اسکیزوفرنی یک اختلال روانی مزمن و شدید است که طبق تخمین سازمان جهانی بهداشت، در حدود ۲۰ میلیون نفر در سراسر جهان به آن مبتلا هستند. برای آگاهی بیشتر درباره این بیماری، بهتر است که در ابتدا بدانیم اسکیزوفرنی چیست و چه نشانه‌هایی دارد. این بیماری نوعی اختلال در سلامت روان است که در درک فرد از واقعیات، اختلال ایجاد می‌کند و معمولا با توهم مشخص می‌شود. هم‌چنین با ناتوانی قابل توجهی همراه است و ممکن است بر عملکرد شغلی و آموزشی تاثیر بگذارد. این بیماران اغلب در معرض ابتلا به بیماری‌های قلبی، مشکلات متابولیکی و عفونت‌ها قرار دارند و احتمال مرگ زودرس در میان آن‌ها، ۲ تا ۳ برابر بیشتر است. با این وجود اسکیزوفرنی یک بیماری قابل درمان است که نیاز به مصرف دارو و حمایت‌های روانی و اجتماعی از فرد مبتلا دارد. گفته می‌شود که حداقل یک چهارم افراد مبتلا به آن می‌توانند در صورت درمان، زندگی کاملا نرمالی را تجربه کنند.

مشاوره آنلاین روانشناسی و روانپزشکی حال

افراد مبتلا به این بیماری خطرناک‌تر یا خشن‌تر از سایر افراد جامعه نیستند، اما نبودن آگاهی کافی و بستر مناسب در جامعه ممکن است منجر به بی‌خانمانی یا نیاز به ماندن در بیمارستان برای آن‌ها شود. بسیاری از این افراد می‌توانند به راحتی در کنار خانواده، دوستان و یا به تنهایی زندگی کنند. تحقیقات نشان داده که احتمال ابتلای زنان و مردان به اسکیزوفرنی برابر است، اما معمولا مردان زودتر به آن دچار می‌شوند. اظهار نظرها در مورد دلایل آن متفاوت است، اما اغلب پزشکان معتقدند که مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی، تغییرات شیمیایی مغزی و مسائل محیطی در ابتلای افراد به این بیماری نقش دارند. بیشتر اوقات عوامل استرس‌زا هم در شروع و تشدید آن به شدت موثر هستند. شما می‌توانید راجه به راهکار‌های کاهش استرس در حال بخوانید. دریافت کمک پزشکی تخصصی یک راه حل اصولی برای درمان این بیماران است. فکر می‌کنید بهترین زمان مراجعه به پزشک چه موقع است؟

بیشتر بدانید: تست کرونا در منزل

علائم اسکیزوفرنی

این بیماری جزو اختلالات شدید روانی است که طولانی مدت بوده و طیف وسیعی از علائم روانشناختی را ایجاد می‌کند. بیشتر پزشکان آن را نوعی روان‌پریشی می‌دانند که در اثر آن، فرد نمی‌تواند افکار و عقاید خود را از واقعیت تشخیص دهد. علائم این بیماری به چهار دسته مختلف طبقه بندی می‌شوند که عبارتند از:

علائم مثبت

به این دسته از نشانه‌ها، علائم روانی هم گفته می‌شود که فرد در اثر بیماری به آن‌ها دچار شده است؛ مانند توهم و هذیان.

علائم منفی

این‌ها توانایی‌هایی هستند که فرد در اثر بیماری از دست داده است؛ مانند ناتوانی در بیان حالات، انگیزه و…

علائم شناختی

این نشانه‌ها توانایی فکری فرد را درگیر می‌کنند که ممکن است جزو علائم مثبت یا منفی قرار گیرند.

علائم عاطفی

بی احساس شدن، عدم وابستگی و… که بیشتر جزو علائم منفی هستند.

