کلسترول یکی از مولکول‌های زیستی است که با ساختاری موم شکل و چند حلقه‌ایی در دسته استروئیدها قرار می‌گیرد و در خون یافت میشود. این مولکول تاثیر بسزایی در استحکام‌بخشی و انعطاف‌پذیری غشاهای سلولی دارد. بدن انسان برای انجام دادن صحیح کارکرد خود و ساختن سلول‌های سالم نیاز به مقدار قابل توجهی کلسترول دارد.
در این روند بدن با کمک این مولکول‌ها میتواند چربی‌ها و مواد قندی اضافی اشباع شده در رگ‌ها را از بین ببرد و مسیر گردش خون را پاکسازی کند. در واقع اگر میزان چربی‌ها و مواد قندی در خون بیش از اندازه باشد، در دیواره‌های سرخرگ‌ها رسوب کرده و باعث انسداد آن‌ها میشود. این تجمع به عنوان پلاک کلسترول نیز شناخته میشود. این پلاک میتواند عروق شما را تنگ کند، جریان خون شما را محدود کرده و با شکسته شدن این رسوبات، خطر لخته شدن خون را افزایش دهد. این عارضه میتواند ارثی باشد، اما در اغلب اوقات نتیجه انتخاب سبک زندگی ناسالم است که یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و گاهی دارو میتواند به کاهش سطح بالای آن کمک شایانی کند. برای شناخت و درمان کلسترول بالا یا هیپرکلسترولمی همراه حال باشید.
علائم کلسترول بالا
همان طور که اشاره شد، لیپوپروتئین‌ها وظیفه مهمی در کارکرد سالم بدن دارند. اگر میزان متعارف این ماده در بدن تغییر کند، میتواند عوارض جانبی مختلفی برای بدن به همراه داشته باشد. توصیه همیشگی پزشکان مبنی بر این است که افراد بالای ۲۰ سال باید حداقل هر ۴ تا ۶ سال یک بار سطح لیپوپروتئین‌های خون خود را مورد آزمایش قرار داده تا از عواقب خطرناکی که ناشی از بالا بودن سطح کلسترول خون در بدن است جلوگیری کنند.
میزان لیپوپروتئین‌های بالا در خون افراد میتواند باعث بروز بیماری‌های قلبی – عروقی شده، منجر به انسداد رگ‌های خونی شود و در نتیجه سکته قلبی یا مغزی را در پی داشته باشد. نکته قابل توجه درباره بالا بودن کلسترول خون در بدن این است که فرد مبتلا هیچ نشانه و علائم بیرونی ندارد و در واقع تنها روش بررسی میزان سطح لیپوپروتئین‌های خون، باید از طریق آزمایش خون که در بخش آزمایش در منزل قابل انجام است انجام شود. پزشک معالج با بررسی دقیق نتایج آزمایش خون و در صورت تردید، با انجام مکرر آزمایشات میتواند دست به تشیخص میزان کلسترول خون در بدن شما بزند. اما در برخی موارد و شرایط حاد، تجمع و رسوبات میتواند باعث تصلب شرایین شود و روند جریان خون را در رگ‌ها کاملا کاهش دهد و علائم زیر را در به دنبال داشته باشد:
علائم کلسترول بالا چیست؟
- درد قفسه سینه: اگر عروق کرونر (شریان‌هایی که خون داخل قلب را تأمین می‌کنند) تحت تأثیر قرار گیرند، ممکن است درد قفسه سینه (آنژین) و سایر علائم بیماری عروق کرونر ایجاد شود.
- حمله قلبی: زمانی که لخته خون در محل پارگی پلاک ایجاد شود و مسیر خونرسانی به قلب را مسدود کند و منجر به حمله یا ایست قلبی شود.
- سکته مغزی: زمانی که لخته خون مانع روند جریان خون در مغز میشود.
درباره سکته مغزی و نشانه های آن حتما این مطلب را بخوانید.
این نکته را به یاد داشته باشید که اگر سابقه خانوادگی کلسترول بالا، دیابت یا فشار خون دارید بهتر برای بررسی سلامت خود حتما به پزشک مراجعه کرده و با انجام آزمایش‌های مربوطه، اقدام به پیشگیری یا درمان این عارضه کنید. برای کنترل فشار خون در منزل در حال
بخوانید
بیشتر بخوانید: قیمت تست کرونا
عوامل موثر در ایجاد کلسترول بالا
همان طور که قبلا هم اشاره شد یکی از مهم‌ترین عوامل افزایش سطح کلسترول خون در بدن، سبک زندگی افراد است. عواملی مانند:
- عوامل ژنتیکی
- کم تحرکی
- چاقی
- رژیم غذایی ناسالم
- استعمال دخانیات و الکل
- مصرف چربیهای ترانس در خوراکی‌ها و شیرینی‌های صنعتی و چربیهای اشباع شده در محصولات حیوانی
- گوشت قرمز و لبنیات پر چرب
افرادی که از چاقی رنج می‌برند ، مطلبی راجع به کاهش وزن و راه‌های لاغری را حتما بخوانند.
