فشار خون بالا در بارداری یک مشکل پزشکی است که معمولا پس از زایمان از بین می‌رود. فشار خون نشان‌دهنده میزان فشاری است که خون به دیواره رگ‌ها وارد می‌کند. این اندازه‌گیری با دو عدد نشان داده می‌شود: فشار بالا یا سیستولیک، فشار وارده به دیواره رگ‌ها در هنگام پمپاژ قلب و فشار پایینی یا دیاستولیک،
فشار بین هر ضربان است. پزشکان می‌گویند فشار خون طبیعی انسان باید ۱۲۰ میلی‌متر جیوه (سیستولیک) بر روی ۸۰ میلی‌متر جیوه (دیاستولیک) باشد. البته این اعداد در دوران بارداری ممکن است کمی بیشتر شوند و به همین دلیل فشار خون طبیعی بارداری را ۱۳۰ بر روی ۹۰ در نظر می‌گیرند. تجاوز فشار خون از این حد، نیاز به پیگیری وضعیت مادر باردار و معاینه و بررسی دارد. برای مشورت با کارشناسان متخصص در این زمینه از مشاوره آنلاین حال استفاده کنید.
فشار خون حاملگی
پزشکان برای بررسی فشار خون حاملگی، معمولا فشار خون زن باردار در اولین جلسه مراجعه به پزشک را مبنا قرار می‌دهند و میزان آن در مراجعات بعدی را با این اعداد مقایسه می‌کنند. خوب است بدانید در اوایل بارداری، به طور مشخص از هفته پنجم تا اواسط سه ماهه دوم، ممکن است فشار خون مادر باردار کاهش یابد. این مسئله به دلیل ترشح هومون‌های مربوط به دوران بارداری است که عروق خونی را برای گشاد شدن تحریک می‌کند. به همین دلیل مقاومت دیواره عروق خونی در برابر جریان خون زیاد نیست و در نتیجه، فشار خون اندازه‌گیری شده کمتر می‌شود.
فشار خون بالا در طول دوران بارداری، همیشه خطرناک نیست؛ اما در برخی افراد با عوارض شدیدی همراه است که می‌تواند سلامت مادر و جنین را تهدید کند. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در آمریکا تخمین می‌زند که حدود هشت درصد از بارداری‌ها در این کشور با فشار خون بالای مادر همراه است. این وضعیت معمولا بعد از زایمان از بین می‌رود. با این حال، ممکن است در نخستین روزهای پس از زایمان هنوز عوارضی وجود داشته باشد. توصیه می‌شود وضعیت مادر مبتلا به فشار خون حاملگی در نخستین هفته‌های پس از زایمان هم به طور منظم کنترل شود.
در صورت داشتن هرگونه سوال در زمینه زنان و زایمان میتوانید از خدمات مشاوره پزشک زنان آنلاین سامانه حال استفاده کنید.
علائم فشار خون بالا در بارداری
فشار خون حاملگی ممکن است با عوارضی مثل سردرد، سرد شدن بدن، ضعف و بی‌حالی و تهوع آشکار شود. تاری دید و تورم ناگهانی صورت، دست و پاها همراه با درد بالای شکم هم از دیگر نشانه‌های آن در شرایط جدی و خطرناک هستند. اما در بسیاری از موارد، این عارضه هیچ نشانه‌ای برای مادر ایجاد نمی‌کند و پنهان ماندن آن می‌تواند شرایط را خطرناک کند. به همین دلیل، کنترل منظم فشار خون در دوران بارداری بخش مهمی از مراقبت‌های این دوران است. پزشکان میزان فشار خون در زنان باردار را به دسته‌های زیر تقسیم‌بندی می‌کنند:
فشار خون افزایش یافته
این مربوط به زمانی است که فشار خون مادر باردار بین ۱۲۰ تا ۱۲۹ بر روی ۸۰ میلی‌متر جیوه باشد. این نوع فشار خون در صورت عدم درمان مناسب می‌تواند به مرور زمان بدتر شده و بالاتر رود.