این بیماری نشانه‌های دیگری مانند اضطراب، اختلال در تفکر منطقی، مشکلات توجه و تمرکز، کاهش حافظه و انگیزه و ضعف عملکرد آموزشی را هم به دنبال خواهد داشت. شما می‌توانید درباره روش جذاب و کاربردی برای تقویت حافظه در حال بخوانید. اگر می‌خواهید درباره اضطراب و اینکه حمله اضطرابی چیست بیشتر بدانید، می‌توانید مقاله چه زمانی یک اضطراب ساده تبدیل به یک بیماری روانی می شود را از وب‌سایت حال مطالعه کنید. این علائم معمولا برای اولین بار در بزرگسالی بروز می‌کنند و برای تشخیص بیماری، باید حداقل شش ماه ادامه داشته باشند. بیشتر مردان مبتلا به اسکیزوفرنی، این نشانه‌ها را در اواخر نوجوانی یا اوایل دهه بیست سالگی تجربه می‌کنند در حالی که زنان معمولا در اواخر بیست و اوایل سی سالگی به آن دچار می‌شوند.

مشاوره فردی حال

تست اسکیزوفرنی

تشخیص این بیماری نیاز به بررسی‌های دقیق و تخصصی دارد و نمی‌توان با انجام یک تست یا آزمایش به طور قطعی گفت که فرد بیمار است. گاهی اعضای خانواده یا دوستان فرد می‌توانند در ارائه اطلاعات دقیق به پزشک کمک کنند و مواردی مثل تغییر در رفتار و عملکرد اجتماعی فرد را که ممکن است برای خود بیمار خیلی محسوس نباشد، به پزشک اطلاع دهند. از سوی دیگر، اطلاعاتی مانند سابقه مشکلات روانی در خانواده، داروها، آلرژی‌ها، سابقه مصرف مواد مخدر و الکل، پزشکان قبلی و سابقه بستری در بیمارستان هم جزو مواردی هستند که حتما باید به اطلاع پزشک برسد. تست‎های مختلفی بر اساس این علائم برای تشخیص این بیماری طراحی شده‌اند که عبارتند از:

مقیاس سندروم مثبت و منفی (PANSS)

برای شناسایی تاثیر بیماری بر زندگی فرد، آزمونی به نام مقیاس سندروم مثبت و منفی (PANSS) وجود دارد که ممکن است یک یا چند بار در طی دوره استفاده شود. برای انجام این تست، پزشک در مدت زمان ۳۰ تا ۴۰ دقیقه با بیمار یا اعضای خانواده و مراقبان او مصاحبه می‌کند. بخش اول سوالات مربوط به سابقه پزشکی و علائم است. سپس او برای شناسایی شدت علائم، سوالاتی مانند «آیا قدرت خاص یا غیر معمولی دارید؟» را در بخش دوم مصاحبه از بیمار می‌پرسد. در بخش سوم هم قدرت استدلال بیمار را از طریق سوالاتی مورد ارزیابی قرار می‌دهد. معمولا پزشک در این مصاحبه ۳۰ سوال می‌پرسد که به هر سوال یک امتیاز (عدد یک برای کمترین میزان و عدد هفت برای بیشترین حد آن) خواهد بود. وضعیت بیمار بر اساس نمره‌ای که بین ۳۰ تا ۲۱۰ گرفته است، ارزیابی می‌شود.

بیشتر بدانید: غذاهای مضر برای فیبروم رحمی

مقیاس مختصر رتبه بندی(BPRS)

این یکی از رایج‌ترین آزمایشاتی است که روانپزشکان برای بررسی این بیماری به کار می‌برند. در این آزمایش ۱۸ علامت یا رفتار مهم مانند توهم، پریشانی و… بررسی می‌شود. به هر یک از این رفتارها، امتیازی از ۱ تا ۷ تعلق می‌گیرد (یک برای کمترین حد و هفت برای شدیدترین حالت). انجام این آزمون به ۲۰ تا ۳۰ دقیقه زمان نیاز دارد و ممکن است سوالات از خود فرد یا مراقبان او پرسیده شود.

تست‌های SANS و SAPS

این دو آزمون اثرات علائم مثبت و منفی را به صورت مجزا بررسی می‌کنند. برای انجام آن، ۲۵ علامت منفی مانند بی‌توجهی اجتماعی، عدم علاقه به روابط و… و ۳۴ علامت مثبت مانند توهم، هذیان و… را بررسی می‎کنند. به هر یک از این علائم عددی بین یک تا پنج تعلق می‌گیرد که یک برای کمترین حد و پنج برای شدیدترین حالت آن است.

