اصطلاح دیسک یا دیسک کمر در واقع کوتاه شده عبارت دیسک بین مهرهای کمر است. دیسکها بالشتکهای اسفنجی هستند که استخوانهای ستون فقرات یعنی مهرهها را جدا میکنند. آنها باعث جذب شوک میشوند، ستون فقرات را ثابت نگه میدارند و به مهرهها نقاط محوری میدهند تا حرکت کنند. دیسکها دارای دو قسمت هستند: پوسته الاستیک خارجی (فیبروز آنولوس) و یک ماده ژله مانند داخلی (هسته). پوستههای خارجی، ژله داخلی را در هسته دیسک احاطه کرده و نگه میدارد. در واقع وجود دیسک در بدن طبیعی است، اما آنها می‌توانند در صورت خروج از محل اصلی خود و فشار روی اعصاب دیگر، ناراحتی و درد را به ویژه در پاها ایجاد کنند. به این حالت فتق دیسک گفته میشود.
تغییرات دیسک یا احتمال مبتلا شدن به دیسک گردن و کمر ممکن است در طول زندگی ما اتفاق بی‌افتد. برآمدگی دیسک، باریک شدن فضای دیسک (کاهش ارتفاع آن) و کم آبی دیسک تغییرات طبیعی و متداول مربوط به سن هستند. اما باید توجه کنید که هر کمردردی دیسک نیست!
علائم دیسک کمر
در گذشته بیشتر افراد مسن به دیسک کمر دچار میشدند. اما امروزه همه افراد حتی جوانان به دلیل حرکات اشتباه در استفاده از ستون فقرات، فرم ایستادن و نشستن اشتباه، نشستنهای طولانی مدت و کار با کامپیوتر و… در معرض ابتلا به این مشکل هستند. علائم دیسک تحریک شده می‌تواند با توجه به محل فتق دیسک و تحت فشار قرار گرفتن ریشه عصب متفاوت باشد. رایجترین علائم دیسک شامل موارد زیر است:
- کمر درد متناوب یا مداوم که ممکن است با عطسه، سرفه، خندیدن یا فشار زیاد بدتر شود.
- کمر درد در اثر نشستن طولانی مدت و یا خم شدن
- اسپاسم عضلات پشت
- ضعف عضلانی در پاها
- درد، بیحسی یا سوزن سوزن شدن پاها
- درد سیاتیک (دردی که از کمر یا باسن شروع شده و به طرف پایین ساق یا داخل پا کشیده شود)
- کاهش عکسالعملها در زانو یا مچ پا
- تغییراتی در عملکرد مثانه یا روده (بیاختیاری ادرار یا مدفوع)
جهت مطالعه بیشتر راجع به گزگز دست و پا میتوانید مقاله مرتبط با آن را در حال بخوانید.
دیسک زمانی باعث درد میشود که به گیرندههای عصبی نخاع فشار وارد شود
بیشتر بدانید: درمان گرفتگی عضلات گردن
ورزش برای دیسک کمر
برخی افراد تصور میکنند که در صورت ابتلا به دیسک، دیگر نمیتوانند ورزش کنند. در صورتی که انجام ورزش‌های مخصوص دیسک کمر، علاوه بر این که درد ناشی از بیرون زدگی آن را کاهش میدهد، می‌تواند یکی از روشهای درمان بدون جراحی این عارضه هم باشد. نرمش دیسک کمر شامل حرکاتی است که کم‌ترین فشار را به ناحیه کمر و مهرهها وارد کرده ولی در عین حـال به تقویت آنها و عضلات پیرامونی کمک میکنند. برای درمان دیسک کمر با ورزش، چند روش ساده ولی موثر وجود دارد. ورزش‌های مناسب آن به دو گروه ورزش‌های هوازی و تمرینات اصلاحی و کششی تقسیم میشوند که در ادامه به معرفی آنها میپردازیم.