مرحله یک فشار خون بالا
در این مرحله، فشار خون بین ۱۳۰ تا ۱۳۹ بر روی ۸۰ تا ۸۹ میلی‌متر جیوه است.
درباره هفته اول بارداری بیشتر بدانید
دسترسی به یک دستگاه فشار سنج خانگی تا حد زیادی به کنترل فشار خود در زنان مبتلا به این عارضه کمک می‌کند
مرحله دوی فشار خون بالا
در این مرحله، فشار خون شدیدتر شده و به بیش از ۱۴۰ بر روی ۹۰ میلی‌متر جیوه می‌رسد.
پس از هفته بیستم بارداری، اگر فشار خون زن باردار با دو بار اندازه‌گیری با فاصله زمانی حداقل چهار ساعت، بیش از ۱۴۰ بر روی ۹۰ میلی‌متر جیوه باشد، فشار خون حاملگی تشخیص داده می‌شود. برای تشخیص آن نیازی به بررسی آسیب اندام‌ها، دفع پروتئین از ادرار و… نیست و حتما باید اقدامات درمانی مناسب انجام شود.
دلایل ابتلا به فشار خون بالا در بارداری
دلایل متعددی باعث ایجاد فشار خون بالا در دوران حاملگی می‌شوند. از شایع‌ترین آن‌ها می‌توان به اضافه وزن و چاقی مادر باردار، نداشتن تحرک بدنی کافی، سابقه خانوادگی فشار خون، سن، ابتلا به دیابت یا برخی از بیماری‌های خودایمنی، بارداری چند قلویی و بارداری به کمک روش‌های کمک باروری اشاره کرد. به طور کلی، چند عامل وجود دارد که می‌تواند احتمال بروز فشار خون بالا در بارداری را افزایش دهد؛ از جمله:
نوع بارداری
زنانی که اولین بارداری خود را تجربه می‌کنند، بیشتر با خطر بالا رفتن فشار خون در این دوره روبه‌رو هستند. احتمال بروز فشار خون بالا در بارداری‌های بعدی تا حد زیادی کاهش می‌یابد. البته این وضعیت در زنان مبتلا به فشار خون مزمن، بیماری‌های کلیوی، بیماری‌های خودایمنی و دیابت شکننده است و ممکن است در هر بارداری، فشار خون بالا را تجربه کنند. بارداری چند قلویی هم از جمله مواردی است که این خطر را افزایش می‌دهد. در بارداری‌های چند قلویی، بدن مادر با تحمل فشار و تغذیه بیش از یک نوزاد، ممکن است با تنش‌هایی مواجه شود. ضمنا زنانی که با استفاده از روش‌های کمک باروری مثل IVF و… باردار شده‌اند، ممکن است با خطر بیشتری برای افزایش فشار خون مواجه باشند. لیست تغذیه در دوران بارداری را میتوانید در این مطلب بخوانید.
سن مادر باردار
به طور کلی، سنین بالای ۴۰ سال می‌تواند به عنوان یک عامل خطرساز برای فشار خون بالا در بارداری در نظر گرفته شود. زنان مبتلا به فشار خون بالا در دوران پیش از بارداری هم بیشتر از دیگران با این خطر مواجه می‌شوند.
شیوه زندگی مادر باردار
شیوه زندگی ناسالم مادر باردار، پیش از بارداری و طی آن می‌تواند باعث بالا رفتن فشار خون حاملگی شود. زنان مبتلا به اضافه وزن شدید که فعالیت بدنی کمی دارند، کسانی که الکل می‌نوشند و سیگار یا مواد مخدر مصرف می‌کنند، بیش از سایر زنان در معرض ابتلا به آن قرار دارند.
