دیابت چیست؟، دیابت یکی از شایعترین بیماریهای متابولیک در سطح جهان است. اثر دیابت بر بدن قابل چشم پوشی نیست. در این بیماری، مقدار انسولین ترشح شده کمتر از میزان لازم برای طبیعی نگه داشتن قند خون است. بدن به طور معمول، بعد از خوردن یا نوشیدن، قندهای موجود در غذا را تجزیه کرده و از آنها برای تامین انرژی سلولها استفاده میکند. برای تحقق این امر، لازم است که پانکراس (لوزالمعده)، هورمونی به نام انسولین را تولید کند. انسولین همان ماده‌ای است که روند خارج کردن قند از خون و دسترسی سلولها به آن را تسهیل میکند.
در صورتی که پانکراس نتواند انسولین تولید کند یا انسولین تولید شده توسط این غده بسیار اندک باشد، دیابت ایجاد میشود. این مسئله باعث میشود که سطح گلوکز خون افزایش یابد، در حالی که سلولهای بدن از انرژی مورد نیاز خود بی بهره هستند. این رویداد میتواند به مشکلات گسترده‌ای در بدن منجر شود که تقریبا همه اندامهای اصلی بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
در صورت ابتلا به دیابت، میتوان این بیماری را به کمک راهکارهایی و به شکل موثر کنترل کرد. اگر این بیماری درمان نشود، منجر به عوارض بالقوه‌ای مثل بیماریهای قلبی، سکته، مشکلات قلبی و عصبی خواهد شد. ضمن اینکه داروی جدید درمان قطعی دیابت را دراین مطلب میتوانید بشناسید.
انواع دیابت
اثراتی که دیابت در بدن ایجاد میکند به نوع دیابت وابسته است. دیابت دو نوع اصلی دارد: نوع ۱ و نوع ۲.
دیابت نوع ۱
در دیابت نوع یک، سیستم ایمنی بدن به سلولهای تولید کننده انسولین (سلولهای بتا) در لوزالمعده حمله کرده و آنها را از بین می‌برد. این مسئله باعث میشود که فرد انسولین کمی در بدن خود داشته باشد یا اصلا انسولین نداشته باشد! بدون انسولین، گلوکز به جای ورود به سلولها، در جریان خون تجمع می‌یابد. در نتیجه بدن نمی‌تواند از این گلوکز برای تامین انرژی خود استفاده کند. علاوه بر این، مقادیر بالای گلوکز خون باعث ادرار بیش از حد و کم‌آبی بدن میشود و به بافت‌های بدن آسیب میرساند.
افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، برای ادامه زندگی باید انسولین مصرف کنند. این نوع بیماری در کودکان و بزرگسالان روی می‌دهد و محدوده سنی مشخصی ندارد.
دیابت نوع ۲
این نوع دیابت مربوط به مقاومت به انسولین است. در گذشته این بیماری بیشتر در میان میانسالان و رده‌های سنی بالاتر روی می‌داد، اما این روزها بسیاری از جمعیت جوان کشورها به آن دچار هستند. عادت‌های غذایی نادرست، رژیم غذایی ناسالم و سبک زندگی ماشینی و بدون تحرک، از عوامل شیوع دیابت نوع ۲ در میان جوانان هستند.
غده پانکراس در دیابت نوع ۲، جلوی دریافت و استفاده موثر از انسولین را می‌گیرد. در نتیجه قند به راحتی در اختیار سلولها قرار نمی‌گیرد و انرژی آنها تامین نمی‌شود. این مسئله باعث میشود که فرد بیمار نیاز به دریافت انسولین داشته باشد. این بیماری در مراحل اولیه که “پیش دیابت” نامیده میشود، به کمک رژیم غذایی، ورزش و نظارت دقیق بر قند خون، قابل کنترل است. در این مرحله میتوان از پیشرفت پیش دیابت به دیابت نوع ۲ پیشگیری کرد.
تزریق انسولین به صورت زیر جلدی و در چربی زیر پوست نواحی شکم، ران یا بازو انجام میشود.
