حواس پرتی به حالتی گفته می‌شود که در آن فرد تمرکز کافی ندارد؛ یعنی حواس و توجه او به راحتی از کار یا فکر موجود منحرف شده و به سمت فکر یا کار غیر مرتبط دیگری می‌رود. این عارضه احتمالا به دلیل ناتوانی در فیلتر کردن محرک‌های بیرونی مثل صدا یا افکار داخلی در هنگام تلاش برای تمرکز کردن روی می‌دهد. پرتی حواس می‌تواند در افراد خواب آلود یا خسته اتفاق بیفتد یا در موارد جدی‌تر، نشانه‌ای از برخی بیماری‌ها از جمله اختلال بیش‌فعالی همراه با کم توجهی (ADHD) باشد. گرچه این یک عارضه شایع است، اما تداوم و تشدید آن می‌تواند آزاردهنده بوده و روند عادی زندگی را مختل کند. در چنین شرایطی لازم است که کمک‌های پزشکی دریافت کنید.
می‌توانید پرسشنامه اضطراب بک را برای تایین میزان اضطراب خود انجام داده و پاسخ را مشاهده کنید
اختلال حواس پرتی
امروزه اختلال حواس پرتی به یک اختلال شایع در میان مردم تبدیل شده است. بسیاری از متخصصان انواعی از آن را ناشی از اختلالات روانی مثل افسردگی، اضطراب و یا اختلال ارگانیک مغز می‌دانند. البته این موضوع با توجه به زندگی‌های شلوغ این روزهای بشر عجیب و دور از ذهن نیست. این اختلال در کودکان ممکن است با اختلال یادگیری هم همراه باشد و یا منجر به آن شود. گاهی پرت شدن بیش از حد حواس نشانه‌ای از یک اختلال روانی جدی مثل اختلال دو قطبی و یا اسکیزوفرنی هم هست. برای آگاهی از این که اسکیزوفرنی چیست می‌توانید این مقاله را بخوانید. علاوه بر این‌ها، سوء مصرف مواد مخدر، اعتیاد به الکل و ترک آن‌ها هم می‌تواند به پرتی حواس منجر شود. با این حـال این عارضه یک علامت غیر اختصاصی است که همیشه مربوط به یک بیماری یا نشانه‌ای از آن نیست. از دیگر دلایل آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مسمومیت با مونوکسید کربن
- تغییر در وضعیت زندگی
- ترک داروی خاص یا مواد مخدر
- مصرف داروهای خاص
- خستگی
عدم تمرکز و پرت شدن حواس معمولا با علائم دیگری هم همراه است. افراد مبتلا به آن معمولا احساس خستگی دائمی بدن، فراموشی، گیجی، اختلالات خواب و نشانه‌هایی از افسردگی و اضطراب را هم تجربه می‌کنند.
برای درمان مشکل حواس پرتی از بخش مشاوره آنلاین روانشناسی کمک بگیرید
بی خوابی یا داشتن خواب بی کیفیت یکی از عوامل ایجاد عدم تمرکز و پرت شدن حواس در حین فعالیت‌های روزمره است
علت حواس پرتی و فراموشی
با این که حواس پرتی و فراموشی دو مشکل مجزا هستند؛ اما می‌توانند به هم مرتبط بوده و اثری مشابه در زندگی افراد بگذارند. از اصلی‌ترین و جدی‌ترین دلایل آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
خواب کم و بی کیفیت
خواب کافی در تمرکز و جمع شدن حواس به شدت موثر است. زمانی که فرد خواب کافی یا با کیفیت نداشته باشد، دچار خستگی شده و عدم تمرکز ناشی از آن باعث فراموشی و پرت شدن حواس خواهد شد. گفته می‌شود ۷ تا ۹ ساعت خواب به طور متوسط برای همه لازم است. حتی مقدار خواب مورد نیاز برای جوانان و نوجوانان می‌تواند بیش از این مقدار هم باشد. برای یادگیری راهکارهای داشتن خواب راحت می‌توانید این مقاله را مطالعه کنید.
