احتمالا شنیده‌اید که دمای بدن انسان در حالت طبیعی حدود ۳۷ درجه سانتی‌گراد یا ۶/۹۸ درجه فارنهایت است. اما باید بدانید که این فقط یک عدد میانگین است. دمای طبیعی بدن ممکن است بیشتر یا کمتر از این مقدار باشد. تغییر دمای بدن همیشه به معنی بیمار بودن نیست. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره دامنه دمای مناسب بدن در کودکان، نوزادان و بزرگسالان می‌توانید از پزشکان بخش مشاوره آنلاین پزشکی حال راهنمایی بگیرید.

دامنه دمایی بدن به عوامل مختلفی بستگی دارد که عبارتند از:

• سن
• جنس
• زمان اندازه گیری دمای بدن
• مقدار فعالیت‌های روزانه
• برنامه غذایی
• سیکل قاعدگی زنان
• روش اندازه گیری دمای بدن

به طور کلی افراد مسن برای حفظ گرمای بدن خود مشکل دارند. از سوی دیگر میزان سوخت و ساز بدن آن‌ها هم ضعیف‌تر است. به همین دلیل احتمال دارد دمای بدن کمتری داشته باشند. در ادامه میانگین دمای طبیعی بدن انسان را بر اساس سن مشاهده خواهید کرد:

نوزادان و کودکان

در نوزادان و کودکان، متوسط دمای بدن بدن بین ۳۶/۶ تا ۳۷/۲ درجه سانتی‌گراد است.

بزرگسالان

متوسط دمای بدن در میان بزرگسالان ۳۶/۱ تا ۳۷/۲ درجه سانتی‌گراد است.

سالمندان بالای ۶۵ سال

متوسط دمای بدن سالمندان حدود ۳۷ درجه سانتی‌گراد است. به یاد داشته باشید که دمای طبیعی می‌تواند به اندازه ۶/۰ درجه سانتی‌گراد بیشتر یا کمتر از این عدد باشد.

دمای نرمال بدن

در قرن نوزدهم میلادی، دمای ۳۷ درجه توسط دکتر کارل ووندرلیخ آلمانی به عنوان دمای طبیعی بدن شناسایی شد. این عدد تا سال‌ها به عنوان دمای نرمال بدن مورد قبول پزشکان بود تا این که در اواخر قرن بیستم، پزشکان بر اساس مطالعات معتبر متعدد به این نتیجه رسیدند که دمای بدن در حالت سالم و طبیعی باید حدود ۳۶/۸ درجه سانتی‌گراد باشد. آن‌ها به این مسئله هم اشاره کردند که بدن ما در طول روز گرم می‌شود و در نتیجه دمای بدن در اوایل صبح ممکن است کمی پایین‌تر از اواخر روز باشد. البته روز تنها عاملی نیست که باعث بالا رفتن دمای بدن در حالت طبیعی می‌شود.

همان‌طور که در محدوده‌های بالا اشاره شد، افراد جوان‌تر دارای دمای بدن بالاتری هستند. علت این امر، کاهش توانایی تنظیم دمای بدن با افزایش سن است. البته سطح فعالیت بدنی و مصرف برخی غذاها و نوشیدنی‌ها هم می‌تواند بر دمای بدن اثر بگذارد. بخشی از افزایش دمای بدن زنان هم تحت تاثیر هورمون‌هاست و ممکن است در روزهای مختلف چرخه قاعدگی آن‌ها، این دما کمی افزایش یا کاهش پیدا کند.

بیشتر بدانید: علائم کمبود آهن در زنان

دمای طبیعی بدن نوزاد

کودکان و نوزادان به دلایل مختلفی تب می‌کنند. معمولا وقتی که کودک یا نوزاد درگیر یک عفونت باکتریایی یا ویروسی می‌شود، ممکن است دمای بدن او بالا رود. گرچه تب خفیف احتمالا تا ۷۲ ساعت خود به خود از بین می‌رود، اما نباید فراموش کنید که این عارضه در کودکان و به ویژه نوزادان می‌تواند بسیار مهم و خطرناک شود. پس حتما دمای بدن او را مرتبا چک کنید و با روش های پایین آوردن تب کودک و نوزاد آشنایی کامل داشته باشد تا بتوانید در اولین فرصت از پزشک راهنمایی بگیرید.

درصورت نیاز به مشورت با پزشک در سریع ترین زمان میتوانید از خدمت دکتر اطفال آنلاین سامانه حال استفاده کنید.