درباره هفته دوم بارداری بیشتر بدانید
انواع فشار خون بالا در بارداری
برخی از زنان باردار، قبل از بارداری هم با فشار خون بالا درگیر بوده‌اند. به جز این گروه که باید پیش از بارداری و در طول دوره آن تحت نظر پزشک باشند، موارد دیگری وجود دارد که در زنان باردار بدون سابقه فشار خون بالا روی می‌دهد. به طور کلی فشار خون در بارداری به چند نوع تقسیم می‌شود:
افزایش فشار خون در بارداری
فشار خون بارداری، پس از هفته بیستم ایجاد می‌شود و مختص این دوران است. وجود پروتئین اضافی در ادرار یا علائم آسیب‌های اندامی دیگری در این افراد وجود ندارد. این عارضه در بسیاری از موارد به مادر باردار و جنین آسیب نمی‌رساند و پس از زایمان یا در مدت زمانی کمتر از سه ماه پس از آن از بین می‌رود. البته این وضعیت گاهی شدید است و برخی از زنان مبتلا به فشار خون حاملگی در نهایت به فشار خون مزمن و پره اکلامپسی مبتلا می‌شوند.
فشار خون مزمن
فشار خون مزمن آن است که قبل از بارداری وجود داشته و یا قبل از هفته بیستم بارداری ایجاد شود. اما از آن‌جا که فشار خون بالا معمولا علائم خاصی ندارد، تعیین زمان شروع آن کار سختی است. برخی از زنان ممکن است پیش از شروع بارداری به آن مبتلا باشند؛ اما تا زمانی که فشار خون خود را قبل از بارداری کنترل نکرده باشند، متوجه وجود آن نمی‌شوند. فشار خون مزمن هم می‌تواند باعث ایجاد پره اکلامپسی در سه ماهه دوم یا سوم بارداری شود. اگر می‌خواهید بدانید برای فشار خون بالا چه بخوریم میتوانید مطلب مشخص شده را بخوانید.
پره اکلامپسی یا مسمومیت بارداری
این عارضه زمانی روی می‌دهد که فشار خون مادر باردار، بعد از هفته بیستم بارداری به صورت ناگهانی بالا رفته و با علائم آسیب به سایر سیستم‌های اندامی مثل قلب، کلیه‌ها، کبد، خون یا مغز همراه باشد. این عارضه اغلب در سه ماهه آخر حاملگی روی می‌دهد. مسمومیت بارداری درمان نشده می‌تواند عوارض جدی و حتی کشنده برای مادر و جنین به دنبال داشته باشد. ایجاد تشنج یکی از عوارض شایع پره اکلامپسی است. این عارضه در گذشته فقط در زنانی تشخیص داده می‌شد که فشار خون بالا و دفع پروتئین از طریق ادرار داشته باشند. اما در حـال حاضر متخصصان می‌دانند که برای تشخیص آن، الزاما نیازی به تایید دفع پروتئین ادراری نیست. علائم پره اکلامپسی در موارد نادری تا پس از زایمان آشکار نمی‌شود که به آن، پره اکلامپسی بعد از زایمان می‌گویند. پره اکلامپسی پس از زایمان، ممکن است بین دو روز تا شش هفته بعد از زایمان تشخیص داده شود و نیاز به مراقبت‌های فوری پزشکی دارد.
درباره هفته پنجم بارداری بیشتر بدانید
علائم پره اکلامپسی در برخی از افراد پس از زایمان ایجاد می‌شود
خطرات فشار خون بالا در بارداری
گفتیم که گاهی، فشار خون بالای مادر در طول دوران بارداری، علاوه بر سلامت او می‌تواند بر سلامتی جنین هم تاثیرات جدی داشته باشد. نیاز به زایمان سزارین اورژانسی هم یکی از عوارض این وضعیت است. در ادامه به عوارض و خطراتی که این عارضه بر سلامت مادر و جنین خواهد گذاشت به صورت مجزا پرداخته شده است.