مقیاس اثر کلی بالینی (CGI-SCH)

این آزمایش معمولا برای سنجش روش‌های درمانی و ارزیابی عملکرد آن‌ها در درمان بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی به کار می‌رود. این آزمون مشخص می‌کند که شدت بیماری فرد چقدر است و از آخرین معاینه تا کنون، علائم او چه تغییراتی داشته است. هر نتیجه در مقیاس یک تا هفت اندازه‌گیری می‌شود که عدد هفت، شدیدترین شکل آن یا بیشترین افزایش در علائم آن است.

 

مقیاس افسردگی کلگری برای اسکیزوفرنی

این تست برای بررسی علائم افسردگی در فرد مبتلا به اسکیزورنی به کار می‌رود. وجود علائم افسردگی ممکن است این بیماران را به سوی خودکشی سوق دهد. این مقیاس فقط به پاسخ ۹ سوال متکی است از جمله «روحیه خود را در دو هفته گذشته چگونه توصیف می‌کنید؟» یا «آیا شما حس می‌کنید که زندگی ارزش ادامه یافتن را ندارد؟»

انواع اسکیزوفرنی

اسکیزوفرنی فقط یک اختلال نیست، بلکه اصطلاحی است که برای طبقه بندی مجموعه‌ای از مشکلات بهداشت روان مورد استفاده قرار می‌گیرد. می‌توان گفت که چندین نوع مختلف آن وجود دارد که در ادامه به طور مختصر به توضیح آن‌ها می‌پردازیم.

اسکیزوفرنی پارانوئید

این نوع از بیماری همانی است که در رسانه‌ها و فیلم‌ها اغلب در مورد آن اغراق می‌شود. این شایع‌ترین شکل این اختلال است که معمولا با علائم مثبت آن مانند توهم مشخص می‌شود.

اسکیزوفرنی کاتاتونیک

این نوع نادر بیماری است که با تظاهرات بدنی همراه است. این بیماری با علائم منفی اسکیزوفرنی همراه است و ممکن است بیمار تجربیات عجیب و خاصی مانند سفتی اندام‌ها یا نداشتن عکس‌العمل در مقابل محرک‌ها را نشان دهد.

اسکیزوفرنی بی نظم یا Hebephrenic

این نوع بیماری که به اسکیزوفرنی غیر سازمان یافته هم معروف است، با بی نظمی در رفتار و گفتار همراه است. این افراد ممکن است پاسخ‌های عاطفی مناسبی نداشته باشند یا هیچ واکنش احساسی از خود نشان ندهند.

اسکیزوفرنی باقیمانده

در این نوع بیماری، فرد در حـال حاضر نشانه‌های مثبت بیماری مانند توهم، هذیان و… را ندارد. علائم آن ممکن است شامل عدم تمرکز، بی نظمی ذهنی و یا کناره‌گیری عاطفی باشد.

اسکیزوفرنی تمایز نیافته

افرادی در این دسته قرار می‌گیرند که نمی‌توان آن‌ها را در سایر گروه‌ها دسته بندی کرد. این افراد ممکن است علائم مثبت و منفی را نشان دهند و یا نشانه‌های آن‌ها ترکیبی از علائم دسته‌های مختلف باشد.

بیشتر بدانید: اختلال شخصیت اسکیزوئید

اسکیزوفرنی پارانوئید

رایج‌ترین شکل این بیماری، نوع پارانوئید است که اسکیزوفرنی همراه با پارانویا هم نامیده می‌شود. افراد مبتلا به آن، درک واقعی از اطراف خود ندارند. آن‌ها ممکن است چیزهایی را ببینند یا بشنوند که اصلا وجود ندارد، با خودشان صحبت کنند یا احساس کنند که دیگران می‌خواهند به آن‌ها صدمه بزنند. آن‌ها معمولا در انجام فعالیت‌های عادی روزمره مثل غذا خوردن یا استحمام مشکل دارند و گاهی به مصرف مواد مخدر و الکل روی می‌آورند. این افراد معمولا از وضعیت طبیعی خارج شده و با گیجی و ترس رفتار می‌کنند. درباره علت سرگیجه و روش های مختلف درمان آن در حال بخوانید. این بیماری با دوره‌های روان‌پریشی یا افسردگی همراه است که خطر اقدام به خودکشی در این زمان بیش از مواقع دیگر است. همچنین در حال راجع به راه‌های نجات‌بخش درمان افسردگی می‌توانید بخوانید.