دیابت چه نشانههایی دارد؟
در صورت عدم تشخیص یا کنترل نشدن قند خون، اثرات دیابت در بدن با چند علامت قابل شناسایی است. اصلی‌ترین نشانههای دیابت عبارتند از:
- تشنگی مکرر
- تکرر ادرار
- خستگی
- تاری دید
- سوزن سوزن شدن یا درد در دستها و پاها
- کاهش وزن
اثرات طولانی مدت دیابت بر بدن
علاوه بر علائم ذکر شده، دیابت میتواند باعث آسیب طولانی مدت به بدن انسان هم شود. این آسیب‌های طولانی مدت، معمولا عوارض دیابتی نامیده می‌شوند. دیابت با تحت تاثیر قرار دادن اعصاب و رگ‌ها، میتواند هر بخشی از بدن را درگیر کند. با این حال، قسمت‌های خاصی از بدن، بیش از سایر بخش‌ها تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
عوارض دیابتی معمولا چندین سال طول می‌کشد؛ یعنی دیابت کنترل نشده میتواند پس از گذشت چندین سال علائم خود را آشکار کند. این عوارض قطعی نیستند و میتوان با کنترل فشار خون، کلسترول و دیابت، از آنها جلوگیری کرد و یا بروز آنها را به تعویق انداخت. با رعایت رژیم غذایی سالم، پرهیز از سیگار و الکل و گنجاندن فعالیت منظم ورزشی در برنامه روزانه به منظور حفظ سطح قند خون، میتوان بروز عوارض دیابتی را کنترل کرد.
مصرف سیگار و الکل میتواند ریسک ابتلا به دیابت را افزایش دهد.
دیابت زمینه ساز ایجاد چه بیماری‌هایی است؟
اگر پانکراس بدن اصلا انسولین تولید نکند یا انسولین کمی تولید کند یا یا بدن قادر به استفاده از انسولین تولید شده نباشد، از هورمون‌های جایگزین برای تبدیل چربی به انرژی استفاده میکند. در اثر این تغییرات، سطح بالایی از مواد شیمیایی سمی از جمله اسیدها و کتون ایجاد میشود. این مسئله ممکن است منجر به بیماری کتواسیدوز دیابتی شود که عارضه‌ای جدی است.
سندروم هایپر اسمولار هیپرگلیسمی دیابتی نیز از عوارض حاد دیابت است که ممکن است باعث به کما رفتن بیماران شود. سطح بالای گلوکز خون در افراد ممکن است باعث گاستروپارزی در بیماران شود. افراد مبتلا به این عارضه، در صورت خالی شدن کامل معده با مشکلاتی مواجه می‌شوند. گرسنگی طولانی باعث افزایش سطح گلوگز خون شده و تهوع، استفراغ، نفخ و دل درد را به دنبال خواهد داشت.
شناخت قرص سیتاگلیپتین برای درمان قند خون
دیابت چه مشکلاتی در اندامهای مختلف ایجاد میکند؟
دانستیم که دیابت میتواند تمامی ارگان‌های بدن را تحت تاثیر قرار دهد. اثرگذاری دیابت بر اندامهای حیاتی بدن، گاهی میتواند مرگ‌آفرین باشد. در ادامه به نقش دیابت بر سلامت ارگان‌های اصلی بدن می‌پردازیم.
اثر دیابت بر قلب و سکته
دیابت و بیماری کرونر قلب، ارتباط تنگاتنگی با هم دارند. دیابت باعث تشدید فشار خون بالا میشود و فشار خون و کلسترول بالا، به طور قابل توجهی احتمال بروز بیماریهای قلبی و عروقی، حملات قلبی و سکته را افزایش میدهند.
اثر دیابت بر چشم
عارضه نسبتاً شایع دیابت، رتینوپاتی دیابتی است. همانند سایر عوارض دیابت، این عارضه نیز به وسیله یک دوره دیابت کنترل نشده، ایجاد میشود. رتینوپاتی دیابتی معمولا علامت خاصی ندارد و فقط از طریق معاینه چشمی قابل شناسایی است. این بیماری قابل درمان است و بهترین راه برای تشخیص و درمان به موقع آن، انجام معاینه و غربالگری سالانه است.
اثر دیابت بر کلیهها
کلیهها یکی از مهم‌ترین اندا‌م‌هایی هستند که توسط دیابت در معرض خطر قرار میگیرند. دیابت کنترل نشده دشمن جدی کلیه است و آسیب‌های ناشی از آن به همراه فشار خون و کلسترول بالا، به شدت افزایش می‌یابد. نفروپاتی دیابتی، اصطلاح بیماری کلیه در اثر دیابت است و باعث بروز مشکلاتی مانند تورم در پاها، خارش بدن، بی اشتهایی و… خواهد شد. آسیب کلیهها معمولا تدریجی است و طی چند سال اتفاق می‌افتد. این عارضه میتواند پیش از جدی شدن، با غربالگری نفروپاتی شناسایی و درمان شود. درمان این بیماری شامل تغییر در سبک زندگی است. البته ممکن است پزشک برای کنترل فشار خون و کلسترول بالا، درمان دارویی را هم توصیه کند.
