رحم اجاره ای یا اهدایی، نوعی فن­اوری کمک باروری (ART) است که در آن یک زن به عنوان مادر جایگزین می­‌پذیرد تا یک جنین را که متعلق به زوج دیگری است، حمل کند و پس از زایمان، نوزاد را به والدین اصلی بازگرداند. در این روش، جنین با استفاده از تخمک و اسپرم تولید شده توسط والدین (یا اهدا کنندگان) مورد نظر تشکیل و به رحم جایگزین منتقل می­‎شود. اگر مادر واقعی تخمک مناسب نداشته باشد، می‌­توان از تخمک مادر جایگزین در صورت رضایت و صلاحیت او استفاده کرد. اما اگر والدین نخواهند که جنین هیچ ارتباط ژنتیکی با نوزادشان داشته باشد، می‌­توانند از تخمک اهدایی استفاده کنند. رحم جایگزین یک پروسه کاملا پیچیده است و مراحل مهم بسیاری برای اطمینان از تصمیم­‌گیری هر دو طرف وجود دارد، از جمله مشاوره گسترده، ارزیابی­‌های روان­شناسی و مشاوره حقوقی.

رحم اجاره‌­ای یا اهدایی در برخی از کشورهای جهان قانونی است؛ در مقابل برخی کشورها قوانین سختی در مورد آن دارند و با کسانی که به انجام آن مبادرت کنند، به شدت برخورد می­‌کنند. مثلا در کشورهای آلمان، فرانسه، اسپانیا، هلند، هند و ترکیه اهدای رحم یا اجاره آن امروزه غیر قانونی است. در انگلستان اجاره رحم به شکل تجاری قانونی نیست، اما اهدای رحم نوع‌­دوستانه زیر نظر سازمان‌­های مسئول مجاز است. استرالیا هم قوانینی مشابه انگلستان برای اهدای رحم وضع کرده است. رحم اجاره­‌ای یا اهدای رحم در آمریکا، روسیه، اوکراین و ایران چه به شکل دوستانه و چه تجاری مجاز و قانونی است.

راه ها و داروهای درمان ناباروری را بشناسید

در قانون کشور ما به طور مشخص از رحم اجاره‌­ای نام برده نشده، اما به طور کلی به پرورش جنین حاصل از زوج مشروع در رحم شخصی دیگر اجازه می­‌دهد. پس این عمل از نظر قانون جمهوری اسلامی ایران بلا مانع است.

متقاضیان استفاده از رحم جایگزین چه کسانی هستند؟

معمولا زوج‌­ها زمانی به سراغ اجاره رحم جایگزین می­‌روند که به صورت طبیعی، امکان باروری برای آن­ها وجود نداشته باشد یا پروسه حاملگی برای مادر بسیار خطرناک و حتی کشنده باشد. شرایط ویژه‎­ای وجود دارد که در صورت تطبیق یکی از آن­ها با شرایط زوج متقاضی رحم اجار‎ه‌­ای، امکان این کار برای آن­ها مجاز می‌شود:

 اختلال ساختاری شدید رحم

• وجود مشکلات حاد در بارداری­‌های گذشته مانند بارداری خارج از رحم یا پره اکلامپسی
•  عفونت شدید و درمان نشده رحم
•  برداشتن و خروج رحم به دلیل آسیب یا بیماری یا هیسترکتومی
• سابقه IVF مکرر ناموفق
• سقط جنین مکرر
• بیماری قلبی شدید یا سایر بیماری‎­هایی که بارداری را غیر ممکن یا خطرناک می­‌کند؛ مانند دیابت حاد، مشکلات ژنتیکی و…

مادر جایگزین باید چه شرایطی داشته باشد؟

برای کاهش خطرات احتمالی که در این فرآیند وجود دارد، مادر جایگزین هم باید شرایطی داشته باشد تا بتواند بارداری و زایمان موفقی را پشت سر بگذارد. مهم‌ترین شرایط مادر جایگزین عبارتند از:

•  زن نباید جوان­‌تر از ۲۵ سال باشد. بازه سنی مناسب برای این کار ۲۵ تا ۴۰ سال است اما این کار تا پیش از یائسگی هم امکان پذیر است. بعضی زوج‌­ها ترجیح می‌دهند که مادر خودشان (مادربزرگ) فرزندشان را حمل کند. در چنین شرایطی اگر مادر جوان­‌تر از سن یائسگی (۵۲ سال) باشد، می­‌تواند جنین فرزندش را حمل کند. البته همه افراد این شرایط را ندارند و حتما باید امکان این کار توسط پزشک و با آزمایش‎­های خاص بررسی شود.
•  فردی که می‌­پذیرد فرزند زوج دیگری را در رحم خود پرورش دهد باید یک بارداری طبیعی و زایمان موفق را پشت سر گذاشته باشد.
• مادر جایگزین نباید سابقه هیچ بیماری مرتبط با بارداری داشته باشد.
• قبل از انتقال جنین حداقل ۶ ماه با والدینی که می­‌خواهد فرزندشان را حمل کند آشنایی و ارتباط داشته باشد.
•  مادر جایگزین و والدین واقعی باید از نظر مشکلات روحی و روانی بررسی شود و مشخص شود که از مشکلی که تصمیم گیری یا مراقبت از کودک را مختل می­‌کند، رنج نمی‌­برند.
• از تخمک فرد جایگزین نباید استفاده شود. در صورت نیاز به تخمک از تخمک اهدایی شخص ثالث استفاده شده و سلول تخم ایجاد شده در رحم جایگزین قرار داده می­‌شود. در رحم اجاره­‌ای به شیوه سنتی از تخمک مادر جایگزین استفاده می‌­شود، اما برای جلوگیری از ارتباط عاطفی مادر جایگزین با فرزند، بهتر است از تخمک اهدایی استفاده شود.