میتواند در بروز مشکل تغییر سطح منفی کلسترول خون موثر باشد. این نکته را به خاطر داشته باشید که شاخص توده بدنی (BMI) شما باید کمتر از ۳۰ باشد در غیر این صورت در معرض خطر ابتلا به کلسترول بالا قرار دارید. در این مقاله می‌توانید درباره معجزه آتورواستاتین و کاهش کلسترول بیشتر بدانید
LDL خون چیست؟
کلسترول از طریق خون منتقل شده و به پروتئین‌ها متصل میشود. به این ترکیب حاوی پروتئین‌ها و کلسترول، لیپوپروتئین گفته میشود. بر اساس آنچه لیپوپروتئین حمل می‌کند، انواع مختلفی از آن‌ها وجود دارد که عبارتند از:
- لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) که کلسترول «بد» نامیده میشود. این نوع، در دیواره عروق جمع شده و گذرهای عبور خون را باریک و تنگ کرده و مسیر حرکت خونی را مسدود می‌کند.
- لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) که کلسترول «خوب» نامیده میشود. این نوع، لیپوپروتئین اضافی را گرفته و دوباره به کبد می‌برد تا دفع شود و منجر به انسداد رگ‌های خونی نشود.
بر اساس آمار مرکز کنترل و پیشگیری جهانی، بیش از یک سوم بزرگسالان دارای سطح LDL یا همان کلسترول بد هستند. شایع‌ترین علت بالا بود این نوع کلسترول در افراد بزرگسال بیشتر به نوع تغذیه و سبک زندگی آن‌ها بر‌می‌گردد.
تری‌گلیسیرید، نوعی از چربی است که با لیپوپروتئین متفاوت است. در حالی که بدن انسان از لیپوپروتئین برای ساخت سلول‌ها و برخی هورمون‌ها استفاده می‌کند، از تری‌گلیسیرید به عنوان منبع انرژی استفاده میشود. وقتی کالری بیشتری از مقدار مصرفی بدن به بدنتان وارد شود، این کالری‌ها به تری‌گلیسیرید تبدیل و در سلول‌های چربی ذخیره می‌شوند. همچنین لیپوپروتئین‌ها برای گردش تری‌گلیسیرید در جریان خون شما مورد استفاده قرار می‌گیرند. اگر به طور مرتب کالری بیشتری از آنچه بدن میتواند استفاده کند، مصرف کنید، سطح تری‌گلیسیرید خون شما بالا می‌رود. این امر ممکن است خطر چندین مشکل سلامتی، از جمله بیماری‌های قلبی و سکته مغزی را به دنبال داشته باشد. در واقع تری‌گلیسیرید با تجمع در سلول‌های چربی باعث میشود تا لیپوپروتئین‌ها به خوبی از ایفای نقش خود برنیایند و به این ترتیب شریان‌های خونی مسدود شده و دیواره عروق تنگ و باریک شود و سطح کلسترول بد در بدن شما افزایش پیدا کند.
درباره آزمایش کلسترول و انجام آن در منزل بیشتر بدانید
HDL خون چیست؟
لیپوپروتئین‌های با چگالی بالا کلسترول خوب یا HDL هستند. این نوع از لیپوپروتئین با هدایت کلسترول بد به سمت کبد و دفع آن، باعث تصفیه رگ‌های خونی شده و مسیر‌های حرکتی شریان‌های خونی را باز کرده و سبب کارکرد بهتر گردش خون میشود. بر اساس تحقیقات به عمل آمده، مشخص شده است که سطح این نوع از کلسترول در زنان به طور طبیعی بیشتر از مردان است. افراد ورزشکار و پر تحرک، سطح بالاتر و افرادی که تحرک کمتری داشته و دخانیات استعمال می‌کنند، سطح پایین‌‌تری از این نوع کلسترول را در خون خود دارند.