اسکیزوفرنی و شیزوفرنی

گاهی به اشتباه تصور می‌شود که شیزوفرنی نوعی بیماری متفاوت از اسکیزوفرنی است. در صورتی که شیزوفرنی فقط تلفظ کلمه Schizophrenia در برخی از زبان‌ها مانند فرانسوی یا آلمانی است. از هر دو تلفظ این بیماری در فارسی استفاده می‌شود و به طور کلی به نوعی بیماری اطلاق می‌شود که در آن فرد ارتباط متفاوتی با دنیا داشته و در توهم و دنیای ذهنی خود زندگی می‌کند.

اسکیزوفرنی و ازدواج

ازدواج به فرآیندی عاطفی گفته می‌شود که داشتن سلامت روان یک شرط اساسی برای آن است. با توجه به این که اسکیزوفرنی یک بیماری روانی مزمن است که می‌تواند بخش‌های مختلف زندگی فرد را درگیر کند، ازدواج با بیمار مبتلا به آن نیاز به توجه خاصی دارد. بسیاری از این بیماران شرایطی مانند توهم، رفتارهای جنون‌آمیز، افکار پریشان و… را تجربه می‌کنند که قطعا برای همسرشان خوشایند نخواهد بود. اما این بیماران هم مانند سایر افراد، نیازهای جنسی و عاطفی دارند که باید رفع شود. گرچه ازدواج با بیماران مبتلا به این بیماری کار ساده‌ای به نظر نمی‌رسد، اما محققان می‌گویند که ازدواج صحیح و مناسب می‌تواند نقش مهمی در بهبود آن‌ها داشته باشد. به شرطی که بیمار در مسیر درمان قرار گرفته و همسر هم آموزش‌های لازم را ببیند و حمایت همه جانبه از بیمار به عمل آورد. همچنین شما می‌توانید از مشاور ازدواج در اپلیکیشن حال جواب سوالات خود را بگیرید.

لازم است که برای ازدواج با چنین افرادی، مشاوره‌های تخصصی دریافت کنید و با آگاهی کامل در مسیر زندگی مشترک قرار گیرید. زوج درمانی یکی از روش‌هایی است که می‌تواند به بیماران مبتلا به این بیماری و همسرانشان بسیار کمک کند. برای اطلاعات بیشتر درباره این شیوه درمانی می‌توانید به مقاله زوج درمانی در وب‌سایت حال مراجعه کنید. پس از کنترل علائم بیماری، انواع مختلفی از درمان مانند یادگیری مهارت‌های اجتماعی، کنترل استرس و… می‌تواند به افراد کمک کند تا آن را مدیریت کرده و به زندگی خود بهبود ببخشند.

داروی اسکیزوفرنی

درمان بیماران مبتلا به این اختلال در بیشتر موارد به دارو متکی است. داروهایی که برای این بیماران تجویز می‌شوند، معمولا ضد روان‌پریشی هستند (مثل قرص تری فلوئوپرازین) و علائمی مانند توهم و هذیان را کاهش می‌دهند. این داروها بر ترشح موادی مانند دوپامین و سروتونین از مغز اثر می‌گذارند. بسیاری از این بیماران لازم است در تمام طول زندگی خود از داروهای شیمیایی در دوزهای مختلف استفاده کنند تا بتوانند زندگی عادی داشته باشند. پزشکان با توجه به شرایط بیمار، شدت علائم، نوع مصرف و… انتخاب می‌کنند که بیمار از چه دارویی استفاده کند. داروهای ضد روان‌پریشی به دو گروه نسل اول (معمولی) و نسل دوم (غیر معمولی) تقسیم می‌شوند:

داروهای نسل اول شامل کلرپرومازین، فلوفنازین، هالوپریدول، تیوریدازین، تیوتیکسن و تری فلوپرازین است.

