درمان پوکی استخوان و درد مفاصل یک مورد بسیار مهم است زیرا پوکی استخوان که به عنوان بیماری خاموش شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین مسائل در سلامت عمومی جوامع و از شاخص‌های سلامتی سالمندان به حساب می‌آید. این بیماری باعث ضعیف و شکننده شدن استخوانها می‌شود؛ تا اندازه‌ای که زمین خوردن یا فشارهای خفیف مثل خم شدن یا حتی سرفه کردن هم ممکن است به شکستن آن‌ها منجر شود. شکستگی‌های ناشی از آن بیشتر در مفصل ران، مچ دست و یا ستون فقرات اتفاق می‌افتد. برای آگاهی درباره این بیماری یا طرح سوالات خود در این زمینه میتوانید از سامانه مشاوره آنلاین پزشکی حال کمک بگیرید.
استخوان بافت زنده‌ای است که سلول‌های آن دائما در حـال تغییر و جایگزینی با سلول‌های جدید هستند. در واقع زمانی این بیماری اتفاق می‌افتد که جایگزین شدن استخوان جدید با قدیمی هماهنگ نباشد. یعنی استخوان جدید پس از تخریب استخوان قدیمی جایگزین نشود. این بیماری می‌تواند زنان و مردان از هر نژاد را درگیر کند. اما زنان سفید پوست و آسیایی به ویژه زنان سالمند که یائسه شده‌اند، بیشتر در معرض خطر هستند. داروها، رژیم غذایی سالم و ورزش‌های متناسب با وزن بدن می‌توانند به جلوگیری از تحلیل رفتن استخوانها یا تقویت استخوانهای ضعیف بدن کمک کنند.
شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید.
استئوپروز چیست
به بیماری پوکی استخوان در زبان انگلیسی استئوپروز گفته می‌شود. در واقع این نامی است که برای اشاره به این بیماری در منابع علمی بینالمللی مورد استفاده قرار می‌گیرد. استئوپروز جزو بیماری‌های متابولیک استخوان و به عبارتی شایع‌ترین آن است. ابتلا به آن تا حدی وابسته به توده و تراکم استخوانی است که در دوره جوانی در بدن شکل می‌گیرد. البته تشکیل بالاترین مقدار توده و تراکم استخوان تا حدودی وابسته به ژنتیک و نژاد هم هست. در بیماری استئوپروز مقدار و کیفیت استخوانها کاهش پیدا می‌کند، در نتیجه استحکام آن‌ها کم و شکنندگی افزایش می‌یابد. زمانی شکستگی روی می‌دهد که کیفیت و استحکام بافت استخوان به شدت کاهش یافته باشد. عوامل خطر ابتلا به استئوپروز به دو دسته تقسیم می‌شوند:
عوامل تعدیل ناپذیر
این دسته از عوامل قابل تغییر نبوده و فرد ناگزیر به زندگی با آن‌هاست؛ از جمله:
- جنس. زنان بیش از مردان در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
- ژنتیک. داشتن سابقه خانوادگی به ویژه در بستگان نزدیک مانند والدین، خطر ابتلای فرزندان را به استئوپروز افزایش می‌دهد.
- سن. هر چه سن افراد بالاتر می‌رود، احتمال ابتلا به این بیماری هم در آن‌ها افزایش می‌یابد.
- نژاد. بروز این بیماری در میان سفید پوستان آسیایی بیش از سایر نژادهاست.
- اندازه بدن. افراد دارای جثه کوچک -فارغ از جنسیت- توده و تراکم استخوانی کمتری داشته و بیشتر در معرض ابتلا به آن هستند.
عوامل تعدیل پذیر
این دسته از عوامل را میتوان از طریق کنترل بیماری‌ها و تغییر سبک زندگی اصلاح کرد تا احتمال ابتلا به استئوپروز ناشی از آن‌ها کاهش یابد. از جمله:
- هورمون‌های جنسی. زنان سالمند از طریق کاهش سطح هورمون استروژن و مردان سالمند از طریق کاهش سطح هورمون تستوسترون در معرض ابتلا به این بیماری ناشی از ضعف استخوانی قرار خواهند گرفت. از سویی درمان بیماری‌های سرطان پستان در زنان و سرطان پروستات در مردان هم ریسک ابتلا به آن را افزایش می‌دهد.
- مشکلات تیروئیدی. پر کار بودن غده تیروئید یا مصرف بیش از حد قرص لووتیروکسین برای درمان کم کاری تیروئید می‌تواند احتمال ابتلا به استئوپروز را بالا ببرد.
- ابتلا به برخی از بیماری‌ها. بیماری‌های پر کاری غدد پاراتیروئید و فوق کلیوی، بیماری سلیاک، بیماری‌های التهابی روده، بیماری‌های مزمن کبد و کلیه، لوپوس، آرتریت روماتوئید و انواع سرطان‌ها احتمال ابتلا به استئوپروز را افزایش می‌دهند.