تغذیه نامناسب
افرادی که خواب مناسب دارند، اما هم‌چنان از حواس پرتی یا فراموشی مداوم رنج می‌برند، احتمالا باید در رژیم غذایی خود تجدید نظر کنند. مصرف غذاهای بسیار شیرین که حاوی قند بالاست، کربوهیدرات‌های تصفیه شده مثل نان سفید، نوشیدنی‌های کافئین‌دار و غذاهای دارای ارزش غذایی کم که ویتامین‌ها و مواد مغذی کمی دارند، به تدریج باعث تضعیف مغز و حافظه خواهد شد. بهتر است از طریق مصرف سبزی‌ها و میوه‌های تازه، غلات سبوس‌دار و کربوهیدرات‌های پیچیده برای رفع این مشکلات تلاش کنید.
عدم تعادل در سطح هورمون‌های بدن
بدن انسان برای هماهنگی عملکردهای طبیعی و حیاتی خود به مجموعه‌ای از هورمون‌ها وابسته است. این هورمون‌ها باعث تنظیم فعالیت‌های بدن و ایجاد تعادل در عملکرد ارگان‌ها با هم خواهند شد. در این بین اگر هورمونی بیش از حد کاهش یابد -مثل کاهش سروتونین به دلیل تغذیه نامناسب- و یا خیلی افزایش پیدا کند -مثل بالا رفتن کورتیزول به دلیل استرس- در بدن ناهماهنگی ایجاد خواهد شد. این ناهماهنگی می‌تواند به شدت فعالیت مغز را تحت تاثیر قرار داده و باعث فراموشی شود.
التهاب بدن
التهاب در بدن به دلیل عملکرد بیش از حد سیستم ایمنی بدن رخ می‌دهد و منشا بسیاری از مشکلات روحی و جسمی مثل بی‌خوابی، افسردگی و یا حتی زوال عقل است. موادی که در اثر التهاب بدن در آن تولید می‌شوند می‌توانند زمینه ساز مشکلاتی از قبیل اوتیسم در کودکان و سایر اختلالات روانی باشند.
مصرف برخی از داروها
بعضی از داروها از جمله داروهای ضد افسردگی و ضد روان‌پریشی، داروهای خواب آور و یا کاهش دهنده‌های فشار خون می‌توانند باعث پرت شدن حواس و عدم تمرکز شوند. چنین داروهایی با افزایش التهاب مغز در اختلال هورمون‌ها نقش دارند. بهتر است در صورت مشاهده علائمی مثل فراموشی بعد از مصرف این داروها با پزشک معالج خود مشوت کنید.
اختلال بیش فعالی و اختلال کم توجهی (ADHD)
بسیاری از افراد تصور می‌کنند که این بیماری مختص کودکان است؛ اما خوب است بدانید که بزرگسالان زیادی هم با این اختلال زندگی می‌کنند. بیماران مبتلا به این اختلال معمولا فعالیت بیش از حد دارند، بر یک کار تمرکز نکرده و حواس آن‌ها دائما پرت می‌شود و بدون فکر اقدام به انجام کارها می‌کنند. با افزایش سن ممکن است که علائم بیش فعالی کاهش یابد، اما ضعف تمرکز و رفتارهای تکانشی بدتر خواهد شد. بزرگسالان مبتلا به آن اغلب با بیماری‌های مثل افسردگی، اضطراب و عدم اعتماد به نفس هم درگیر هستند.
مه مغزی
افرادی که در معرض کمبود مواد مغذی قرار دارند، کم می‌خوابند و یا استرس روزانه بیش از حدی را تحمل می‌کنند، دچار کمبود شدید انرژی می‌شوند. این موارد می‌تواند منجر به نوعی حواس پرتی، فراموشی و عدم تمرکز شود که به مه مغزی معروف است. می‌توان گفت مه مغزی یک عارضه جانبی ناخواسته سبک زندگی در جوامع صنعتی باشد که بر سلامت جسم و روح انسان اثر می‌گذارد.