خطرات فشار خون بالا در بارداری بر جنین
فشار خون بالا در طول دوران بارداری می‌تواند مانع از جریان خون به جفت شود. از آن‌جا که جنین در چنین شرایطی قادر به دریافت مواد مغذی و اکسیژن کافی از خون مادر نیست، در معرض مشکلات جدی مثل محدودیت رشد داخل رحمی، کم وزنی نوزاد (کمتر از دو و نیم کیلوگرم) و یا زایمان زودرس (تولد پیش از هفته سی و هفتم بارداری) قرار می‌گیرد. مشکلات تنفسی نوزاد، افزایش خطر انواع عفونت در او و عوارض دیگری هم ممکن است به دلیل این عارضه ایجاد شوند.
جدا شدن جفت یکی دیگر از عوارض فشار خون بالا در طول بارداری است. پره اکلامپسی خطر بروز این وضعیت را افزایش می‌دهد و باعث می‌شود که در آن، جفت پیش از زایمان از دیواره رحم جدا شود. این جدا شدن در برخی از زنان با خونریزی شدید همراه بوده و علاوه بر سلامت جنین، برای سلامت مادر هم خطرناک است. بالا بودن فشار خون یکی از دلایل کاهش رشد نوزاد در رحم مادر است. این کودکان نمی‌توانند رشد طبیعی داشته باشند و وزن بگیرند.
خطرات فشار خون بالا در بارداری بر مادر
برخی از زنانی که فشار خون بالا در بارداری را تجربه می‌کنند، دوره خطرناکی را پشت سر می‌گذارند. این افراد احتمالا بیش از دیگران با مشکلات و عوارضی مثل زایمان زودرس، دیابت بارداری، خطر جدا شدن جفت، سکته مغزی و یا مرده‌زایی مواجه می‌شوند. عدم کنترل فشار خون بالا در دوران بارداری می‌تواند باعث آسیب به سایر اعضای بدن مثل کلیه‌ها، کبد، مغز، ریه‌ها، قلب و… شود.
یکی دیگر از خطرات فشار خون بالا در حاملگی، افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی در این زنان است. به همین دلیل پزشکان به زنانی که بیش از یک بار به پره اکلامپسی دچار شده و یا به دلیل فشار خون بالا در دوران بارداری، تجربه زایمان زودرس را داشته‌اند، توصیه می‌کنند که به صورت منظم از نظر سلامتی قلب و عروق معاینه شوند.
اگر یک زن باردار به طور ناگهانی به علائمی مثل تورم غیرعادی بدن، تغییرات بینایی، تهوع، اختلال در تنفس و… دچار شود، احتمالا به پره اکلامپسی مبتلا شده است. این عارضه می‌تواند به طور جدی بر مغز و کلیه‌ها اثر بگذارد و حتی منجر به تشنج شود. سندروم هلپ (HELLP) یکی از عوارض پره اکلامپسی است که خطرناک بوده و می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد. از علائم آن درد نواحی بالای شکم، حالت تهوع، استفراغ و سردرد است. این وضعیت می‌تواند به اندام‌های مختلف بدن آسیب جدی وارد کند که یکی از دلایل زایمان زودرس در زنان باردار به شمار می‌رود. به همین دلیل، ملاقات منظم با پزشک و بررسی فشار خون زنان باردار به صورت منظم، بسیار مهم است و همه زنان باید نسبت به این مسئله آگاه باشند.
درباره هفته نهم بارداری و مراقبت های آن بیشتر بدانید
فشار خون بالا در بارداری و تاثیر آن بر زایمان
زنان مبتلا به فشار خون حاملگی باید در طول دوران بارداری تحت نظارت دقیق و منظم پزشکی باشند. در حین زایمان هم وضعیت قلب نوزاد مرتبا بررسی می‌شود و پیش از زایمان، مادر را برای تجویز سرم و دارو آماده می‌کنند. تجویز دارو برای جلوگیری از تشنج از مواردی است که با توجه به وضعیت مادر باردار توسط پزشک انجام می‌شود. این زنان می‌توانند زایمان طبیعی داشته و فرزند خود را بدون مشکل به دنیا آورند. البته لازم است در طول روند زایمان، وضعیت آن‌ها کنترل شده و با مشاهده بدتر شدن اوضاع، مادر را برای زایمان سزارین اورژانسی آماده کنند.