داروهای نسل دوم شامل آریپیپرازول، آسناپین، کاریپرازین، کلوزاپین، لوراسیدون، اولانزاپین، پالیپریدون، کوئتیاپین، ریسپریدون و زیپراسیدون است.

هزینه داروهای نسل اول و قدیمی‌تر معمولا کمتر است، اما می‌تواند عوارض جانبی متفاوتی نسبت به داروهای جدید ایجاد کند. برخی از آن‌ها با بالا رفتن هورمون پرولاکتین، باعث تغییرات خلق و خو، به هم خوردن چرخه قاعدگی و… شود. یکی از رایج‌ترین عوارض داروهای نسل جدید هم افزایش وزن است که ممکن است باعث مشکلاتی در قند و کلسترول خون شود. برای مطالعه بیشتر درباره قند خون می‌توانید مقاله علائم قند خون  را از وب‌سایت حال مطالعه کنید. به طور کلی داروهای ضد روان‌پریشی می‌توانند مشکلاتی مانند بی‌قراری، سرگیجه، یبوست، تاری دید، فشار خون پایین و مواردی از این دست را ایجاد کنند.

همینطور راجع به انواع داروی ضد استرس در حال بخوانید.

درمان اسکیزوفرنی

اسکیزوفرنی نیاز به درمان طولانی دارد. موثرترین استراتژی درمانی آن، ترکیبی از دارو، روان‌درمانی، تغییر سبک زندگی و دریافت حمایت اجتماعی است. موارد شدید بیماری گاهی نیاز به بستری شدن در بیمارستان و مصرف مداوم دارو تحت نظر پزشک دارد، اما در سایر موارد و با اقدامات درمانی به موقع، می‌توان به خوبی آن را کنترل کرد. ممکن است به سختی بتوان درمان قطعی آن را به دست آورد، اما اکثر مبتلایان  می‌توانند با ادامه درمان حتی پس از بهبود، از بروز اپیزودهای جدید بیماری جلوگیری کنند. با بهبود علائم ممکن است که پزشک بتواند دوز دارو را کاهش داده یا آن را تغییر دهد. معمولا با گذشت یک ماه از مصرف دارو، علائم فروکش می‌کند. برای حفظ وضعیت پایدار، لازم است که به توصیه‌های پزشک توجه کرده و تغییرات تجویزی را در میزان دارو اعمال کنید. حضور در دوره‌های روان‌درمانی گفت‌و‌گو محور، یک راه حل اساسی برای درمان قطعی اسکیزوفرنی است. درمان گروهی و ارتباط با افرادی با شرایط مشابه هم کمک می‌کند تا از تجربیات دیگران استفاده کنید. قطع خودسرانه دارو ممکن است عوارض جبران ناپذیری داشته باشد. برای هر تغییر یا اقدامی در زندگی خود حتما با پزشک معالج مشورت کنید.

کلام آخر

اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی یک بیماری جدی مزمن روانی است که اگر به اندازه سایر اختلالات روانی مثل افسردگی شایع نیست، اما می‌تواند اثرات زیادی بر کیفیت زندگی بیمار داشته باشد. افراد مبتلا به این بیماری ممکن است در بسیاری از موارد، توانایی‌های خود را از دست دهند و به توهم، هذیان گویی و… دچار شوند. برای شناخت دقیق این بیماری، یک روانشناس یا روانپزشک می‌تواند به خوبی به شما کمک کند. اگر متوجه علائم این بیماری در خود یا یکی از اطرافیانتان شده‌اید، می‌توانید به راحتی از طریق سامانه خدمات آنلاین پزشکی- سلامت حال، با یک پزشک متخصص در این زمینه گفت‌و‌گو کرده و راهنمایی‌های لازم را دریافت کنید. اگر بدانید که اسکیزوفرنی چیست و علائم آن را بشناسید، می‌توانید در درمان آن هم اثرگذار باشید. آیا شما تا کنون با فرد مبتلا به اسکیزوفرنی در ارتباط بوده‌اید؟ به نظر شما نقش حمایت اطرافیان در درمان این بیماری چقدر است؟

پرسش‌های متداول