اختلالات روحی
بیماری‌هایی مثل افسردگی، اضطراب و استرس هم می‌توانند در پرت شدن حواس نقش داشته باشند. نشخوارهای ذهنی ناشی از افسردگی باعث می‌شود که حواس بیمار از فعالیت‌ها و موقعیت‌هایی که در آن قرار دارد پرت شود. هم‌چنین برانگیختگی ناشی از استرس هم در کاهش تمرکز و ناتوانی در جمع کردن حواس نقش دارد. در این زمینه می‌توان گفت که گاهی حواس پرتی به تنهایی یک اختلال نیست؛ بلکه نشانه وجود یک اختلال روانی جدی و نیازمند ریشه‌یابی و درمان است.
درباره قرص ریتالین و مصرف این داروی شب امتحان بیشتر بدانید
اختلال بیش فعالی همراه با کم توجهی در بزرگسالان یکی از دلایل فراموشی و عدم تمرکز حواس است
درمان حواس پرتی و عدم تمرکز
بسیاری از افراد به ویژه کودکان و بزرگسالانی که به اختلال بیش فعالی و اختلال کم توجهی دچار هستند با کوچکترین عامل پرت کننده حواس، تمرکز خود را از دست می‌دهند. در نتیجه نمی‌توانند تکالیف و وظایف محوله را به خوبی به انجام برسانند. این عارضه را می‌توان به راحتی و با کمک گرفتن از تکنیک‌های تخصصی درمان کرد. ضمنا اصلاح عادات غذایی مثل کاهش قند، مصرف پروتئین و چربی‌های سالم، ورزش و فعالیت بدنی کافی و داشتن خواب خوب و مدیریت استرس از جمله بهترین روش‌ها برای کاهش حواس پرتی هستند. از جمله این روش‌ها می‌توان به روان درمانی و دارو درمانی اشاره کرد. از روش‌های درمانی تخصصی برای رفع این اختلال هم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
روان درمانی
کمک گرفتن از راهنمایی‌های تخصصی یک روانشناس یا روانپزشک می‌تواند در درمان این اختلال اثرگذار باشد. این روش درمانی باعث می‌شود که فرد بتواند تکنیک‌های نظم دهی ذهن خود را یاد بگیرد، استرس خود را کاهش دهد و بتواند با افزایش تمرکز بر یک فعالیت مشخص، آن را در زمان تعیین شده به انتها برساند.
دارو درمانی
زمانی که نتوان به کمک روش‌های مرتبط با اصلاح سبک زندگی با تکنیک‌های روان درمانی، اختلال پرت شدن حواس را درمان کرد، دارو درمانی به کمک می‌آید. گاهی پزشکان داروهایی مثل ریتالین، اتوموکسین، دکسدرین و… را برای این بیماران تجویز می‌کنند. این داروها در درمان اختلال بیش فعالی همراه با کم توجهی هم موثر هستند. عوارض آن‌ها مانند عوارض جانبی سایر داروهای ضد روان‌پریشی شامل کاهش وزن، اسهال و… است. از آن‌جا که بیشتر این داروها می‌توانند وابستگی شدیدی در مصرف کنندگان ایجاد کنند، نباید به هیچ عنوان بدون مجوز پزشک مورد استفاده قرار گرفته و یا مصرف آن‌ها قطع شود. تغییر دوز مصرفی دارو هم حتما باید با تجویز پزشک باشد.
داروی حواس پرتی
معمولا پزشکان برای درمان حواس پرتی، اختلال بیش فعالی همراه با کم توجهی، کاهش فرآیندهای ذهنی و خستگی دائمی ذهنی از داروهای محرک ذهنی کمک می‌گیرند. این داروها می‌توانند بسیار موثر باشند؛ اما بهتر است فقط در شرایطی که عدم تمرکز و فراموشی بسیار شدید بوده و سایر روش‌ها اثرگذاری کافی نداشته باشند، مورد مصرف قرار گیرند. از جمله این داروها می‌توان به آدرال و ریتالین اشاره کرد. داروهای ضد اضطراب و افسردگی و داروهای ضد روان‌پریشی هم گاهی به درمان این بیماران کمک می‌کند.