تورم پا در مبتلایان به دیابت میتواند از عوارض نفروپاتی دیابتی باشد.
اثر دیابت بر سیستم عصبی
اثرات دیابت بر اعصاب میتواند بسیار جدی شود، زیرا اعصاب در بسیاری از عملکردهای بدن ما نقش دارند: از حرکت و هضم غذا گرفته تا رابطه جنسی و تولید مثل. وجود آسیب عصبی یا نوروپاتی معمولا با نشانههای زیر آشکار میشود:
- بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن دستها یا پاها
- عدم تحریک در آلت تناسلی مرد یا زن
- مشکل در تخلیه معده
درمان‌های نوروپاتی بر کاهش درد متمرکز هستند، اما داروهای کاهنده فشار خون هم ممکن است برای جلوگیری از پیشرفت بیماری در این افراد تجویز شود.
بیشتر بخوانید: سوالات مشاوره ازدواج
اثر دیابت بر گوارش
دیابت میتواند از طرق مختلف بر هضم و گوارش غذا اثر بگذارد. اگر دیابت باعث آسیب عصبی شده باشد، میتواند منجر به حالت تهوع، یبوست و یا اسهال شود. گاهی اختلال در گوارش میتواند از عوارض داروهای کنترل دیابت هم باشد. به عنوان مثال برخی از داروهای دیابت نوع ۲، زمینه‌ساز مشکلات گوارشی هستند. البته پس از این که بدن به مصرف این داروها عادت کند، بروز چنین عوارضی فروکش خواهد کرد.
اثر دیابت بر پوست بدن
تاثیر دیابت بر روی پوست بدن، معمولا به دلیل نقش این بیماری بر اعصاب و گردش خون روی می‌دهد. دیابت میتواند باعث خشکی پوست، التیام آهسته زخم‌ها، بریدگی‌ها و سوختگی‌ها، عفونت‌های قارچی و باکتریایی و از بین رفتن حس لامسه در پا شود. به افراد دیابتی توصیه میشود که حداقل سالی یک بار پای خود را از نظر وجود آسیب یا عفونت چک کنند. از تاثیر دیابت بر پا، اغلب به عنوان عارضه پای دیابتی یاد میشود.
اثر دیابت بر پا
نوروپاتی دیابتی باعث احساس بی حسی در ناحیه پا میشود بنابراین درصورت هرگونه زخم یا تاول در ناحیه پا و متوجه نشدن آن میتواند باعث بروز عفونت و یا مشکلات حاد شود. چون التیام زخم در دیابتی ها روند کندتری را نسبت به سایر افراد دارد بهتر است روزانه از سلامت پا های خود اطمینان حاصل کنید.
اثر دیابت بر لثه
افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض بیماری و مشکلات دهان و دندان هستند. تحلیل رفتن لثه ها و یا عفونت و التهاب لثه از جمله مشکلات شایع برای دیابتی ها است.
اثر دیابت بر سیستم تناسلی
تغییر هورمون‌ها در دوران بارداری، میتواند باعث دیابت بارداری شود. این عارضه به نوبه خود خطر ابتلا به فشار خون بالا را نیز در مادران باردار افزایش می‌دهد. این بیماری میتواند باعث ابتلای خانم‌های باردار به اکلامپسی و پره اکلامپسی شود.
در بیشتر موارد، دیابت بارداری به راحتی کنترل میشود و سطح گلوکز بدن پس از زایمان به حالت طبیعی بر می‌گردد. دیابت در زنان باردار، علاوه بر علائم رایج این بیماری، ممکن است مشکلات دیگری مثل عفونت‌های مکرر واژن و مثانه را هم ایجاد کند. ابتلا به دیابت بارداری در برخی موارد باعث تولد نوزاد با وزن بالاتر از نرمال یا زایمان سخت میشود. از طرف دیگر مادران و نوزادان در چنین شرایطی، بیش از سایرین در معرض ابتلا به دیابت نوع دو در آینده خواهند بود.
با تست گلوکز بارداری و نحوه انجام آن آشنا شوید
اختلالات نعوظ (ED) هم یکی از مشکلات رایج دیابت در مردان است البته فشارخون و مشکلات کلیوی و عصبی هم میتوانید باعث اختلال نعوظ در مردان شود. معمولا بیماران دیابتی در سنین زیر 45 سال که دیابت خود را کنترل نکرده اند با این مشکل زیاد مواجه اند.