- مشکلات تغذیه‌ای. سوء تغذیه یا مشکلاتی که باعث کاهش جذب کلسیم توسط بدن می‌شوند، رژیم‌های غذایی سخت همراه با کاهش وزن شدید، سوء جذب مواد غذایی از روده در اثر بیماری یا جراحی هم ریسک ابتلا به این بیماری را بالا می‌برد.
- مصرف برخی از داروها. استفاده مداوم و طولانی مدت از داروهای استروئیدی یا کورتون‌ها ممکن است باعث این بیماری شود.
- سبک زندگی ناسالم. فعالیت بدنی کم، مصرف بیش از حد الکل، کشیدن سیگار و عادات تغذیه‌ای غلط از عوامل اثرگذار بر کیفیت استخوانها هستند.
بیماری پوکی استخوان باعث کاهش تراکم و استحکام بافت استخوانی می‌شود
علائم پوکی استخوان
این بیماری در مراحل اولیه نشانه خاصی ندارد. اما گاهی باعث احساس دردهایی مبهم در نواحی مختلف عضلات و استخوانهای بدن می‌شود. زمانی که بافت استخوانها در اثر ابتلا به آن ضعیف می‌شوند، به تدریج علائم و نشانه‌هایی از آن آشکار خواهد شد؛ از جمله:
- کمر درد ناشی از شکستگی یا آسیب مهره‌ها
- کوتاه شدن قد و یا خمیده شده با گذشت زمان
- شکسته شدن غیر طبیعی و آسان استخوانها با حداقل فشار یا ضربه به ویژه در ناحیه لگن یا مچ دست‌ها
- اختلال در گرفتن اجسام
- شکنندگی و ضعف ناخن‌ها
- ناتوانی در فعالیت‌های بدنی
شدت این علائم و احتمال بروز آن در افراد مختلف متفاوت است و نمی‌توان بر اساس وجود یا عدم وجود علائم در مورد بیماری قضاوت کرد. بهترین راه تشخیص آن معاینه دقیق توسط پزشک و انجام تست سنجش تراکم استخوان است.
بیماری پاژه استخوان را بیشتر بشناسید
تشخیص پوکی برای درمان پوکی استخوان
پزشک برای تشخیص بیماری در ابتدا پرونده پزشکی بیمار و سابقه ابتلای نزدیکان و سبک زندگی او را بررسی می‌کند. سپس وضعیت جسمی بیمار را از نظر میزان ویتامین D، هورمون جنسی، کلسیم، فسفر و عملکرد غده تیروئید و کلیه‌ها مورد آزمایش قرار می‌دهد. مرحله بعدی، آزمایش تراکم مواد معدنی در استخوانهای فرد است. متداول‌ترین روش برای تشخیص و درمان پوکی استخوان و درد مفاصل این بیماری، با عنوان سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری شناخته می‌شود. این یک روش غیر تهاجمی برای تخمین توده استخوانی است. انجام دانسیتومتری برای افراد زیر توصیه می‌شود:
- همه زنان بالای ۶۵ سال. در صورت داشتن عوامل خطر ابتلا به آن باید زیر ۶۵ سال بررسی شوند.
- همه مردان بالای ۷۰ سال. در صورت داشتن عوامل خطر باید بین ۶۵ تا ۷۰ سالگی بررسی شوند.
- زنان زیر ۵۰ سالی که زود یائسه شده و یا به دلیل نارسایی تخمدان میزان استروژن خون آن‌ها کاهش یافته است.
- کسانی که تحت درمان با داروی گلوکوکورتیکوئیدها قرا داشته‌اند.
- مبتلایان به پرکاری اولیه غدد پاراتیروئید
این روش هم‌چنین برای ارزیابی و بررسی اثربخشی داروهای تجویزی در افراد تحت درمان این بیماری و یا کسانی که با نظر پزشک باید به طور منظم بررسی شوند انجام می‌شود.
آیا باز کردن گچ در منزل امکانپذیر است؟! از اینجا بخوانید
علائم پوکی استخوان در زنان
گفتیم که استئوپروز تا پیش از کاهش تراکم بافت استخوانی و ضعف استخوانها علامت خاصی ندارد. یعنی فرد در ظاهر عادی و طبیعی به نظر می‌رسد. این نشانه‌ها اغلب در مردان و زنان مشترک هستند، اما به طور معمول در زنان حدود ۵ سال زودتر آشکار می‌شوند. البته احتمال ابتلا به آن در هر سن و زمانی ممکن است.