شما می‌توانید از بخش آزمایش در منزل قسمت مربوط به تست قبل از بارداری را انتخاب کنید و این کار را در منزل خود انجام دهید.

اجاره رحم و انتقال جنین به چه روش‌­هایی امکان پذیر است؟

جنینی که در رحم اجاره‌­ای جایگذاری می­‌شود تا رشد کند، به شکل‌­های مختلفی می­‌تواند تشکیل شود. نحوه تشکیل نطفه با توجه به شرایط پدر و مادر و مادر جایگزین و با نظر متخصصان مربوطه تعیین می­‌شود.

رحم اجاره‌­ای سنتی

در این روش، مادر جایگزین با استفاده از اسپرم پدر واقعی در محیط آزمایشگاهی با روش IVF، IUI یا ICSI باردار می‌­شود. فرزندی که به این طریق به وجود می­‌آید، از نظر ژنتیکی مشابه مادر جایگزین و پدر است، چون اسپرم پدر تخمک مادر جایگزین را بارور کرده است.

رحم اجاره‌­ای و بارداری به کمک اسپرم اهدایی و تخمک مادر جایگزین

در این روش، مادر جایگزین با استفاده از اسپرم اهدایی در محیط آزمایشگاهی با روش IVF یا IUI باردار می­شود. فرزند حاصل از این کار، از نظر ژنتیکی مشابه مادر جایگزین و مردی است که اسپرم اهدایی او را برای بارور کردن تخمک مادر جایگزین به کار برده‌­اند.

 رحم اجاره‎­ای و بارداری به کمک اسپرم و تخمک والدین واقعی

در این روش، اسپرم پدر با تخمک مادر در محیط آزمایشگاهی به روش IVF یا ICSI ترکیب شده و تخم یا جنین به وجود می‌­آید. به دلیل اینکه مادر واقعی به دلایل تایید شده پزشکی امکان حمل و پرورش جنین را در رحم خود ندارد، این جنین به رحم مادر جایگزین منتقل می­‌شود. فرزند حاصل از لحاظ ژنتیکی کاملا مشابه پدر و مادر واقعی خود خواهد بود.

میتوان از تخمک و اسپرم والدین برای جنین در رحم احاره‌اس استفاده مرد.

رحم اجاره‌‎­ای و بارداری به کمک تخمک اهدایی

در این روش، از اسپرم پدر برای بارور کردن تخمک اهدایی استفاده می­‌کنند و سپس جنین حاصل به رحم مادر جایگزین منتقل می‌­شود. این روش برای افرادی قابل اجراست که مادر به دلایل پزشکی تخمک مناسب یا کافی برای بارداری نداشته و باید از تخمک اهدایی فردی دیگر استفاده شود. در این روش ژن‌­های پدر در خصوصیات ژنتیکی جنین نقش دارد ولی فرزند حاصل از نظر ژنتیکی هیچ ارتباطی با مادر و مادر جایگزین ندارد.

رحم اجاره‌­ای و بارداری به کمک اسپرم اهدایی

این روش وقتی انجام می‌­شود که پدر نتواند اسپرم کافی یا مناسب تولید کند. در این شیوه تخمک مادر واقعی را توسط اسپرم اهدایی بارور می­‌کنند و جنین حاصل را به رحم مادر جایگزین منتقل می­‌کنند. این جنین از نظر ژنتیکی مشابه مادر واقعی و مردی است که از اسپرم اهدایی او برای بارور کردن تخمک استفاده کرده‌­اند.

رحم اجاره‌­ای و بارداری به کمک جنین اهدایی

وقتی پدر قادر به تولید اسپرم و مادر قادر به تولید تخمک نباشد، برای تشکیل جنین، از اسپرم و تخمک اهدایی استفاده می­‌کنند. سپس جنین حاصل از این کار به بدن مادر جایگزین منتقل می‌­شود. نوزادی که در این شیوه متولد می­‌شود، از نظر ژنتیکی هیچ شباهتی به پدر و مادر واقعی خود نداشته و مشابه افرادی است که اسپرم و تخمک خود را اهدا کرده‎­اند. این روش برای زوج‌­های نامتعارف، هم­جنس، تک والد و شرایط خاص هم به کار می­‌رود.