به زنان مبتلا به پره اکلامپسی توصیه می‌شود که زایمان خود را در یک بیمارستان که دارای امکانات مناسب و کافی برای مراقبت‌های تخصصی بعد از زایمان برای مادر و جنین است انجام دهند. گاهی نوزادان مادران مبتلا به پره اکلامپسی، پیش از موعد مقرر به دنیا آمده و ممکن است به دلیل کمبود وزن و نارس بودن، نیاز به بستری شدن در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان داشته باشد. شیردهی به نوزاد هم موضوعی است که به بیشتر زنان مبتلا به فشار خون بالا، حتی کسانی که دارو مصرف می‌کنند توصیه می‌شود. لازم است پزشک تنظیمات دارویی را پیش از زایمان انجام دهد و نکات و توصیه‌های لازم را با بیمار و پرستاران بیمارستان در میان بگذارد.
بیشتر نوزادان نارس حاصل از زایمان پیش از موعد به دلیل فشار خون بالای مادر، نیاز به بستری شدن در بخش مراقبت از نوزادان دارند
روش‌های کاهش عوارض فشار خون بالا در بارداری
مراقبت مادر باردار از خود و رعایت نکات بهداشتی بهترین راه برای محافظت از خود و جنین است. لازم است این افراد نکات زیر را مد نظر داشته باشند:
ملاقات منظم با پزشک
در طول دوران بارداری حتما به صورت ماهانه با پزشک خود ملاقات کنید. گاهی ممکن است پزشک با توجه به مشاهده علائم مشکوک، ملاقات‌هایی با فاصله زمانی کوتاه‌تر را تجویز کند.
مصرف داروهای تجویز شده
اگر پزشک برای کنترل فشار خون مادر باردار دارو تجویز کرد، لازم است آن‌ها را به طور منظم و طبق برنامه مصرف کند. پزشک این داروها را بر اساس شرایط فعلی مادر تجویز کرده و سعی می‌کند داروهایی تجویز کند که کمترین عوارض جانبی را داشته باشد.
داشتن فعالیت بدنی
فعال ماندن و داشتن تحرک کافی مثل پیاده‌روی منظم، شنا و… می‌تواند یک راه مناسب برای کنترل فشار خون در زنان باردار باشد.
داشتن رژیم غذایی سالم
مصرف بیشتر میوه‌ها و سبزجات تازه، نوشیدن آب کافی و کاهش مصرف نمک و شکر از نکات توصیه شده پزشکان برای کاهش فشار خون بالا در دوران بارداری است.
درمان فشار خون بالا در بارداری
فشار خون یک زن باردار در ملاقات‌های منظمی که با پزشک خود دارد بررسی می‌شود. اگر پزشک تشخیص دهد فرد به فشار خون بالا مبتلا است یا در معرض ابتلا به آن قرار دارد، با بررسی شرایط بیمار و شناخت علت افزایش فشار خون، سعی در رفع آن می‌کند. مثلا اگر این فشار خون به دلیل سیگار کشیدن مادر است، به او توصیه می‌کند مصرف سیگار را ترک کرده یا کاهش دهد. همین‌طور توصیه به تغذیه سالم، فعالیت بدنی، نوشیدن آب زیاد و کنترل وزن هم از عواملی هستند که می‌توانند از بالا رفتن فشار خون در بارداری جلوگیری کرده یا آن را کاهش دهند.