قرار دادن دماسنج در زیر بغل نوزاد یکی از بهترین راه‌ها برای اندازه‌گیری دمای بدن او است

برای سنجش دمای بدن نوزاد و کودک روش‌های مختلفی وجود دارد که شامل قرار دادن دماسنج در مقعد، زیر بغل، دهان، گوش و اندازه گیری دمای پیشانی است. روش‌های پیشنهادی برای اندازه گیری دمای بدن کودکان در سنین مختلف به ترتیب اولویت عبارتند از:

• کودکان زیر دو سال و نوزادان: مقعد و زیر بغل
• کودکان بین دو تا پنج سال: مقعد، گوش و زیر بغل
• کودکان بالای پنج سال: دهان، گوش و زیر بغل

بیشتر بخوانید: زمان ارتودنسی در کودکان

استفاده از روش‌های مختلف باعث می‌شود که اعداد متفاوتی را روی دماسنج مشاهده کنید. لازم است که بازه دمای طبیعی بدن کودک را به خوبی بشناسید و بر اساس آن متوجه شوید که آیا کودک تب دارد یا خیر. کاهش غیر طبیعی دمای بدن هم گاهی ممکن است خطرناک بوده و نیازمند پیگیری باشد. در ادامه بازه طبیعی دمای بدن کودک را مشاهده می‌کنید. دمای اندازه گیری شده حاصل از قرار دادن دماسنج در این نواحی عبارتند از:

• مقعد: بین ۳۶/۶ تا ۳۸ درجه سانتی‌گراد
• دهان: بین ۳۵/۵ تا ۳۷/۵ درجه سانتی‌گراد
• زیر بغل: بین ۳۶/۵ تا ۳۷/۵ درجه سانتی‌گراد
• گوش: بین ۳۵/۸ تا ۳۸ درجه سانتی‌گراد

دمای طبیعی بدن زیر بغل

دمای بدن را به کمک قرار دادن دماسنج در بخش‌های مختلف بدن می‌توان اندازه گرفت. یکی از متداول‌ترین این روش‌ها، قرار دادن دماسنج یا تب سنج در زیر بغل است. این روش هم برای کودکان و هم بزرگسالان کاربرد دارد. اما باید دقت کنید که نباید از روش‌های مختلف برای اندازه گیری دمای بدن در یک دوره مشخص استفاده کنید. چون مقدار دمای به دست آمده در هر ناحیه، کمی با نواحی دیگر بدن متفاوت است و ممکن است خطا ایجاد کند. به طور کلی، محدوده درجه حرارت بدن از طریق قرار دادن دماسنج در نقاط مختلف بدن بزرگسالان عبارت است از:

• دهان: بین ۳۶/۴ تا ۳۷/۶ درجه سانتی‌گراد در افراد زیر ۶۵ سال و ۳۵/۸ تا ۳۶/۹ درجه سانتی‌گراد در افراد بالای ۶۵ سال
• مقعد: بین ۳۷ تا ۳۸/۱ درجه سانتی‌گراد در افراد زیر ۶۵ سال و ۳۶/۲ تا ۳۷/۳ درجه سانتی‌گراد در افراد بالای ۶۵ سال
• گوش: بین ۳۵/۹ تا ۳۷/۶ درجه سانتی‌گراد در افراد زیر ۶۵ سال و ۳۵/۸ تا ۳۷/۵ درجه سانتی‌گراد در افراد بالای ۶۵ سال
• زیر بغل: بین ۳۵/۲ تا ۳۶/۹ درجه سانتی‌گراد در افراد زیر ۶۵ سال و ۳۶/۳ تا ۳۵/۶ درجه سانتی‌گراد در افراد بالای ۶۵ سال

بیشتر بدانید: درمان بواسیر در خانه

چه عواملی می‌تواند بر دمای بدن تاثیر بگذارد؟

منابع مختلف اعداد متفاوتی را برای دمای طبیعی بدن در نظر می‌گیرند که بین ۳۶/۸ تا ۳۷ درجه متغیر است. اما باید بدانیم  که این دما در افراد مختلف می‌تواند متفاوت باشد. علاوه بر این، در یک فرد هم ممکن است این دما در شرایط مختلف مثل داشتن فعالیت بدنی زیاد، ساعات مختلف روز و… تغییر کند. فاکتورهای مختلفی بر دمای بدن اثرگذار هستند که در ادامه با ۸ مورد از مهم‌ترین آن‌ها آشنا خواهیم شد.