این بیماری عوارضی دارد که میتوان از آن‌ها به عنوان علائم برای شناسایی بیماری هم استفاده کرد؛ مانند مشکلات لثه، شل شدن دندان‌ها، درد مداوم کمر و گرفتگی شبانه پاها. البته این نشانه‌ها به دلایل دیگری هم ممکن است روی دهند و برای تشخیص آن لازم است که حتما توسط پزشک معاینه شده و آزمایشات لازم انجام شود.
درباره آزمایش تراکم استخوان بیشتر بدانید
پوکی استخوان در جوانی
ذخیره کلسیم در بدن انسان از پیش از تولد و دوران جنینی آغاز شده و تا حدود سن سی سالگی ادامه دارد. یک فرد سی ساله به طور معمول دارای بیشتری میزان تراکم توده استخوانی است. اگر این فرد فعالیت منظم ورزشی و برنامه غذایی سالمی داشته باشد، این تراکم را در استخوانها حفظ کرده و استخوانها هم‌چنان سخت و قوی باقی می‌مانند. اما در صورتی که فرد از رژیم غذایی نادرستی تبعیت کند، ورزش کافی نداشته باشد یا به بیماری‌های خاصی مانند مشکلات مزمن کلیوی، بیماری التهابی روده، انواعی از سرطان یا انواع سرطان استخوان و… دچار شود، این تراکم به تدریج کم می‌شود. در نتیجه این کاهش تراکم تدریجی، استخوانها ضعیف شده و فرد در سنین جوانی دچار این بیماری خواهد شد. از علائم پوکی استخوان در جوانی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کوتاه شدن قد بیش از ۵ سانتی‌متر
- بالا بودن میزان سرم کلسیم یا آلکالین فسفات در آزمایش خون
- کمبود ویتامین D
- درد مفاصل و استخوانها
بیشتر بخوانید: چطور کمبود ویتامین دی بدن را جبران کنیم؟
برخی از این علائم ممکن است در سالمندان هم روی دهد. برای بررسی وضعیت و درمان پوکی استخوان و درد مفاصل لازم است که بیمار در صورت داشتن علائم با مراجعه به پزشک و انجام تست سنجش تراکم استخوان از وضعیت سلامتی خود آگاه شود.
درد مفاصل و عضلات یکی از علائم پوکی استخوان در جوانان است
علائم پوکی استخوان در کودکان
وقوع آن در کودکان و نوجوانان یک عارضه بسیار نادر است و بیشتر در پسران و در دوره پیش از بلوغ روی می‌دهد. پزشکان هنوز علت دقیق این بیماری را نمی‌دانند، اما مشخص شده است که در برخی افراد در دوران بلوغ بهبودی نسبی حاصل می‌شود. استئوپروز کودکان ممکن است به دلایل مختلفی مثل بیماری‌های خاص از جمله دیابت، پر کاری تیروئید، بی اشتهایی و… روی دهد. از دیگر عوامل ابتلای کودکان به آن میتوان به رژیم غذایی نادرست، عدم داشتن فعالیت بدنی، مصرف داروهای خاص و… اشاره کرد. این بیماری در کودکان مشکلی بسیار جدی و نیازمند پیگیری قطعی است. زیرا کودکان در این سنین در حـال ساخت و تقویت توده استخوانی خود هستند و از دست دادن همزمان این توده‌ها می‌تواند اثرات مخربی بر سلامت استخوانی کودک داشته باشد. مشکلات راه رفتن، ناهنجاری ستون فقرات، کوتاهی قد و شکستگی‌های غیر عادی از مهم‌ترین علائم این بیماری در کودکان هستند.
درمان پوکی استخوان و درد مفاصل
هر چه درمان این بیماری زودتر انجام شود، احتمال به دست آوردن نتایج بهتر و کاهش عوارض شدید ناشی از آن بیشتر است. آن چه در فرآیند درمان این بیماری بسیار مهم است، کاهش از دست دادن مواد معدنی مثل کلسیم، بالا بردن تراکم استخوانی، کاهش درد و ناراحتی و جلوگیری از آسیب استخوانی ناشی از شکستگی‌هاست. روش درمانی این بیماری در چند دسته قابل پیگیری است:
اصلاح برنامه غذایی
داشتن یک رژیم غذایی سرشار از کلسیم برای درمان آن بسیار مهم است. لازم است که افراد علاوه بر مصرف مکمل‌های لازم، از محصولات لبنی، سبزیجات و غلات کامل به مقدار کافی استفاده کنند. از سوی دیگر دریافت ویتامین D کافی هم نقش مهمی در افزایش جذب کلسیم خواهد داشت. قرار گرفتن در معرض نور خورشید برای حداقل ۱۵ دقیقه در روز یا مصرف مکمل‌های آن، از بهترین راه‌های جذب این ویتامین حیاتی هستند. کاهش مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار که ممکن است جذب کلسیم را با اختلال مواجه کنند هم در این زمینه اثرگذار است.