بیشتر بخوانید: دنتول برای کودکان
درمان کلسترول بالا
اگر می‌خواهید بدانید روش‌های درمان کلسترول چیست باید این نکته را به خاطر داشته باشید که تغییر شیوه زندگی مانند ورزش کردن و داشتن رژیم غذایی سالم و عدم استفاده از دخانیات اولین خط دفاعی در برابر کلسترول بالا و کاهش آن است. یکی از بهترین روش‌های کاهش لیپوپروتئین که میتواند منجر به سلامت قلب و عروق بدن فرد شود، یک رژیم غذایی سالم و کم نمک با تمرکز بر استفاده از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل است. بهتر است در این رژیم غذایی از چربیهای حیوانی، فست‌فودها و غذاهای فرآوری شده و مواد قندی هم کمتر استفاده کرده و به جای آن از غذاهای گیاهی و روغن‌های زیتون و کانولا استفاده شود. ضمنا به یاد داشته باشید که مصرف آواکادو، آجیل، ماهی‌های روغنی، آب پرتقال غنی شده، جو دوسر و بلغور میتواند تاثیر بسزایی در کاهش میزان کلسترول خون داشته باشد.
رژیم غذایی مناسب یکی از عوامل مفید در کاهش سطح کلسترول است
قرص استاتین
اگر برای جلوگیری از روند افزایش کلسترول خون خود و با وجود تغییرات مهم در سبک زندگی و رعایت رژیم غذایی سالم کماکان سطح کلسترول بدنتان بالاست، بهتر است با تجویز پزشک از داروهای مناسب استفاده کنید. انتخاب دارو یا ترکیب داروها به عوامل مختلفی از جمله عوامل خطر شخصی، سن، سلامتی و عوارض احتمالی دارو بستگی دارد. گزینه‌های معمول دارویی عبارتند از:
- استاتین‌ها: استاتین‌ها ماده‌ای را که کبد شما برای ساخت لیپوپروتئین‌ها به آن نیاز دارد، مسدود می‌کند، که این امر باعث میشود تا کبد شما کلسترول را از خون خارج کند. یکی از این قرص ها قرص رزوواستاتین است. استاتین‌ها در واقع آنزیمی به نام HMG-COA باعث کنترل تولید لیپوپروتئین در کبد می‌شوند را مهار می‌کنند. استاتین‌ها همچنین می‌توانند در حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد (در صورت مصرف با دوز بالا) به بدن شما کمک کنند تا لیپوپروتئین را از رسوبات جمع شده در دیواره شریان باز جذب کند و به طور بالقوه بیماری عروق کرونر را بهبود دهد. استاتین‌ها می‌توانند میزان لیپوپروتئین با چگالی کم (همان LDL یا کلسترول بد) را در بدن کاهش دهند. همچنین می‌توانند سطح لیپوپروتئین با چگالی زیاد (HDL یا همان کلسترول خوب) را در بدن افزایش دهد.
اما نکته قابل توجه در مورد استفاده از استاتین‌ها این است که این دسته دارویی هم مانند هر داروی دیگر میتواند برای مصرف کننده عوارضی را در پی داشته باشد، پس توجه داشته باشد که در هنگام استفاده از این دارو از تداخلات دارویی که ممکن است عواقبی خطرناک برای مصرف کننده داشته باشد جلوگیری کنید و از مصرف میوه گریپ‌فروت هم خودداری کنید تا خطر تداخل فرومولاسیون دارو با ترکیبات میوه کاهش پیدا کند. در برخی موارد عوارض جانبی استفاده از استاتین‌ها با علائمی مانند:
- احساس سوزن سوزن شدن
- نفخ
- سر درد
- حالت تهوع
- درد در ناحیه شکم
- اسهال
- دردهای عضلانی
- افزایش قند خون
- سرگیجه ( درباره علت سرگیجه بیشتر بخوانید.)
- مختل شدن حافظه کوتاه مدت
گزارش شده است. با توجه به عوارض دارویی گفته شده بهتر است پیش از مصرف قرص استاتین حتما با پزشک معالج خود مشورت کرده و از مصرف خودسرانه آن پرهیز کنید.
بیشتر بخوانید: علت سردرد مداوم
توجه: زنان باردار و مادران شیرده یا افرادی که قصد باردار شدن دارند باید از مصرف قرص استاتین خودداری کنند.
- رزین‌های متصل به اسید صفرا:
کبد شما از لیپوپروتئین برای تولید اسیدهای صفراوی (ماده‌ای که برای هضم غذا لازم است) استفاده می‌کند. داروهایی مثل کلستیرامین (Prevalite)، کلسیولام (Welchol) و کلستیپول (Colestid) با اتصال به اسیدهای صفراوی به طور غیر مستقیم لیپورپروتئن‌ها را کاهش می‌دهند. این امر باعث میشود کبد شما از کلسترول اضافی برای تولید اسیدهای صفراوی بیشتر استفاده کند که باعث کاهش سطح کلسترول در خون میشود.
