کولیت روده که نام دیگرش کولیت اولسراتیو است، نوعی بیماری مزمن است که رودۀ بزرگ (کولون) و راست روده (رکتوم) را درگیر میکند.
وظیفۀ رودۀ بزرگ و راست روده در بدن، جذب آب و املاح از مواد غذایی و دفع مدفوع است. ابتلا به کولیت روده به معنای آن است که این دو عضو مهم درگیر التهاب و زخم در پوشش داخلی‌شان شده‌اند و عملکردشان مختل شده است.
درباره سندرم روده تحریک پذیر بیشتر بدانید
از آنجایی که کولیت روده یک بیماری مزمن و بلندمدت است، ممکن است فرد بیمار مدت زیادی یا علائمی نداشته باشد، یا نشانه‌های خفیفی از بیماری را ببیند و به آن‌ها توجه نکند. همین جدی نگرفتن موجب پیشرفت بیماری می‌شود.
به همین دلیل تصمیم گرفتیم در این مطلب دربارۀ این بیماری، انواع آن، نشانه‌هایش و شیوه‌های درمانش بنویسیم تا اگر هریک از مخاطبان علائم آن را در خود مشاهده کرد، به موقع برای مداوای این بیماری اقدام کند.
درصورت نیاز به مشاوره فوری در زمینه گوارش میتوانید ازخدمات دکتر گوارش آنلاین سامانه حال استفاده کنید.
علائم کولیت روده یا کولیت اولسراتیو
علائم بیماری کولیت روده بستگی به این دارد که به چه نوعی از کولیت مبتلا شده باشیم. در بخش بعدی به صورت دقیق‌تری دربارۀ انواع کولیت و نشانه‌هایشان صحبت خواهیم کرد؛ اما این بیماری علائمی عمومی دارد که لازم است آن‌ها را بشناسیم. علائم اصلی کولیت اولسراتیو عبارتند از:
- اسهال مکرر که ممکن است حاوی خون و مخاط و چرک باشد
- درد شکمی
- نیاز مکرر به دفع یا تخلیۀ روده.
درباره بیماری سلیاک و رژیم مناسب برای درمان آن این مطلب را بخوانید
همچنین در مواردی ممکن است بیمار احساس خستگی شدید و کم اشتهایی داشته باشد و کاهش وزن را تجربه کند.
باید توجه داشته باشید که به دلیل مزمن بودن کولیت روده، عموما افراد تا پیش از شدت گرفتن بیماری، که ممکن است هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشد، علائم خفیفی را تجربه می‌کنند. بعضی افراد هم در بخشهای دیگر بدنشان علائمی را می‌بینند، برای مثال درد مفاصل، زخم‌هایی در دهان، تورم و قرمزی پوست و چشم‌ها. همچنین بیمار ممکن است دچار تنگی نفس و ضربان بالای قلب نیز بشود.
درباره انسداد روده و درمان آن بیشتر بدانید
شناخت انواع کولیت
متخصصان گوارش بر اساس اینکه کدام بخش از روده و راست روده درگیر بیماری کولیت باشد، این بیماری را به انواع مختلفی طبقه‌بندی کرده‌اند.
- پروکتیت اولسراتیو یا التهاب راست‌روده: در این نوع از کولیت، نزدیک‌ترین ناحیه به مقعد یعنی رکتوم یا راست‌روده درگیری بیماری می‌شود. مهم‌ترین علامت این بیماری خونریزی مقعدی است.
- پروکتوسیگموئیدیت: این نوع کولیت راست روده (رکتوم) و خم روده (کولون سیگموئید که بخش انتهایی رودۀ بزرگ است و قبل از راست روده قرار دارد) را درگیری میکند. علائمش عبارتند از: اسهال خونی، گرفتگی و درد شکمی، و ناتوانی در تخلیۀ رودۀ بزرگ (تنسموس).
- کولیت سمت چپ: التهابی است که از رکتوم شروع می‌شود و تا سمت چپ رودۀ بزرگ (کولون چپ) ادامه پیدا میکند. علائم این نوع کولیت شامل این موارد است: اسهال خونی، گرفتگی و درد در سمت چپ شکم، و احساس فوریت برای دفع مدفوع.
- پانکولیت: این نوع کولیت کل رودۀ بزرگ را تحت تأثیر قرار میدهد و این علائم را دارد: تکرر اسهال خونی که احتمالاً شدید است، گرفتگی و درد شکمی، خستگی، کاهش وزن زیاد.
شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید.
روش های تشخیص بیماری کولیت روده
پزشکان برای تشخیص کولیت اولسراتیو روش‌های مختلفی دارند. در این جا به چهار روش رایج تشخیص کولیت روده اشاره می‌کنیم:
- آزمایش خون: نتیجۀ آزمایش خون بیمار میتواند نشانه‌های عفونت روده و همچنین کم‌خونی او را نشان دهد. شاید بپرسید کم‌خونی چه ارتباطی به کولیت روده دارد؟ کم خونی به معنای میزان پایین آهن خون است. این علامت میتواند به معنای خونریزی در رودۀ بزرگ یا راست روده باشد.
- کشت نمونۀ مدفوع: پزشکان با بررسی مدفوع بیمار می‌توانند علائم وجود عفونت، انگل‌ها و التهاب در رودۀ بزرگ را تشخیص دهند.
- تصویربرداری: پزشک ممکن است دستور تصویربرداری از رودۀ بزرگ و راست روده را بدهد. این تصویربرداری میتواند با تکنیک تصویربرداری تشدید مغناطیسی یا ام.آر.آی یا سی تی اسکن (اسکن توموگرافی کامپیوتری) انجام شود.
درباره آموزش کمک های اولیه بیشتر بدانید
- آندوسکوپی: آندوسکوپ یک لولۀ نازک و منعطف است که دوربین کوچکی به آن متصل است. پزشک با وارد کردن آندوسکوپ به مقعد بیمار میتواند وضعیت سلامت رودۀ بزرگ و راست روده را بررسی کند. دو روش رایج در آندوسکوپی که برای بررسی سلامت رودۀ بزرگ استفاده می‌شود، کولونوسکوپی و سیگموئیدوسکوپی است.
انواع روش و داروهای درمان کولیت روده
شیوۀ درمان کولیت عموماً به شدت آن بستگی دارد. گاهی این بیماری با تجویز دارو بهبود می‌یابد و گاهی نیاز به بستری شدن و حتی جراحی دارد. در این بخش می‌خواهیم این شیوه‌های درمانی را توضیح دهیم.
دارو درمانی
اینکه پزشک چه دارویی را برای درمان کولیت اولسراتیو تجویز کند، بستگی به شدت علائم بیمار دارد. این داروها مجموعا به کاهش التهاب و تورم کمک می‌کنند. مسالامین، قرص سولفاسالازین، بالسالازید و اولسالازین از داروهایی هستند که برای درمان کولیت روده تجویز می‌شوند.
بعضی از بیماران ممکن است نیاز به تجویز کورتیکواستروئیدها (داروهای ضدالتهابی) داشته باشند. اما به دلیل عوارض این داروها، پزشکان به صورت محدودی آن‌ها را تجویز می‌کنند. همچنین اگر بیمار دچار عفونت باشد، معمولا نیاز به تجویز آنتی‌بیوتیک دارد.
داروهای دیگر، داروهای بیولوژیک یا زیست‌داروها هستند که بخشهای خاصی از سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند. در صورتی که علائم کولیت در بیمار متوسط تا شدید باشد، ممکن است که پزشک این نوع از داروها را برای او تجویز کند تا به جلوگیری از التهاب بیشتر و تشدید علائم کمک کند. آدالیموماب، گولیموماب، اینفلیکسیماب و توفاسیتینیب از جملۀ این داروها هستند.
بستری شدن در بیمارستان
اگر علائم بیمار شدید باشد، برای مثال اسهال خیلی شدید داشته باشد، لازم است که در بیمارستان بستری شود. بستری شدن به پزشکان این امکان را میدهد که اثرات کم‌آبی در بدن و از دست دادن الکترولیت را که بر اثر بیماری اسهال زیاد ایجاد شده، کنترل کنند. همچنین ممکن است بیمار نیاز به تعویض خون و شیوه‌های درمانی دیگری داشته باشد که مستلزم بستری شدن است.
جراحی کولیت روده
در صورتی که بیمار خون زیادی از دست داده باشد، رودۀ بزرگش سوراخ شده باشد، دچار انسداد شدید شده باشد یا علائم ناتوان کنندۀ دیگری داشته باشد، ممکن است پزشک جراحی را به عنوان روش مناسب درمان انتخاب کند. پزشک با استفاده از سی تی اسکن یا کولونوسکوپی میتواند این مشکلات را تشخیص دهد.
