آزمایش قند خون سطح قند یا گلوکز موجود در خون را اندازه‌گیری می‌کند. دانستن میزان قند خون به شما در پیشگیری از ابتلا به بیماری دیابت و مدیریت آن کمک خواهد کرد. از سوی دیگر، خطر ابتلا به عوارض جدی ناشی از آن را در حال و آینده کاهش می‌دهد. گلوکز در واقع همان قندی است که در طول روز از طریق غذاها و نوشیدنی‌ها وارد بدن می‌شود.

سطح قند خون با توجه به آن‌چه می‌خوریم و فعالیت‌هایی که انجام می‌دهیم در ساعات مختلف روز تغییر می‌کند. این نوسان برای بیماران مبتلا به دیابت معمولا زیاد است و ممکن است سلامتی آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. به همین دلیل دستگاه‌های جدیدی برای انجام آسان تست قند خون در منزل در اختیار این بیماران قرار گرفته است. اگر می‌خواهید درباره آزمایش قند خون بیش‌تر بدانید، مطالعه مقاله حاضر می‌تواند برای شما مفید باشد.

آزمایش قند خون چیست

گلوکز یا قند خون از کربوهیدرات‌های موجود در خوراکی‌هایی که روزانه مصرف می‌شود به دست می‌آید. در واقع گلوکز منبع اصلی انرژی بدن است و از طریق خون به تمام سلول‌های بدن حمل می‌شود. فرآیندهای مختلفی در بدن به حفظ گلوکز خون در محدوده سالم کمک می‌کنند. مهم‌ترین عامل در حفظ قند خون طبیعی، هورمون انسولین است.

این هورمون از لوزالمعده ترشح می‌شود و به شدت قند خون را تحت تاثیر قرار می‌دهد. زمانی که قند خون در آزمایش قند خون شما بالا باشد، معمولا نشان‌دهنده دیابت یا پیش‌دیابت است. این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که لوزالمعده انسولین کافی تولید نمی‌کند یا واکنش بدن به تولید آن نامناسب است. رایج‌ترین آزمایش‌های قند خون که برای تشخیص بیماری دیابت به کار می‌روند عبارتند از:

• تست قند خون ناشتا که میزان قند یا گلوکز خون هر فرد را در زمان انجام تست، بعد از چند ساعت ناشتا بودن اندازه می‌گیرد
• آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1c) که مقدار میانگین قند خون فرد را در طول مدت زمان دو تا سه ماه گذشته نشان می‌دهد

با آزمایش cbc و بیماری هایی که با آن مشخص می‌شود آشنا شوید

علائم قند خون بالا

آزمایش قند خون یکی از آیتم‌های اصلی در چکاپ سالانه است. اما گاهی پزشکان بر اساس علائم بیمار یا شرایط خاصی مثل بارداری، فشار خون بالا، اضافه وزن و… ممکن است نیاز به انجام تست قند خون را ضروری بدانند. برخی از رایج‌ترین علائم قند خون بالا عبارتند از:

• پرادراری و افزایش دفعات ادرار
• تشنگی شدید
• کاهش وزن بی‌دلیل و غیر قابل توضیح
• احساس گرسنگی زیاد
• تاری دید
• زخم‌هایی که دیر بهبود می‌یابند
• احساس بی‌حسی یا گزگز در دست و پاها

با آزمایش کلسیم بیشتر آشنا شوید

آزمایش قند خون ناشتا

آزمایش قند خون ناشتا (Fasting Blood Suger) که به اختصار FSB نامیده می‌شود، یک آزمایش ساده و رایج برای غربالگری دیابت، پیش دیابت و دیابت بارداری است. این بیماری‌ها در ابتدا هیچ علامتی ندارند. بنابراین ممکن است شما به آن‌ها مبتلا شوید، اما اطلاع نداشته باشید. به همین دلیل، تست قند خون ناشتا یکی از آیتم‌های اصلی چکاپ سالانه یا دوره‌ای در همه افراد است.