همچنین دیابت میتواند بر روی مثانه و ادرار هم اثر بگذارد نیمی از مردان دیابتیک مثانه بیش فعال یا پرکار و نیز ناتوانی در کنترل ادرار دارند.
دیابت بارداری یکی از عوامل خطرساز در سلامتی زنان باردار است که نیاز به درمان و کنترل دارد.
درمان دیابت
دیابت نوع یک، نیاز به تزریق انسولین دارد. اما درمان دیابت نوع دو، با کاهش وزن از طریق اصلاح رژیم غذایی و ورزش آغاز خواهد شد. رژیم غذایی مناسب برای یک فرد دیابتی باید کم کالری، فاقد چربی ترانس، حاوی مقادیر کافی غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات و چربی‌های غیر اشباع باشد. بیشتر افراد مبتلا به دیابت نوع دو، برای درمان نیاز به دارو دارند. با این حال، دستیابی به سطح نرمال قند خون با کاهش وزن، رژیم غذایی مناسب و ورزش منظم امکانپذیر است. حتی در صورت نیاز به مصرف دارو هم تغییرات گفته شده در سبک زندگی، اثرگذار خواهند بود.
داروهای مورد استفاده برای دیابت نوع دو شامل داروهای خوراکی و تزریقی هستند. آنها داروهایی هستند که:
- انسولین(کوتاه اثر/متوسط اثر/ترکیبی)
- متفورمین
- ریپاگلینید
- کلرپروپامید
داروهای مربوط به دیابت مقاومت به انسولین در عضلات و کبد را کاهش میدهند همچنین مقدار انسولین ساخته شده و آزاد شده توسط پانکراس را افزایش میدهند.
پیشگیری از دیابت
دیابت نوع یک غیر قابل پیشگیری است، اما میتوان به کمک روش‌هایی، احتمال ابتلا به دیابت نوع دو را کاهش داد. اگر یکی از بستگان نزدیک فرد به ویژه والدین یا خواهر و برادر مبتلا به دیابت نوع دو باشد، یا اگر آزمایش قند خون نشان‌دهنده پیش دیابت باشد، فرد در معرض ابتلا به دیابت نوع دو خواهد بود.
حفظ وزن ایده‌آل بدن، ورزش منظم مانند ۳۰ دقیقه پیاده روی سریع روزانه و داشتن برنامه غذایی سالم، از عوامل کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع دو هستند. نکته مهم این است که داشتن فعالیت بدنی، حتی در صورت عدم کاهش وزن، مقاومت به انسولین را کاهش می‌دهد.
تمایل به مصرف وعده های غذایی پر حجم را در افراد کم میکند و نیز تبدیل چربی به گلوکز را کاهش میدهند. اگر از قبل به دیابت نوع دو دچار هستید، با انجام موارد زیر میتوانید عوارض را به تاخیر انداخته و یا از بروز آنها جلوگیری کنید:
- قند خون خود را کنترل کنید. این مسئله به کاهش خطر عوارض کمک میکند
- مشکلات مرتبط با قلب را کنترل کنید. مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا و تری گلیسرید
- سیگار کشیدن را کنار بگذارید
- چاقی را درمان کنید
- هر ساله به یک چشم پزشک و یک پزشک متخصص برای معاینه پا مراجعه کنید. این مسئله به شما کمک میکند تا خطر عوارض چشم و پا را کاهش دهید
کلام آخر
انجام آزمایش قند خون به صورت منظم، افراد را از پیش دیابت و احتمال ابتلا به دیابت آگاه میکند. توصیه میشود که همه افراد، سالانه میزان قند خون بدن خود را چک کنند و در صورت بروز مشکل، به کمک پزشک متخصص در صدد حل آن برآیند. آگاهی زودهنگام از دیابت، احتمال درمان آن را با شیوه‌های ساده مثل کنترل وزن، تغییر سبک زندگی و ورزش افزایش می‌دهد. دیگر برای مشاوره با پزشک خوب و مجرب، نیازی به صرف وقت و هزینه زیاد نخواهید داشت. شما میتوانید از منزل، محل کار یا هر مکان دیگری، به صدها پزشک متخصص دسترسی داشته باشید و به شیوه‌های مختلفی از جمله تصویری، متنی یا تلفنی با آنها گفت‌وگو کنید. مشاوران حال همیشه و همه جا همراه شما خواهند بود. برای دسترسی به خدمات سامانه خدمات آنلاین پزشکی- سلامت حال میتوانید به وبسایت یا اپلیکیشن این سامانه مراجعه و با کمترین هزینه، در کوتاه‌ترین زمان ممکن، پاسخ سوالات پزشکی خود را بیابید.
منابع