 اجاره رحم نوع دوستانه

در این روش، مادر جایگزین می­­‌پذیرد به هر روشی که مناسب زوج نابارور است، باردار شده و فرزند حاصل را بدون ارتباط و چشمداشت مالی به آنان واگذار کند.

 اجاره رحم تجاری

در این روش، مادر جایگزین در قبال حمل نوزاد و واگذاری آن به زوج نابارور، مبلغی پول دریافت می‎­کند.

مراحل قانونی اجاره رحم

صلاحیت زوج متقاضی اجاره رحم و فرد اجاره دهنده باید توسط کارشناسان و کمیته­‌های مخصوص بررسی و در صورت تایید نهایی مجوز این کار به آنان داده شود.

بررسی پزشکی

در این مرحله زوج باید آزمایشات اولیه لازم را در زمینه توانایی باروری انجام داده و مشخص شود که هیچ روش درمانی در مورد باروری آن­‌ها موثر نیست. در این مرحله مادر جایگزین هم باید تست‌­های لازم را انجام دهد و شرایط باروری او توسط متخصص زنان و زایمان تایید شود.

برای مشاوره اولیه میتوانید از خدمات دکتر زنان آنلاین سامانه حال استفاده کنید.

ارزیابی پزشکی تکمیلی

در این مرحله آزمایشات تکمیلی پزشکی و روان­شناسی بر روی زوج و مادر جایگزین انجام می­‌شود تا شرایط آن­ها به طور قطعی تایید شود.

برای اجاره کردن رحم مراحل قانونی لازم است.

 بیشتر بخوانید: ۵ ماده غذایی مفید برای کوچک شدن فیبروم

مشاوره ژنتیک

یکی از مراحل مهمی که پیش از اجاره رحم باید بررسی شود، انجام آزمایشات و مشاوره ژنتیک توسط مادر جایگزین و زوج مورد نظر است.

مشاوره حقوقی

این مرحله از این جهت مهم است که بایدها و نبایدها و وضعیت حقوقی این پروسه را برای زوجین و مادر جایگزین مشخص می‌­کند.

بررسی کمیته ویژه

پس از اینکه صلاحیت زوج و مادر جایگزین در مراحل قبل تایید شد، شرایط آن­ها در کمیته مخصوصی که معمولا در مراکز ناباروری کشور وجود دارد، بررسی شده و تصمیمات نهایی گرفته می‎­شود.

انجام روش­‌های کمک باروری

در صورت دریافت مجوز اجاره رحم، مرحله جایگزینی سلول تخم در رحم مادر جایگزین با روش­‌های مختلف انجام می‌­شود. IVF و IUI متداول‎­ترین روش‌­ها برای جایگزینی جنین هستند.

مراقبت‎­های حین بارداری

مادر جایگزین موظف است در طول 9 ماه، نهایت دقت و مراقبت را از جنین به عمل آورد و آزمایشات لازم و غربالگری‌­ها را طبق برنامه و به صورت منظم انجام دهد.

تولد نوزاد

پس از زایمان و انجام امور حقوقی لازم، نوزاد به پدر و مادر حقیقی تحویل داده می­‌شود.

بیشتر بخوانید: تست کرونا در منزل

آیا اجاره رحم از نظر شرعی جایز است؟

مشاوران حقوقی حاضر در مراکز ناباروری به زوجینی که به صحت این کار از نظر شرعی تردید دارند، مشاوره دقیق و کاملی ارائه می‌­دهند. گرچه نظرات مختلفی در این باره وجود دارد، اما بسیاری از مراجع تقلید انجام این کار را در شرایط ضروری و با رعایت موازین شرعی مجاز می­‌دانند.

هزینه اجاره رحم چقدر است؟

به طور کلی، هزینه رحم اجاره‌­ای یا رحم اهدایی در کشورهای آسیایی در مقایسه با کشورهای اروپایی و امریکایی ارزان­‌تر است. ایران از نظر قیمت و هزینه یکی از بهترین کشورهای مقصد برای رحم اجاره‌­ایست که شانس موفقیت و کیفیت خدمات ارائه شده بالایی دارد.

اگر در این زمینه نیاز به اطلاعات بیشتر و کامل‌­تری دارید، می‌­توانید همین حالا از طریق وب­سایت و اپلیکیشن حال با یکی از متخصصان این سامانه در حوزه نازایی مشاوره کرده و سوالات خود را از ایشان بپرسید و در کمترین زمان ممکن پاسخ سوالاتتان را دریافت کنید.برای دریافت اپلیکیشن حال هم می‌­توانید به بخش دانلود اپلیکیشن در صفحه نخست سایت مراجعه کنید.

سوالات متداول

منابع

ivf.com.au

yasa.co

بارداری