این آزمایش که از طریق نمونه خون گرفته شده از ورید بازویی انجام می‌شود، به ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا بودن نیاز دارد. پزشکان به شما توصیه می‌کنند که در طی ساعات پیش از آزمایش، از خوردن و نوشیدن هر نوع خوراکی به جز آب خودداری کنید. به طور کلی تست قند خون ناشتا به دلایل زیر تجویز می‌شود:

• به عنوان بخشی از یک معاینه بالینی سالانه استاندارد برای نظارت بر گلوکز فرد در طول زمان
• برای زنان باردار تا اطمینان حاصل شود که هورمون‌های بارداری باعث دیابت نمی‌شوند
• وقتی فردی علائم دیابت، سابقه خانوادگی ابتلا به آن یا عوامل خطر دیابت از جمله چاقی و… را دارد
• زمانی که یک فرد، قند خون بالاتر از طبیعی در آزمایش‌های قبلی داشته باشد

درباره آزمایش تیروئید و پیش نیازهای آن بیشتر بدانید

آزمایش قند خون در کودکان

اگر کودکی مشکوک به دیابت باشد، پزشک می‌تواند بر اساس آزمایش‌های مختلف وجود این بیماری را بررسی کند. به طور معمول پزشکان برای تشخیص دقیق‌تر دیابت نوع یک یا دو در کودکان، علاوه بر بررسی علائم و مشاهدات خود، به نتیجه چند نوع تست نیز دارند. گاهی برای تشخیص دیابت نوع ۱ ممکن است به یک آزمایش آنتی بادی برای بررسی آنتی بادی‌هایی که در این نوع دیابت نقش دارند هم نیاز باشد. به طور کلی، آزمایش‌های مورد نیاز برای تشخیص دیابت در کودکان عبارتند از:

آزمایش قند خون تصادفی

نمونه خون در یک زمان تصادفی، بدون در نظر گرفتن آخرین زمانی که کودک غذا خورده است، گرفته می‌شود. اگر سطح قند خون در این آزمایش ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا ۱۱.۱ میلی‌مول در لیتر و بالاتر باشد، نشان‌دهنده دیابت است.

تست قند خون ناشتا

نمونه خون کودک پس از حداقل ۸ ساعت ناشتا بودن گرفته می‌شود. سطح قند خون بالاتر از ۱۲۶ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا ۷ میلی‌مول در لیتر نشان‌دهنده احتمال ابتلا به دیابت است.

آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله (A1c)

این آزمایش میانگین سطح قند خون کودک را در سه ماه گذشته نشان می‌دهد. سطح A1C بالاتر از ۶.۵ نشان‌دهنده دیابت در کودکان است.

تست تحمل گلوکز خوراکی

کودک باید یک شب ناشتا باشد و سپس یک مایع شیرین در آزمایشگاه بنوشد. سطح قند خون دوره‌ای برای دو ساعت آینده آزمایش می‌شود. اگر میزان قند خون او در چنین شرایطی یالاتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا ۱۱.۱ میلی‌مول در لیتر و بالاتر باشد، به این معنی است که احتمالا کودک دیابت دارد.

آزمایش قند خون بارداری

تست گلوکز بارداری یا قند خون بارداری یک آزمایش معمول برای زنان باردار است که وجود دیابت بارداری را بررسی می‌کند. این آزمایش با اندازه‌گیری سطوح گلوکز خون، وجود یا احتمال ابتلا به دیابت در طول دوران بارداری را نشان می‌دهد.

علائم دیابت بارداری در صورت عدم کنترل می‌تواند جدی و تهدیدکننده سلامت مادر و جنین باشد. بنابراین پزشکان به همه زنان باردار توصیه می‌کنند که برای پیشگیری از عوارض ناشی از آن، انجام آزمایش قند خون بارداری را جدی بگیرند. به طور معمول آزمایش گلوکز بارداری بین هفته ۲۴ تا ۲۸ بارداری تجویز می‌شود. اما در صورتی که مادر باردار دارای یک یا چند ویژگی زیر باشد، احتمالا زودتر نیاز به انجام این تست خواهد داشت:

• زنان بارداری که اضافه وزن زیاد دارند
• زنان دارای سابقه خانوادگی دیابت یا ابتلا به دیابت بارداری در بارداری‌های قبلی
• مادران بارداری که بالای ۳۵ سال سن دارند

داروی درمان قطعی دیابت را بیشتر بشناسید

نکات قبل از تست قند خون

اگر توصیه شده که پیش از انجام آزمایش خون ناشتا باشید، از پزشک بخواهید که زمان دقیق ناشتا بودن را به شما اعلام کند. به طور معمول بین ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتا بودن برای انجام این آزمایش کافی است. گاهی ممکن است پزشک پیشنهاد دیگری برای شما داشته باشد. در هر صورت لازم است در طول این مدت پیش از آزمایش از خوردن و نوشیدن هر نوع ماده غذایی خودداری کنید. البته نوشیدن آب در این مدت مشکلی در نتیجه آزمایش شما ایجاد نخواهد کرد و حتی برای انجام آزمایش بهتر است سیراب باشید.