در جراحی معمولا بخش‌هایی از روده بزرگ و راست روده برداشته می‌شود. حتی ممکن است جراح کل کولون و رکتوم را بردارد و مسیر جدیدی را برای دفع ایجاد کند. این مسیر را معمولا از طریق ایجاد یک سوراخ کوچک در دیوارۀ شکم می‌سازند و رودۀ کوچک را به آن وصل می‌کنند. بدین ترتیب مدفوع از طریق این سوراخ به داخل یک کیسه تخلیه می‌شود.
عوارضی عدم درمان کولیت روده
اگر مبتلا به کولیت روده به موقع برای درمان بیماری خود اقدام نکند، ممکن است دچار عوارض سخت و زیادی شود.
مهم‌ترین عارضۀ کولیت روده افزایش احتمال ابتلا به سرطان رودۀ بزرگ است. هرچه بیمار دیرتر برای درمان خود اقدام کند، این احتمال بیشتر می‌شود.
عوارض دیگر کولیت روده عبارتند از:
- ضخیم شدن دیواره روده
- خونریزی روده
- سپسیس یا عفونت خون
- کم آبی شدید
- مگاکولون سمی یا کولون با تورم سریع
- پارگی روده بزرگ
- التهاب پوست، مفاصل و چشم
- اسپوندیلیت آنکیلوزان که به معنای التهاب ستون فقرات است.
- سنگ کلیه
- بیماری نارسایی کبد که البته عارضۀ نادری است.
غذاهای مضر و غذاهای مفید برای کولیت روده
برخلاف تصور خیلی‌ها، رژیم غذایی خاصی وجود ندارد که همۀ مبتلایان به کولیت از آن پیروی کنند. حتی یک بیمار ممکن است در طول زمان نیاز داشته باشد که رژیم غذایی‌اش را تغییر دهد.
نکتۀ مهمی که یک بیمار مبتلا به کولیت اولسراتیو باید بداند، این است که غذاهای خود را در یک دفتر یادداشت کند. او باید کمی حوصله به خرج دهد، مواد غذایی که می‌خورد یا می‌نوشد را یادداشت کند و همچنین احساسی را که پس از خوردن و نوشیدن پیدا میکند، ثبت کند. این کار باعث می‌شود که او بتواند به تدریج بهترین رژیم برای عفونت روده برای خودش را پیدا کند.
نکتۀ دیگر آن است که رژیم غذایی بیمار باید به میزان متعادلی حاوی پروتئین، غلات کامل، میوه و سبزیجات تازه باشد. همچنین اگر یک مادۀ غذایی، مثلا نوعی سبزی، او را اذیت میکند، میتواند با روش ساده‌ای مثل بخارپز کردن سبزی، این مسئله را رفع کند.
نکتۀ بعدی مقدار فیبر موجود در غذاست. بهتر است مبتلایان به کولیت هر چند وقت یکبار از رژیم کم‌فیبر پیروی کنند. این کار به آن‌ها کمک میکند که کمتر به دستشویی بروند.
در پایان می‌خواهیم به شما فهرستی از مواد غذایی را ارائه کنیم، که ممکن است برای کولیت روده دردسرساز بشوند. این موادغذایی عبارتند از:
- الکل
- کافئین
- نوشیدنی‌های گازدار
- محصولات لبنی، اگر به لاکتوز حساسیت دارید
- میوه‌های خشک شده
- غذاهایی که گوگرد یا سولفات دارند
- غذاهای سرشار از فیبر
- گوشت
- آجیل
- ذرت بو داده
- محصولاتی که سوربیتول دارند (آدامس و آب نبات بدون قند)
- میوه‌ها و سبزیجات خام
- شکر تصفیه شده
- دانه
- غذاهای ادویه‌دار
سخن پایانی
در پایان لازم است توصیه کنیم که هرگونه علائم خفیفی را که می‌توانند نشانۀ ابتلا به کولیت روده باشند، جدی بگیرید. در صورتی که برای درمان دیر اقدام کنید، ممکن است دچار صدمات جبران‌ناپذیری شوید که مهم‌ترین آن‌ها سرطان روده است. برای این کار به شما پیشنهاد می‌کنیم که اپلیکیشن «حال» را در تلفن هوشمند خود نصب کنید و با متخصصان گوارش ما مشاوره آنلاین داشته باشید.
منابع
https://my.clevelandclinic.org/