سن

یکی از مهم‌ترین عواملی که بر دمای طبیعی بدن اثر می‌گذارد سن است. تاثیر سن بر دمای بدن در مورد کودکان و سالمندان به راحتی قابل مشاهده است. سوخت و ساز بدن کودکان بسیار زیاد است؛ یعنی بدن آن‌ها در مقایسه با بزرگسالان، غذا را با سرعت بیشتری به انرژی تبدیل می‌کند. این مسئله نشان دهنده دلیل بالا بودن دمای بدن کودکان نسبت به بزرگسالان است.

دمای نرمال بدن با افزایش سن به تدریج کاهش پیدا می‌کند

عکس این قضیه هم در مورد سالمندان صادق است. افراد مسن به ویژه بالای ۶۵ سال، معمولا دمای کمتری نسبت به جوان‌ترها دارند. این مسئله ممکن است تشخیص عفونت را در سالمندان دشوار کند؛ چون آن‌ها علاوه بر میانگین دمای بدن کمتر، دارای پاسخ‌های ایمنی ضعیف‌تری در مقابل عفونت‌ها هستند. به همین دلیل نظارت مداوم دمای بدن در مراقبت از سالمندان بسیار مهم است. از آن‌جا که این افراد دمای پایه کمتری دارند، استفاده از معیارهای استاندارد در تشخیص تب در مورد آن‌ها صدق نمی‌کند. بنابراین لازم است که یک خط پایه منحصر به فرد برای هر یک در نظر گرفته و شرایط فرد را با توجه به آن بررسی کرد.

بیشتر بخوانید: درمان سیاتیک پا

جنسیت

دکتر ووندرلیخ در سال ۱۸۶۸ میلادی ایده تغییر دمای بدن بر اساس جنسیت را مطرح کرد. او ادعا کرد که بدن زنان به طور متوسط دارای دمای بالاتری نسبت به مردان است. نظرات متعددی برای توضیح این مسئله مطرح شده که میزان چربی بدن زنان، هورمون‌های جنسی و… را در این زمینه موثر دانسته‌اند. مطالعه‌ای که در سال ۱۹۹۳ بر روی تفاوت دمای بدن زنان و مردان انجام شد، این نظریه را رد کرد و مدعی شد که دمای بدن زنان و مردان تفاوت قابل توجهی با هم ندارد. در نهایت، یک بررسی که در سال ۲۰۱۹ منتشر شد نشان دارد که زنان به طور متوسط دارای دمای بدن کمی کمتر از مردان هستند که بسیار ناچیز است. البته باید توجه داشت که دمای بدن زنان در دوره تخمک‌گذاری و بارداری بیشتر و در شروع قاعدگی کمی کمتر از حالت عادی است.

زمان روز

دمای بدن در طول یک روز دچار نوسانات قابل توجهی می‌شود. این مسئله به عنوان تغییرات یا تنوع روزانه شناخته شده و در اندازه گیری دمای بدن بسیار مهم است. معمولا دمای بدن در اوایل صبح در کمترین حد خود قرار دارد و پس از بیدار شدن از خواب به آرامی روند صعودی خود را آغاز می‌کند. این دما در اواخر بعد از ظهر به اوج خود می‌رسد. تغییرات دمایی بدن مربوط به سطح فعالیت متابولیکی بدن است که در هنگام خواب کمترین میزان را داشته و با پیشرفت روز به آرامی افزایش پیدا می‌کند.

ورزش یا فعالیت بدنی

عضلات بدن انسان برای فعالیت به انرژی نیاز دارند. در طی فعالیت شدید بدنی، عضلات بدن مقدار زیادی گرما تولید می‌کنند که باعث بالا رفتن دمای بدن می‌شود. بدن تلاش می‌کند تا این گرمای اضافی را دفع کند، اما همیشه قادر به کنار آمدن با افزایش دما و از دست دادن دمای اضافی بدن نیست. هر چه فعالیت عضلات بیشتر باشد، گرمای تولید شده هم بیشتر خواهد بود. فعالیت بدنی در شرایط گرم و مرطوب هم بالا رفتن دمای بدن در حین فعالیت و کاهش دمای پس از آن را دشوار خواهد کرد. به همین دلیل پزشکان به مردم در مورد فعالیت‌های شدید بدنی در هوامی گرم هشدار می‌دهند. اگر به تدریج مقاومت بدن خود را در مقابل افزایش دما بالا ببرید، بدن قادر خواهد بود این افزایش را کنترل کرده و سرعت پایین آمدن دمای بدن پس از فعالیت را افزایش دهد تا زودتر به حالت طبیعی بازگردد. برای این کار باید به تدریج و با صبر و حوصله فراوان، میزان فعالیت بدنی خود را افزایش دهید.