در حال بخوانید: تست کرونا در تهران
ورزش‌های هوازی
پیاده روی
انجام پیاده روی بر روی سطح صاف یکی از سادهترین کارهایی است که میتوانید برای تسکین دردهای خفیف دیسک انجام دهید. ۵ تا ۶ کیلومتر پیاده روی در هفته می‌تواند بسیار موثر باشد. البته پیش از شروع حتما یک کفش مناسب که به پا و کمر شما آسیب نمیزند تهیه کنید. این کار بیشتر برای دردهای مزمن دیسک که مداوم هستند، اما شما را خیلی درگیر و نگران نمیکنند به کار میرود.
شنا
شناور بودن در آب باعث میشود که فشار جاذبه زمین از روی کمر شما برداشته شده و درد آن تسکین پیدا کند. با توجه به این که قرار گرفتن در آب، تاثیر وزن شما را بر کمر کاهش میدهد، شنا کردن برای مبتلایان به دیسک که اضافه وزن بالایی دارند، بسیار موثر و کمک کننده است. شاید تاثیر این ورزش به عنوان یک روش درمانی دیسک ، خیلی زیاد نباشد اما در موارد خفیف بیماری، می‌تواند نقش زیادی داشته باشد.
دوچرخه سواری
استفاده از دوچرخه ثابت دارای تکیهگاه که فشار زیادی به کمر وارد نکند، یک راه برای تقویت عضلات و تسکین دردهای کمر است. البته در این زمینه حتما باید با پزشکتان مشورت کنید. استفاده از دوچرخه در فضای باز برای کسانی که تجربه آن را دارند شاید دشوار نباشد، اما تغییر مسیرهای ناگهانی ممکن است به کمر فشار وارد کند. پس انتخاب دوچرخه سواری در منزل یک راه امن و موثر برای کمک به دردهای دیسک است.
درباره کمردرد بعد از رابطه جنسی بیشتر بدانید
تمرینات اصلاحی و کششی
تمریناتی هم وجود دارند که بدون نیاز به تجهیزات خاصی، به راحتی و در منزل قابل انجام هستند. اجرای صحیح این تمرینات را با کمک یک پزشک متخصص ارتوپد یا فیزیوتراپیست یاد بگیرید و هر روز در منزل تکرار کنید. البته فراموش نکنید که در صورت احساس درد در هنگام هر یک از این تمرینات، انجام آن باید بلافاصله متوقف شود. چند مورد از مهمترین تمرینات کششی برای دیسک کمر عبارتند از:
رفع فشار ستون فقرات (آویزان شدن)
برای انجام این تمرین میتوانید به راحتی از هر میلهای که در دسترس شماست آویزان شوید و سی ثانیه در این حالت بمانید. در صورتی که هیچ دردی احساس نکردید، آن را در سه ست سی ثانیهای انجام دهید. این کار با ایجاد فاصله بین مهرهها، فشار وارده به دیسک را کاهش میدهد.
برای شناخت بهترین پماد برای کمر درد این مطلب را بخوانید
کشش کمر ایستاده
برای این تمرین دو دست خود را در دو طرف کمر، در حالتی که ایستادهاید قرار دهید. سپس لگن را به طرف جلو و ستون فقرات را به طرف عقب بکشید. این حالت مخصوصا در مواردی که برای ساعتهای طولانی پشت میز نشستهاید، بسیار عالی است. این تمرین باعث میشود که فشار ناشی از قوز کردن را از مهرهها برداشته و از دیسکهای بیرون زده در اثر وضعیت بدن حمایت شود.
درباره انحراف ستون فقرات بیشتر بدانید
حالت نیم کبرا (کشش کمر)
برای این تمرین باید روی شکم دراز بکشید و بدون بلند کردن پایین تنه، با کمک آرنج، قسمت جلوی بدن خود را بلند کنید. ۱۰ تا ۱۵ ثانیه در این حالت بمانید و بعد از چند ثانیه استراحت، ست دیگری را انجام دهید. با تمرین مکرر میتوانید مدت زمان باقی ماندن در این حالت را تا ۳۰ ثانیه افزایش دهید. این تمرین باعث میشود تا بیرون زدگی دیسک به عقب رانده شده و درد ناشی از آن تسکین پیدا کند.