توصیه می‌شود در طول زمانی که ناشتا هستید، از انجام فعالیت‌های ورزشی و سنگین خودداری کنید. ورزش شدید می‌تواند باعث افزایش قند خون در بدن شود. مصرف برخی از داروها از جمله داروهای ضدبارداری، ادرارآورها، گروهی از آنتی بیوتیک‌های خوراکی و داروهای ضدافسردگی هم ممکن است بر میزان گلوکز خون و نتیجه آزمایش شما تاثیر بگذارند. بنابراین بهتر است با مشورت پزشک، مصرف آن‌ها را به بعد از انجام آزمایش خود موکول کنید.

آزمایش خون قبل ازدواج و اهمیت آن را در این مطلب بخوانید

تفسیر آزمایش قند خون دو ساعته

آزمایش قند خون دو ساعته یک آزمایش برای بررسی سطح گلوکز خون، دو ساعت بعد از مصرف غذا است. این آزمایش در واقع واکنش بدن شما را به قند و نشاسته مصرفی بعد از وعده غذایی نشان می‌دهد. با هضم غذا در معده، گلوکز یا قند خون به سرعت بالا می‌رود. در پاسخ، لوزالمعده شروع به ترشح انسولین می‌کند تا با انتقال این قندها به اندام‌ها و ماهیچه‌ها، سوخت مورد نیاز آن‌ها تامین شود.

در عرض دو ساعت بعد از غذا، سطح انسولین و گلوکز باید به حالت عادی برگردد. اگر سطح گلوکز در این مدت هم‌چنان بالا باشد، ممکن است دیابت داشته باشید. معمولا پزشکان این تست را برای افرادی که نتایج آزمایش‌های قبلی آن‌ها نشان‌دهنده احتمال ابتلا به دیابت است تجویز می‌کنند. شما برای این آزمایش باید حدود ۱۲ ساعت ناشتا باشید و پس از آن، یک وعده غذایی حاوی حداقل ۷۵ گرم کربوهیدرات بخورید.

در طول دو ساعت انتظار بعد از آن هم باید به فعالیت‌های آرام و عادی بپردازید و ورزش نکنید تا اختلالی در روند آزمایش ایجاد نشود. نتایج تست قند خون دو ساعته بر حسب سن متفاوت است و معمولا بر اساس میلی‌گرم در دسی‌لیتر اعلام می‌شود. نتایج طبیعی برای تست دو ساعته قند خون عبارتند از:

• کم‌تر از ۱۴۰ برای افرادی عادی
• کم‌تر از ۱۸۰ برای کسانی که به دیابت مبتلا هستند

درباره آزمایش چربی خون بیشتر بدانید

جدول تفسیر آزمایش قند خون

آزمایش قند خون میزان گلوکز خون را به صورت میلی‌گرم در دسی‌لیتر نشان می‌دهد. این آزمایش به صورت اعدادی در اختیار شما قرار می‌گیرد و پزشک  بر اساس آن می‌تواند وضعیت شما را از نظر قند خون نرمال، مرحله پیش دیابت یا بیماری دیابت ارزیابی کند. اگرچه برخی آزمایشگاه‌ها استانداردهای متفاوتی برای بازه طبیعی قند خون دارند، اما تفسیر آزمایش قند خون معمولا به شکل زیر خواهد بود:

هزینه آزمایش قند خون ۱۴۰۱

هزینه آزمایش قند خون با توجه به این که در قالب یک چکاپ کامل یا همراه با آیتم‌های دیگری باشد متفاوت است. از سوی دیگر، آزمایشگاهی که شما به آن مراجعه می‌کنید هم ممکن است به دلیل خصوصی یا دولتی بودن، تعرفه‌های متفاوتی برای هزینه آزمایش قند خون داشته باشد.