درباره نحوه درمان سنگ صفرا بیشتر بدانید
- مهارکننده‌های جذب کلسترول: روده کوچک شما کلسترول موجود در رژیم غذایی را جذب کرده و در جریان خون آزاد می‌کند. داروی ezetimibe (Zetia) با محدود کردن میزان جذب کلسترول در رژیم غذایی، به کاهش کلسترول خون کمک می‌کند. ازتیمیب را میتوان با داروی استاتین استفاده کرد.
- داروهای تزریقی: دسته‌ای جدید از داروها، معروف به مهارکننده‌های PCSK9، می‌توانند به کبد کمک کنند کلسترول LDL بیشتری جذب کند که میزان کلسترول بد در گردش خون را کاهش دهد. این داروها ممکن است برای افرادی که بیماری ژنتیکی دارند و میزان LDL خونشان بسیار زیاد است یا در افرادی که سابقه بیماری کرونر دارند و در مصرف استاتین‌ها یا سایر داروهای کلسترول دچار مشکل هستند، تجویز شود.
درباره سیروز صفراوی و درمان آن بیشتر بدانید
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
همان‌طور که قبلا اشاره شد کلسترول بالا علائم مشخص و خاصی ندارد و تنها راه تشخیص صحیح آن انجام آزمایش خون است. اما در برخی موارد با شدت گرفتن مقادیر آن در بدن ممکن است علائمی مثل درد قفسه سینه را تجربه کنید. بهتر است اگر در سنین بالای ۲۰ سال هستید هر ۴ تا ۶ سال یکبار به پزشک مراجعه کرده و با انجام آزمایشات مربوطه، از میزان کلسترول خون خود آگاه شوید. این نکته را هم همواره به یاد داشته باشید که عامل وراثت یکی از مهم‌ترین عوامل در بروز هر بیماری است. پس بهتر است اگر در خانواده سابقه این عارضه یا دیابت و فشار خون بالا را دارید با دستور پزشک یک بار در سال خون خود را مورد آزمایش و بررسی قرار دهید و از توصیه‌های پزشک معالج بهرمند شوید.
سطح نرمال کلسترول در آزمایش خون
سوالات متداول
مقدار نرمال کلسترول چقدر است؟
میزان سطح کلسترول خون با افزایش سن متغیر میشود. افراد بالای ۲۰ سال معمولا بیشتر در خطر ابتلا به کلسترول بالا هستند. سطح کلسترول خون با توجه به سبک زندگی و رژیم غذایی در هر فردی متفاوت است؛ اما سطح نرمال LDL باید کمتر از ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر باشد اگر این مقدار بین ۱۰۰ تا ۱۳۰ میلی گرم باشد (برای افرادی با شرایط عادی جسمی) مانعی ندارد و نرمال است اما اگر بیش از این مقدار باشد میتواند زنگ خطری مهم به حساب بیاید.
برای کلسترول بالا چه بخوریم؟
بهتر است برای جلوگیری از افزایش LDL نسبت به رژیم غذایی خود کمی حساس و دقیق باشیم و از مصرف مواد خوراکی‌هایی با چربیهای اشباع شده، فست‌فودها و غذاهای فرآوری شده پرهیز کنیم و به جای آن مصرف میوه‌جات، سبزیجات، مغزهای آجیل، غذاهای گیاهی، جو دو سر و بلغور را بیشتر کنیم.
کلسترول خوب چیست؟
HDL لیپوپروتئین با چگالی بالا است که اصطلاحا به آن کلسترول خوب می‌گویند. سطح این نوع چربی نسبت بهLDL باید بالاتر باشد تا بتواند چربیهای اشباع شده‌ی شریان‌های خونی را به سمت کبد هدایت کرده تا دفع شود. میزان HDL در بدن خانم‌‌ها بیشتر از بدن مردان بوده و افرادی که از سبک زندگی سالم‌تر و رژیم غذایی مناسب‌تری برخوردارند، میزان سطح لیپوپروتئین‌شان بالاتر است و کمتر در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی هستند.
چه چیزی باعث کلسترول بالا میشود؟
خوردن چربی اشباع موجود در محصولات حیوانی و چربیهای ترانس بالا که در برخی خوراکیهای صنعتی وجود دارد، میتواند سطح کلسترول شما را افزایش دهد. غذاهایی مانند گوشت قرمز و لبنیات پرچرب که کلسترول بالایی دارند نیز می‌توانند کلسترول خون شما را افزایش دهند.