درباره گرفتگی عضلات و درمان آن بیشتر بدانید
شنا و تمرین در آب یک راه موثر برای کاهش فشار وارده به ستون مهره‌‌هااست
حالت کبرای کامل (کشش کمر پیشرفته)
بعد از تسلط بر حرکت نیمه کبرا، میتوانید این حرکت را نیز انجام دهید. مانند حالت قبل اما این بار با فشار بر کف دستها به آرامی بالا تنه را از زمین جدا کنید و برای مدت ۱۰ ثانیه این حالت را حفظ کنید. اگر در این حالت احساس درد نداشتید، به تدریج آن را برای ۲۰ تا ۳۰ ثانیه افزایش دهید. هدف این تمرین، بازگرداندن مواد دیسک به سمت مرکز دیسک بین مهرهای برای کاهش درد است.
بیشتر بخوانید: علائم سکته مغزی
حرکت کششی گربه وحشی
روی چهار دست و پا قرار بگیرید و در حالتی که مهرهها به طرف پایین و سرتان بالاست، هوا را به داخل بکشید. سپس در حالت بازدم به آرامی ستون مهرهها را به طرف بالا گرد کرده و گردن را کمی خم کنید تا جایی که بتوانید پاهایتان را ببینید. این حرکت را ۲ تا ۳ نوبت و هر بار با ۱۰ تکرار دنبال کنید. این تمرین یکی از حرکات یوگا است که از طریق باز کردن فضای بین مهرهای، به کاهش فشار دیسک کمک می‌کند و باعث بهبود تحرک ستون مهرهها هم میشود. راجع به ورزش یوگا و حرکات مختلف آن در حال بخوانید.
حرکت دست و پای مخالف
در حالت چهار دست و پا قرار بگیرید و در هر نوبت، یک دست و پای مخالف را بلند کرده و با بدن خود همتراز کنید. ۲ یا ۳ ثانیه این وضعیت را حفظ کرده و حرکت را مجددا با دست و پای دیگر تکرار کنید. این حرکت را میتوانید با ۱۰ بار تکرار انجام دهید. هدف از آن تقویت و تثبیت عضلات کمر و عمق ستون فقرات است تا بدن وضعیت خوبی داشته و از بیرون زدگی دیسک جلوگیری شود.
حرکت پلانک
این حرکت را با دراز کشیدن بر روی شکم شروع کنید. سپس مرکز بدن را درگیر کرده و تعادل خود را با قرار گرفتن بر روی آرنج و نوک انگشتان پا حفظ کنید. از ۱۰ تا ۳۰ ثانیه میتوانید در این حالت باقی بمانید و ۲ تا ۳ بار آن را تکرار کنید. هدف از حرکت پلانک مثل سگ پرنده تقویت عضلات عمقی نخاع و حفظ وضعیت مناسب لگن است.
انجام تمرینات ورزشی زیر نظر مربی یا فیزیوتراپیست یکی از بهترین راهها برای تسکین دیسک است
بیشتر بدانید: تشخیص پوکی استخوان
ورزش دیسک کمر مهره ۴ و ۵
در این بخش به معرفی تمرینات خاصی برای دیسک مهره ۴ و ۵ میپردازیم. دیسک بین مهرههای ۴ و ۵ در ناحیه پایین کمر قرار دارد و بیش از سایر دیسکها دچار بیرون زدگی میشود. این حرکات علاوه بر کمک به درمان و تسکین دردهای خفیف، از بروز آسیبهای جدی و پیشرفت بیماری هم جلوگیری میکنند. برخی از پرکاربردترین این حرکات عبارتند از:
حرکت گربه وحشی
این تمرین با ایجاد متناوب قوس در کمر، از فشار و التهاب مهرهها کاسته و باعث رسیدن به تعادل شیب لگن میشود. انجام مرتب این تمرین برای تحرک دیسکهای تحتانی و مهرههای ۴ و ۵ بسیار مناسب است.