اگر تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هستید، می‌توانید آزمایش خود را در مراکز طرف قرارداد با این بیمه با هزینه پایین‌تر انجام دهید. اما هزینه آزمایش قند خون در مراکز خصوصی و در صورتی که از بیمه برخوردار نباشید بالاتر است.

در صورتی که تمایل دارید این آزمایش را بدون مراجعه حضوری به آزمایشگاه و در منزل یا محل کار خود انجام دهید، می‌توانید از خدمات آزمایش در منزل حال استفاده کنید. دسترسی به این خدمات و نتایج آزمایش به صورت آنلاین امکان‌پذیر است. در این روش شما می‌توانید به راحتی در محیط امن منزل خود اقدام به انجام آزمایش قند خون یا هر آزمایش دیگری کنید.

شام شب قبل از آزمایش قند خون

اگرچه برای انجام آزمایش خون نیاز به چند ساعت ناشتا بودن دارید، اما شامی که شب قبل آزمایش مصرف می‌کنید هم مهم است. آن‌چه در این وعده میل می‌کنید ممکن است نتیجه آزمایش صبح فردا را تحت تاثیر قرار دهد. مواد غذایی حاوی کربوهیدرات می‌توانند میزان گلوکز خون شما را افزایش دهند. بنابراین بهتر است در این وعده از خوردن کربوهیدرات‌های پیچیده و دیرهضم خودداری کنید.

بهترین تصمیم این است که یک شام زودهنگام و سبک، شبیه وعده صبحانه میل کنید. ضمنا مصرف نوشیدنی‌های صنعتی، آبمیوه‌ها و نوشابه‌های گازدار در این وعده مجاز نیست. حتی برخی از میوه‌ها مثل انگور که قند بالایی دارند، ممکن است بعد از هضم سطح گلوکز خون شما را افزایش دهند. پس شب قبل از آزمایش قند خون از خوردن آن‌ها پرهیز کنید و حتما برای مدت ۸ تا ۱۲ ساعت پیش از آزمایش به جز آب هیچ چیز دیگری میل نکنید.

پزشک مناسب برای تفسیر تست قند خون

شما برای تفسیر نتایج آزمایش خود به راهنمایی یک پزشک آگاه و مجرب نیاز دارید. یک پزشک متخصص داخلی یا متخصص غدد آنلاین بهترین کسی است که می‌توانید نتایج تست قند خون شما را بررسی و تفسیر کند. این پزشکان با در نظر گرفتن نتایج آزمایش، علائم و شرایط بیمار، وجود یا عدم وجود دیابت را تشخیص می‌دهند.

هر نوع اقدام درمانی یا پیشگیرانه بعدی به نظر و تجویز این پزشکان بستگی دارد. هرگز برای تفسیر آزمایش خون به افراد ناآگاه و بی‌تجربه متوسل نشوید. عدم تشخیص و درمان به‌موقع بیماری دیابت یا درمان‌های خودسرانه آن می‌تواند نتایج خطرناکی برای بیمار در پی داشته باشد.

“مراقبت از سلامت فردی یک امر مهم انسانیست، زیرا بر فرصت‌های ما برای پیگیری اهداف زندگی تأثیر مستقیم دارد؛ درد و رنج را کاهش داده و شرایط مورد نیاز برای برنامه ریزی درباره آینده را فراهم می‌کند. «حال» با شعار حال خوب برای همه شکل گرفت تا خدمات پزشکی به شکلی کامل و جامع در اختیار همه افراد قرار بگیرد”

منابع

https://www.diabetes.org.uk/guide-to-diabetes/managing-your-diabetes/testing

https://my.clevelandclinic.org/health/diagnostics/12363-blood-glucose-test

https://medlineplus.gov/lab-tests/blood-glucose-test/

https://www.diabetes.co.uk/diabetes_care/blood-sugar-level-ranges.html

https://www.whattoexpect.com/pregnancy/pregnancy-health/prenatal-testing-glucose-screening-glucose-tolerance-test/

https://www.urmc.rochester.edu/encyclopedia/content.aspx?contenttypeid=167&contentid=glucose_two_hour_postprandial

سوالات متداول