مصرف مکمل امگا ۳ می‌تواند به تقویت مغز و جلوگیری از پرت شدن حواس و فراموشی کمک کند
هم‌چنین برخی از مکمل‌ها از جمله امگا ۳ و ویتامین ب کمپلکس هم می‌توانند برای درمان این عارضه موثر باشند. امگا ۳ میزان التهاب مغز را کاهش داده و در حفاظت از سلول‌های مغزی نقش دارد. این ماده مغذی از طریق مصرف غذاهای دریایی از جمله ماهی هم برای بدن قابل دریافت است. ویتامین‌های گروه ب هم باعث افزایش نشاط و شادابی بدن شده و مواد مغذی دریافتی از غذاها را به شکل قابل جذب برای بدن تبدیل می‌کنند. لازم به توضیح است که به هیچ عنوان نباید از این داروها به شکل خودسرانه استفاده کنید. پیش از مصرف باید معاینات و آزمایشات لازم توسط پزشک متخصص انجام شده و در صورت نیاز، دارو تجویز شود.
درباره تزریق آمپول ب کمپلکس و ب12 و مزایای آن بیشتر بدانید.
حرف آخر
یکی از عواملی که ممکن است روند کار، تحصیل و زندگی فرد را مختل کند، اختلال حواس پرتی است. افراد مبتلا به آن معمولا در تمرکز و انجام وظایف محوله خود با مشکل مواجه هستند و با کوچکترین عامل محرکی، تمرکز خود را از دست داده و یا دچار فراموشی مطالب می‌شوند. این اختلال به تنهایی یک بیماری نیست اما می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی مثل اختلال بیش فعالی همراه با کم توجهی، افسردگی، اضطراب و یا نتیجه سبک زندگی نامناسب باشد. برای پیگیری و درمان این اختلال می‌توانید از مشاوران حال راهنمایی تخصصی بگیرید. حواس پرتی را می‌توان به کمک دارو یا تکنیک‌های روان درمانی کنترل و درمان کرد. راهکار شما برای کنترل این عارضه و فراموشی ناشی از آن چیست؟
سوالات متداول
حواس پرتی چیست؟
وقتی که فردی توانایی تمرکز کافی نداشته و با کوچکترین محرک درونی یا بیرونی مثل افکار مزاحم، تمرکز خود را از دست می‌دهد یا دچار فراموشی می‌شود، در اصطلاح پزشکی به حواس پرتی دچار است.
چگونه از حواس پرتی جلوگیری کنیم؟
به کمک تمرین‌های تقویتی تمرکز و کنترل ذهن، دوری از محرک‌های بیرونی، بهبود نظم و انضباط، تعیین اهداف و یادداشت کردن آن‌ها و تمرکز بر فعالیت‌های جزئی به جای کلی می‌توان از پرت شدن حواس جلوگیری کرد.
علت عدم تمرکز حواس در بزرگسالان چیست؟
این مسئله می‌تواند به دلایلی مثل مشغله ذهنی زیاد، بی نظمی، ناتوانی در تمرکز و تفکر فعال و یا مشکلاتی مثل اختلال بیش فعالی همراه با کم توجهی، افسردگی، اضطراب و یا مشکلات روحی دیگری روی دهد.
درمان حواس پرتی چیست؟
برای درمان این اختلال می‌توان از تمرین‌هایی برای افزایش مهارت تمرکز، روان درمانی و یا استفاده از داروهای محرک ذهنی و یا مکمل‌هایی مثل امگا ۳ و ب کمپلکس برای تقویت مغز هم استفاده کرد.
برای درمان حواس پرتی از چه پزشکی کمک بگیریم؟
افرادی که به مشکلاتی از جمله عدم تمرکز ناشی از پرت شدن مداوم حواس دچار هستند می‌توانند از راهنمایی پزشکان متخصص مغز و اعصاب و یا متخصصان روانپزشکی کمک بگیرند.
منابع