حرکت کبرای کامل
برای این حرکت باید به کمک دستها قفسه سینه خود را از زمین جدا کنید، در حالی که پایین تنه به زمین چسبیده است. این روش باعث میشود که در فضای بین مهرهای فاصله ایجاد شود و از فشار وارده به این ناحیه کاسته شود.
حرکت کشش کمر
برای این کار در حالت ایستاده قرار بگیرید و دستها را دو طرف کمر قرار دهید. سپس بالا تنه را به طرف عقب بکشید. این کار باعث ایجاد فضا در بین دیسکها و بر طرف شدن فشاری است که در اثر خم شدن ایجاد میشود.
حرکت کششی زانو به سینه
برای این کار باید به پشت دراز بکشید و پاها را صاف قرار دهید. سپس در هر نوبت یکی از پاها را به طرف قفسه سینه کشیده و ۱۰ ثانیه نگه دارید. این تمرین را میتوانید تا ۳ بار برای هر پا انجام دهید. تمرین کششی زانو به سینه باعث کاهش درد در عضلات پشت، باسن و اعصاب مرتبط با سیاتیک هم میشود.
با بیماری آراکنوئیدیت و درمان آن بیشتر آشنا شوید
نحوه استراحت برای درمان دیسک کمر
وقتی بدن ما در حالت خوابیده قرار میگیرد، کم‌ترین فشار ممکن به ستون فقرات وارد میشود. زیرا حرکات آنها کم شده و در نتیجه فشار داخل دیسک هم کاهش مییابد. علت تجویز استراحت برای ترمیم دیسک آسیب دیده هم همین است. دیسک آسیب دیده به حدود ۴۸ ساعت استراحت مطلق نیاز دارد. البته این استراحت باید تحت نظر پزشک و همراه با مصرف داروهای ضدالتهاب باشد. معمولا توصیه میشود که در این نوع استراحت، بیمار حتی برای رفتن به دستشویی هم از تخت خارج نشود و غذا را هم در حالت نیمه خوابیده بخورد. نوع مجاز دراز کشیدن برای ترمیم دیسک کمر آسیب دیده، خوابیدن به پشت و یا به پهلو و حالت جنینی است. در حالت جنینی اگر یک حوله چند لا یا یک بالشت باریک بین زانوها قرار گیرد، مهرهها در وضعیت بهتری قرار خواهند گرفت و فشار کمتری به آنها وارد میشود. استفاده از تشک و بالشت مناسب و مخصوص هم یکی از الزامات استراحت مبتلایان به دیسک است.
کمردرد صبحگاهی ممکن است نشانه دیسک یا مشکلات دیگری در ناحیه کمر باشد.
نحوه درست خوابیدن می‌تواند در بهبود دیسک موثر باشد
علائم دیسک کمر در پاها
احساس درد در پاها به ویژه در صورت نشستن طولانی یا رفع شدن درد در اثر جا به جایی، معمولا ناشی از دیسک است. این درد اغلب با علائمی مثل بی‌حس شدن موضعی، سوزش یا خارش در پاها، احساس گرفتگی عضلات یا ضعف شدید همراه است. هر چه دیسک شدیدتر باشد، اعصاب بیشتری را درگیر می‌کند. در نتیجه بخشهای بیشتری از پا و حتی انگشتان آن هم تحت تاثیر قرار میگیرند. علت اصلی بروز درد در هنگام نشستن و راه رفتن در بیماران مبتلا به دیسک ، تحریک شدن عصب سیاتیک در ناحیه پشتی ران است. بروز درد در پا یک نشانه جدی برای بدن است و حتما باید پیگیری و درمان شود. برای درمان این عارضه باید منشاء درد مشخص شده و سپس درمان مناسب انجام شود.
شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید.