مصرف دارو برای درمان پوکی استخوان و درد مفاصل
ترکیبات دارویی بیشتر برای مواردی از این بیماری که در معرض آسیب و شکستگی استخوانی قرار دارند تجویز می‌شود. از مهم‌ترین این ترکیبات خانواده بیس فسفات‌ها از جمله رزیدرونات، آلندرونات، زولدرونیک اسید و… هستند. یکی از این داروها قرص آلندرونیت است.
درمان پوکی استخوان و درد مفاصل با هورمون درمانی
استروژن و تستوسترون به ترتیب هورمون‌های موثر در حفظ تراکم استخوان در زنان و مردان هستند. استئوپروز ناشی از کاهش این هورمون‌ها بیشتر در میان سالمندان یا زنانی که به یائسگی زودرس دچارند روی می‌دهد. درمان هورمونی باعث افزایش تراکم بافت استخوانی در این افراد خواهد شد. برای این منظور داروهای خاصی موجود است که پزشک می‌تواند با توجه به وضعیت بیمار و پاسخ دریافت شده از روش‌های درمانی دیگر، آن‌ها را انتخاب کند. برای آشنایی با داروی درمان درد مفاصل این مطلب را بخوانید.
فعالیت بدنی
داشتن ۱۵۰ دقیقه فعالیت هوازی هفتگی شامل پیاده روی، دوچرخه سواری و… از عوامل موثر در پیشگیری و درمان این عارضه هستند. انجام تمرینات استقامتی هم می‌تواند به بهبود تراکم استخوانها منجر شود. نرمش‌های مرتب تقویت عضله به شکلی که عضلات تمام بدن را به نحوی درگیر کند هم نقش موثری در این زمینه دارد. البته انجام تمرینات بدنی نباید به هیچ عنوان به صورت خودسرانه باشد، چون ممکن است آسیب‌های جسمی شدیدی در مبتلایان به پوکی استخوان در پی داشته باشد. لازم است پیش از شروع تمرینات ورزشی در مورد نحوه انجام، شدت و مدت زمان تمرینات با پزشک خود یا یک کارشناس فیزیوتراپی مشورت کنید.
مگنتیک تراپی یا مغناطیس درمانی
این روش در بیماران مبتلا به این بیماری باعث کاهش درد و تسریع روند درمانی آن‌ها خواهد شد. در این روش از طریق حفظ کیفیت بافت استخوانی به کمک بهره گیری از فرکانس‌های ضد درد میتوان عوارض ناشی از این بیماری را کاهش داد.
محصولات لبنی بهترین ماده غذایی برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان هستند
درمان پوکی استخوان با کشک
ترکیبات لبنی به دلیل داشتن کلسیم از بهترین مواد غذایی لازم برای بدن جهت حفظ کیفیت استخوانها هستند. از بین این محصولات، کشک به دلیل دارا بودن مقادیر فراوانی آهن، فسفر و پروتئین در کنار کلسیم می‌تواند در پیشگیری و درمان آن نقش اساسی داشته باشد. اهمیت کشک در بین محصولات لبنی به دلیل وجود میزان بالای پروتئین و کلسیم در حجم کمتر است. یعنی شما در ازای مصرف مقدار کمی کشک، کلسیم بیشتری نسبت به شیر یا محصولات لبنی دیگر دریافت می‌کنید. البته لازم است که از سلامت کشک مصرفی اطمینان داشته و انواع استاندارد و پاستوریزه آن را مصرف کنید.
برای پوکی استخوان به چه دکتری باید مراجعه کرد؟
پوکی استخوان یک بیماری پیش رونده است که به تدریج باعث کاهش استحکام استخوان و ضعف و شکنندگی آن می‌شود. عوامل مختلفی از جمله سن، نژاد، بیماری‌های خاص، مصرف برخی از داروها و… در ابتلا به آن نقش دارند. تشدید این بیماری در میان سالمندان یکی از عوامل ناتوان کننده و کاهش دهنده کیفیت زندگی آن‌هاست. این بیماری ممکن است در جوانان هم روی دهد، اما شیوع آن در میان سالمندان بالاتر است.
لازم است کسانی که فاکتورهای خطر ابتلا به آن را دارند مانند افراد دارای سابقه خانوادگی، مبتلایان به انواع سرطان‌ها، زنانی که یائسگی زودرس داشته‌اند و… به طور منظم و تحت نظر پزشک از نظر کیفیت بافت و توده استخوانی مورد ارزیابی قرار گیرند. برای دریافت راهنمایی در زمینه درمان پوکی استخوان و درد مفاصل میتوانید از متخصص ارتوپد آنلاین و فوق تخصص روماتولوژی از طریق سامانه مشاوره آنلاین حال کمک بگیرید.
منابع