بیشتر بخوانید: علت بیماری پارکینسون

استرس

دمای بدن انسان در پاسخ به موقعیت‌های استرس‌زا افزایش می‌یابد. هورمون‌های استرس مانند کورتیزول و آدرنالین واسطه این افزایش دما هستند. در واقع افزایش دمای بدن در شرایط استرس، یک واکنش انطباقی بدن برای مقابله با تهدیدهای ایجاد شده است. هورمون آدرنالین علاوه بر ایجاد تغییرات انطباقی، باعث بالا رفتن گرمای کبد می‌شود. این اندام یکی از بزرگ‌ترین و فعال‌ترین اندام‌های بدن است که تاثیر قابل توجهی بر دمای بدن خواهد داشت.

وعده‌ های غذایی

معمولا کمی پس از غذا خوردن دمای بدن افزایش پیدا می‌کند. گرچه این افزایش دما اغلب برای فرد محسوس نیست، اما استفاده از دما سنج برای اندازه دمای بدن حدود 30 دقیقه پس از صرف غذا، این مسئله را تایید می‌کند. پزشکان معتقدند که افزایش دمای بدن بعد از غذا خوردن به بالا رفتن میزان متابولیسم بدن برای آسان شدن هضم غذا و فرآیند گوارش مرتبط است.

ورزش کردن و داشتن فعالیت بدنی زیاد باعث افزایش دمای بدن می‌شود

استفاده از داروها و سیگار کشیدن

بسیاری از داروها از جمله چندین گروه از آنتی‌ بیوتیک‌ ها شامل سفالوسپورین‌ها، پنی‌سیلین‌ها یا داروهایی مثل متیل‌دوپا، فنی‌توئین و… ممکن است باعث افزایش دمای بدن پس از مصرف شوند. علاوه بر این، استعمال برخی از مواد مخدر مثل کوکائین هم می‌تواند به بالا رفتن دمای بدن منجر شود. معمولا افرادی که سیگار می‌کشند، دمای بدن کمی بیشتر از میزان نرمال آن دارند.

محل اندازه گیری

خواندن دمای بدن بسته به محل اندازه گیری متفاوت است. به طور معمول، دمای زیر بغل حدود ۳/۰ تا ۶/۰ درجه سانتی‌گراد پایین‌تر از درجه حرارت دهانی است. درجه حرارت مقعدی هم  حدود 3/0 تا 6/0 درجه سانتی‌گراد بالاتر از اندازه گیری دهانی مشاهده می‌شود. در سال‌های گذشته به نظر می‌رسید که اندازه گیری دمای بدن از طریق مقعد آسان‌تر و دقیق‌تر است. اما این روش در سال‌های اخیر به دلیل عدم تمایل بیماران و نگرانی از گسترش عفونت، تا حدودی کاهش یافته است.

حرف آخر

میزان دمای بدن، یک فاکتور مهم در شناسایی و تشخیص بیماری‌ها و اطمینان از سلامت افراد است. آگاهی از دمای طبیعی بدن افراد به آن‌ها کمک می‌کند تا در صورت بروز تغییر غیر عادی در آن، در صدد پیگیری و معالجه بیماری‌های احتمالی باشند. میزان این دما در بدن انسان در حالت طبیعی و سالم بین 8/36 تا 37 درجه سانتی‌گراد در نظر گرفته شده است که می‌تواند در اثر عوامل مختلف تا حدودی متغیر باشد. نکته مهم این است که آگاهی از دمای نرمال بدن هر فرد، این امکان را برای شناسایی زودهنگام مشکلات مختلف فراهم می‌کند. در صورتی که در این زمینه به مشاوره پزشکی نیاز دارید، می‌توانید از پزشکان سامانه مشاوره آنلاین حال کمک بگیرید. تعیین دمای طبیعی بدن با توجه به فاکتورهای موجود در سلامت افراد و به ویژه سالمندان بسیار اهمیت دارد. آیا شما از دمای نرمال بدن خود آگاهی دارید؟

سوالات متداول