حتما بخوانید: آمپول بتامتازون برای درد کمر
بهترین روش درمان دیسک کمر
این عارضه در صورتی که شدید نباشد، به کمک استراحت، مصرف داروهای ضد التهاب، طب سوزنی، ماساژ و… قابل درمان است. رعایت یک رژیم غذایی سالم و کاهش وزن هم می‌تواند در روند درمان موثر باشد. اما در صورت تشدید عارضه، نیاز به درمان تخصصی از جمله جراحی دارد. از میان روشهای درمانی دیسک، جراحی لیزری دیسک جایگاه خاصی دارد. چرا که این روش بدون نیاز به برش و بیهوشی انجام میشود. محققان با بررسی نتایج به دست آمده از بخشهای مختلف جهان، به این نتیجه رسیدند که میزان موفقیت عمل جراحی لیزری بیش از ۶۵ درصد است و نسبت به عمل جراحی باز خطرات کمتری دارد. از طرف دیگر، احتمال عود درد بیمار بعد از جراحی نسبت به جراحی باز خیلی کمتر است و در صورت رعایت نکات ایمنی به خصوص در بلند کردن اشیا، با عود بیماری مواجه نخواهد شد. دوره نقاهت کوتاه (۷ تا ۱۰ روز) هم یکی دیگر از مزیتهای این روش است.
درباره فیزیوتراپی کمر در منزل بیشتر بدانید
پارگی دیسک کمر
پارگی، فتق یا بیرون زدگی دیسک، اصطلاحی است که برای آسیب دیسک به کار میرود. دیسک به دلیل حرکات مداوم و فعالیت پیوسته مهرهها، دائما در معرض آسیب و ترک خوردن قرار دارد. اما اغلب این ترکها خود به خود جوش خورده و ترمیم میشوند و عارضه خاصی ایجاد نمیکنند. گاهی ممکن است که این ترکها ترمیم نشده و در اثر به هم پیوستن و بزرگ شدن، یک شکاف بزرگ در حلقه دیسک ایجاد کنند. در این حالت دیسک بسیار آسیبپذیر است و ممکن است در اثر یک حرکت، هسته دیسک از حلقه آن خارج شده و پارگی دیسک یا بیرون زدگی آن را ایجاد کند.
جراحی دیسک با لیزر یکی از جدیدترین و بهترین روشهای درمان این عارضه است
بیشتر بدانید: قرص زینک پلاس و چاقی
عمل دیسک کمر
در صورتی که هسته دیسک از سوراخی که در حلقه ایجاد شده خارج شود و اجازه ندهد تا دو سر حلقه پاره شده به هم بچسبند و جوش بخورند، پارگی دیسک رخ داده است. به ازای هر هزار نفر، ۱۲ نفر در سال به این مشکل دچار میشوند. بخش زیادی از افراد برای درمان این عارضه نیاز به عمل جراحی دارند. این روش در بیمارانی انجام میشود که به درمانهای غیر جراحی دیسک پاسخ مناسبی نشان ندادهاند. جراحی دیسک کمر در بیش از ۷۰ درصد موارد نتیجه کاملا مطلوبی دارد و تنها در کمتر از ۴ درصد موارد ممکن است به پارگی مجدد منجر شود. بیمار بعد از دوره نقاهت می‌تواند با رعایت نکات ایمنی به زندگی عادی خود برگردد. روشهای مختلفی برای عمل دیسک وجود دارد؛ از جمله:
- جراحی لامینکتومی
- جراحی میکروسکوپی (میکرودیسککتومی)
- جراحی آندوسکوپی
- جراحی با لیزر
درمان دیسک کمر در منزل
اگر در روزهای اخیر دچار کمر درد شدهاید و یقین دارید که مشکل شما از دیسک است یا پزشک این تشخیص را داده است، در هر صورت با چند روش ساده میتوانید در منزل به تسکین درد و بهبود آن کمک کنید. البته اگر پزشک برای شما دارو یا تمرینات فیزیوتراپی را تجویز کرده، آنها را جدی بگیرید. برای گفتوگو با یک پزشک متخصص ارتوپد در این زمینه میتوانید از مشاوره آنلاین حال کمک بگیرید. برای درمان دیسک کمر در منزل میتوانید:
- پیاده روی آرام داشته باشید. در صورتی که با این کار درد تشدید میشود، لازم است که در منزل استراحت کنید.