در شرایطی که فشار خون خیلی بالا باشد تجویز دارو راه حل رفع این مشکل است. پزشکان برای کاهش فشار خون حاملگی از داروهایی استفاده می‌کنند که اثر نگران‌کننده‌ای بر سلامت جنین نداشته باشد. بسیاری از این داروها، حتی در صورت تداوم فشار خون بالای مادر بعد از زایمان و در دوران شیردهی هم قابل مصرف هستند. مادران باید به مصرف داروها توجه کرده و در دوران بارداری و شیردهی، هیچ دارویی را بدون مشورت با پزشک خود استفاده نکنند. در مورد شرایط جدی‌تر و خطرناکی مثل پره اکلامپسی، ممکن است پزشک تشخیص دهد که ادامه بارداری برای سلامت مادر و جنین خطرناک است و تصمیم به زایمان پیش از موعد یا سزارین اورژانسی بگیرد. لازم است این کار در بیمارستانی انجام شود که امکانات کافی برای مراقبت‌های ویژه از نوزادان نارس را داشته باشد. بی‌توجهی در انجام این کار می‌تواند باعث آسیب به جنین و بروز مشکلات جدی برای مادر و در شرایط خاص، منجر به مرگ آن‌ها شود.
تغذیه سالم مادران باردار یک راه خوب برای پیشگیری و درمان فشار خون حاملگی است
حرف آخر
برخی از زنان باردار در طول دوران بارداری، فشار خون بالاتر از حد طبیعی دارند. این وضعیت معمولا قابل کنترل است؛ اما در برخی مواقع می‌تواند برای سلامت مادر و جنین خطرناک باشد. بالا بودن فشار خون گاهی باعث بروز مشکلاتی در حین زایمان و پس از آن می‌شود. داشتن ملاقات‌های منظم با پزشک و کنترل فشار خون از ساده‌ترین راه‌ها برای پیشگیری و درمان این عارضه است. اگر وضعیت مادر باردار مبتلا به فشار خون بالا توسط پزشک کنترل شود، بارداری و زایمان کاملا طبیعی و سالم خواهد داشت. برای مشورت با کارشناسان متخصص درباره فشار خون بالا در بارداری با پزشکان حال تماس بگیرید.
سوالات متداول
اگر فشار خون در بارداری بالا باشد چه اتفاقی می‌افتد؟
بالا بودن فشار خون در دوران بارداری باعث ایجاد فشار بیشتر بر قلب و کلیه‌ها و… می‌شود. این عارضه می‌تواند باعث بیماری‌های قلبی، کلیوی و حتی سکته شود. پره اکلامپسی، زایمان زودرس و… هم در اثر آن روی می‌دهند.
فشار خون بالا در دوران بارداری چقدر است؟
فشار خون بیش از ۱۳۰ بر روی ۹۰ میلی‌متر جیوه یا ۱۵ درجه بالاتر از فشار قبل از بارداری، نشانه مشکوک بودن فرد به فشار خون حاملگی است. فشار خون بالا هم بیشتر از ۱۴۰ بر روی ۹۰ است.
روش‌های کاهش فشار خون بالا در بارداری کدامند؟
فشار خون بالای بارداری را می‌توان با محدود کردن مصرف نمک، نوشیدن آب بیشتر، داشتن رژیم غذایی سالم حاوی مقادیر بیشتر سبزیجات، کاهش مصرف غذاهای فرآوری شده، ورزش منظم و دوری از سیگار و الکل کاهش داد.
چه موقع به دلیل فشار خون بالا در دوران بارداری باید به بیمارستان مراجعه کرد؟
اگر فشار خون بیش از ۱۴۰ بر روی ۹۰ میلی‌متر جیوه بود و زن باردار با علائمی مثل سردرد شدید، تغییرات بینایی، تورم بدن، درد در نواحی بالایی شکم و اختلال در تنفس مواجه شد، باید کمک فوری دریافت کند.
برای درمان فشار خون بالا در دوران بارداری از چه پزشکی کمک بگیریم؟
ملاقات منظم توسط پزشک متخصص زنان و زایمان می‌تواند به تشخیص به موقع و درمان فشار خون بالا در بارداری کمک کند. با صلاح‌دید پزشک، ممکن است به راهنمایی یک متخصص قلب و عروق هم نیاز داشته باشید.
منابع
