بر روی تخت یا زمین به پهلو دراز بکشید. کشیدن زانوها به سمت شکم باعث می‌شود تا تنقیه راحت‌تر و تا عمق مناسب انجام شود. در این شرایط پرستار به شما می‌گوید که به چه مقدار زمان برای نگه داشتن مایع در روده نیاز دارید. پس از آن می‌توانید مدفوع را تخلیه کرده و دوش بگیرید.
هزینه تنقیه در منزل
تنقیه در منزل یک عمل تخصصی است که توسط پرسنل آموزش دیده و پرستاران مجرب سامانه حال در محیط منزل شما قابل انجام است. این کار بیشتر برای کسانی که به یبوست شدید مبتلا هستند تجویز می‌شود. اما گاهی با هدف پاکسازی روده پیش از کولونوسکوپی و… به ویژه در سالمندان انجام می‌شود.
مبلغی که در حال حاضر برای هر نوبت تنقیه لازم است بپردازید، ۳۷۰ هزار تومان است که به صورت آنلاین پرداخت می‌شود. این مبلغ با توجه به حذف هزینه‌های حمل و نقل و انتقال بیمار به مراکز درمانی، صرف وقت زیاد و دردسرهای آن، بسیار مقرون به صرفه است.
تنقیه کودک در منزل
یبوست در کودکان یکی از مشکلات رایج است که نیاز به رسیدگی و درمان دارد. در برخی از موارد ممکن است یبوست شدید، پارگی مقعد و مشکلات جدی و مزمن را برای کودکان در پی داشته باشد. برای پیشگیری از این مشکلات و رفع یبوست، درمان‌های دارویی و اصلاح تغذیه کودک بسیار مهم است. اما در صورتی که با انجام این راهکارها، یبوست همچنان باقی مانده و دفع مدفوع برای کودک بسیار سخت و غیرممکن باشد، تنقیه تجویز می‌شود.
انجام تنقیه در محیط درمانی معمولا برای کودکان با استرس فراون همراه است. به همین دلیل توصیه می‌شود که این کار را در خانه انجام دهید. برای انجام تنقیه کودک در منزل تحت نظر کارشناسان مجرب و آموزش دیده، می‌توانید از خدمات پرستاری در منزل حال کمک بگیرید. همچنین توصیه می‌شود از تکنیک‌های زیر برای آماده سازی کودک و انجام درست تنقیه در منزل استفاده کنید:
- در مورد علت انجام تنقیه و نتیجه آن به آرامی با کودک صحبت کنید
- کودک را روی سطح صاف بخوابانید و از او بخواهید زانوهای هر دو پا یا یک پا را به سمت شکم بکشد
- در طول انجام کار با کودک صحبت کنید و از او بخواهید هر زمان احساس درد کرد به شما اطلاع دهد
- از کودک بخواهید تا زمانی که احساس نیاز به اجابت مزاج پیدا کند در همان حالت باقی بماند
اجابت مزاج پس از انجام تنقیه کودکان، معمولا پس از حدود پنج دقیقه انجام می‌شود. در صورتی که تا سی دقیقه پس از تنقیه در منزل این اتفاق نیفتاد یا کودک دچار درد و خونریزی بود، حتما با پزشک تماس بگیرید. با توجه به شرایط ویژه کودکان بهتر است از انجام خودسرانه تنقیه در منزل خودداری کنید و این کار را فقط با تجویز پزشک و توسط افراد حرفه‌ای انجام دهید.