- از کمپرس گرم و سرد استفاده کنید.
- کمربند طبی مخصوص دیسک ببندید.
- از حمام گرم و ماساژ برای کاهش اسپاسم عضلات استفاده کنید.
- از خوراکیهای ضد التهاب مثل زنجبیل یا عسل و دارچین به همراه سیاه‌دانه استفاده کنید. برای آشنایی با خواص این داروهای طبیعی میتوانید به مقاله خواص دارچین و عسل در وبسایت حال مراجعه کنید.
- نحوه خواب خود را اصلاح کنید و از تشک و بالشت استاندارد استفاده کنید.
ماساژ درمانی توسط فرد متخصص یک راه موثر در کاهش کمر درد ناشی از دیسک است
کلام آخر
دیسک یک عارضه شایع است که به دلایلی مختلفی مثل افزایش سن، شغل، قرار گرفتن طولانی مدت بدن در وضعیت نامناسب و… ایجاد میشود. این عارضه در موارد خفیف، به راحتی و به وسیله تمرینات مخصوص و راه‌کارهایی که پزشک به شما توصیه می‌کند، قابل کنترل است. اما در صورت تشدید بیماری، ممکن است به جراحی نیاز داشته باشد. جراحی دیسک، بر خلاف باور عموم بسیار موثر بوده و فرد پس از آن می‌تواند فعالیتهای عادی روزانه خود را ادامه دهد. البته حفظ وضعیت استاندارد بدن به ویژه در هنگام نشستن، خوابیدن و خم شدن مهم است و می‌تواند از تشدید دیسک جلوگیری کند. درمان این بیماری نیاز به صبر کافی دارد و نمیتوان برای درمان عجله کرد. اولین قدم برای آن مراجعه به یک پزشک متخصص ارتوپد است تا با توجه به وضعیت بیمار و شدت بیماری، درمان مناسب را انتخاب کند. چنانچه زمان کافی برای مراجعه به پزشک ندارید، نگران نباشید. شما میتوانید به راحتی از طریق تلفن همراه یا کامپیوتر خود و با ورود به وبسایت یا اپلیکیشن حال به دهها پزشک متخصص دسترسی داشته و از راهنمایی آنها درباره درمان دیسک کمر کمک بگیرید. شما برای کنترل و درمان دیسک کدام روش را ترجیح میدهید؟
پرسش‌های متداول
دیسک کمر چیست؟
خروج هسته ژله مانند دیسک که با ایجاد فشار بر پوسته خارجی در اثر فشار بیش از حد و آسیب به آن ایجاد میشود، دیسک نام دارد. این عارضه اغلب با درد در ناحیه پا و کمر همراه است.
آیا دیسک کمر خوب میشود؟
روشهای متعددی برای درمان دیسک وجود دارد؛ از اصلاح نحوه خواب و ورزش گرفته تا عمل جراحی. تمام این روشها در صورتی موثر هستند که فرد در انجام فعالیتهای روزانه جوانب احتیاط را رعایت کند.
برای دیسک کمر به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
اگر دیسک کمر دارید، حتما باید برای درمان آن به پزشک مراجعه کنید و از هر نوع خود درمانی و شیوه‌های غیراستاندارد بپرهیزید. برای درمان دیسک کمر باید به متخصص ارتوپد یا متخصص ستون فقرات مراجعه کنید.
بهترین ورزش برای دیسک کمر و سیاتیک چیست؟
شنا و قدم زدن در آب، باعث میشوند که فشار از روی مهرهها برداشته شود و از التهاب ناشی از دیسک نیز میکاهند. حرکت گربه وحشی هم باعث کاهش فشار و التهاب مهرهها میشود.
منابع
