درمورد درمان ناباروری ابتدا باید بدانید که حدود 10 تا 15 درصد از زوج‌ها نابارور هستند؛ بنابراین ناباروری مشکل زوج‌های بسیاری است و اگر شما و همسرتان هم هنوز نتوانسته‌اید فرزندی داشته باشید، تنها نیستید. یک زوج زمانی نابارور محسوب می‌شوند که به مدت یک سال و بیشتر، با یکدیگر رابطۀ جنسی مکرر و محافظت‌نشده داشته باشند و با وجود این بارداری رخ نداده باشد.
خوشبختانه امروز راه‌های درمانی موثری برای نازایی به وجود آمده و اکثر زوج‌هایی که نابارور بودند، به کمک درمان بچه‌دار شده‌اند. در این مطلب می‌خواهیم دربارۀ این روش‌های درمانی بگوییم، اما قبل از آن دربارۀ عوامل و دلایل ناباروری هم توضیح می‌دهیم. با ما همراه باشید.
عواملی که باعث ناباروری می شوند
شما زمانی میتوانید دارای فرزند شوید، که همه چیز در فرایند تخمک گذاری و مرحلۀ لقاح درست کار کند! اما این فرایند همیشه به درستی اتفاق نمی‌افتد؛ چون زوج نابارور یا از بدو تولدشان مسئلۀ ناباروری را داشته‌اند یا بعدها در طول زندگی به دلایلی دچار نازایی شده‌اند.
نکات پیش از بارداری را در این مطلب بخوانید
وقتی یک زوج برای درمان ناباروری نزد یک متخصص می‌روند، پزشک ابتدا تلاش می‌کند که علت آن را پیدا کند. علت ناباروری گاهی از سوی زن است، گاهی از سوی مرد است و گاهی هم هردو دچار مسئلۀ نازایی هستند. البته بعضی اوقات هم ظاهراً همه چیز مرتب است و دلیلی برای ناباروری پیدا نمی‌شود!
در این بخش می‌خواهیم دربارۀ علل نازایی صحبت کنیم؛ این علت‌ها بر اساس جنسیت فرد متفاوت هستند. به همین دلیل در ادامه عوامل ناباروری در زنان و مردان را به صورت جداگانه بررسی می‌کنیم.
بیشتر بخوانید: همۀ راه‌های جلوگیری از بارداری
علت ناباروری در مردان
عوامل ناباروری در مردان می‌تواند به شرح زیر باشد:
- تولید یا عملکرد غیرطبیعی اسپرم به دلیل نقص ژنتیکی، دیابت، عفونت‌هایی مثل سوزاک و بیماری کلامیدیا، بیضه‌های نزول نکرده (undescended testicles)، واریکوسل یا پیچ خوردگی غیرطبیعی شبکه وریدی در اطراف بیضه و غیره.
- مشکل تحویل اسپرم به دلیل مسائلی مثل انزال زودرس، بیماری‌های ژنتیکی مثل فیبروز کیستیک، انسداد در بیضه‌ها، آسیب دیدن اندام جنسی و غیره.
- قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی آسیب‌زا، مثل آفت‌کش‌ها، مواد شیمیایی، تشعشعات، کشیدن سیگار، مصرف الکل و مواد مخدر، مصرف دارو برای عفونت‌های باکتریایی، فشار خون بالا و افسردگی. همچنین قرار گرفتن مکرر در معرض گرما در محیط‌هایی مثل سونا و جکوزی ممکن است بر تولید اسپرم اثر بگذارد.
- آسیب‌های مربوط به سرطان و درمان آن مثل عوارض پرتودرمانی و شیمی درمانی. درمان سرطان می‌تواند تولید اسپرم را به شدت مختل کند.
آزمایش ذخیره تخمدان برای چیست؟
علت ناباروری در زنان
شناخت عوامل نازایی در زنان برای درمان ناباروری می‌تواند بسیار مهم باشد که این عوامل به شرح زیر باشد:
- اختلال در تخمک‌گذاری که بر آزاد شدن تخمک از تخمدان تأثیر می‌گذارد. اختلالات هورمونی مثل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، هایپرپرولاکتینمی (تولید بیش از حد پرولاکتین در بدن که با آزمایش پرولاکتین مشخص میشود)، پرکاری تیروئید یا کم کاری تیروئید، وجود تومور یا حتی ورزش بیش از حد می‌تواند بر تخمک‌گذاری اثر داشته باشد.
- ناهنجاری در رحم یا دهانۀ رحم مثل پولیپ رحم می‌تواند باعث ناباروری شود. وجود تومورهای غیرسرطانی در دیوارۀ رحم می‌تواند با مسدود کردن لوله‌های فالوپ مانع از کاشت تخمک بارور شده در رحم بشود.
- آسیب‌دیدگی فالوپ که اغلب به دلیل التهاب و عفونت لوله فالوپ (سالپنژیت) رخ می‌دهد، از دلایل نازایی است. این مشکل می‌تواند ناشی از بیماری التهابی لگن باشد.
- آندومتریوز به وضعیتی گفته میشود که بافت آندومتر در خارج از رحم رشد کند. این وضعیت می‌تواند بر عملکرد تخمدان‌ها، رحم و لوله‌های فالوپ تأثیرگذار باشد.
- یائسگی زودرس زمانی است که تخمدان‌ها از کار می‌افتند و قاعدگی قبل از 40 سالگی پایان می‌پذیرد. از جمله عوامل یائسگی زودرس بیماری‌های سیستم ایمنی، شرایط ژنتیکی خاص مثل سندرم ترنر، پرتودرمانی یا شیمی درمانی است.
- چسبندگی لگن از دلایل دیگر ناباروری زنان است. چسبندگی‌ها بافت‌های اسکار و نوارهای فیبرمانند هستند که حرکت و عملکرد اندام‌های داخل شکم و لگن را محدود می‌کند و باعث درد میشود.
- سرطان و روش‌های درمان آن مثل پرتودرمانی و شیمی درمانی نیز از عوامل ناباروری هستند.
علت ناباروری مردان را در این مقاله بیشتر بشناسید
داروهای موثر در درمان ناباروری مردان
وقتی داروهای ناباروری را جستجو می‌کنیم، معمولا نام داروهایی را می‌بینیم که برای تقویت تخمک‌گذاری در زنان تجویز می‌شوند. اما برای تقویت توان باروری و تولید اسپرم در مردان نیز داروهایی وجود دارد که می‌خواهیم در این بخش به شما معرفی کنیم. اما در نظر داشته باشید مصرف این داروها نباید به ضورت خودسرانه انجام شود و حتما باید با پزشک متخصص زنان و زایمان مشورت کرده و بعد استفاده کنید.
درباره آزمایش سپرم در منزل بیشتر بدانید.
کلومیفن سیترات (کلومید)
کلومیفن سیترات (کلومید) را عموما به عنوان داروی درمان ناباروری زنان می‌شناسیم. این دارو برای تقویت تخمک‌گذاری زنان تجویز میشود. اما کلومید به تولید اسپرم در مردان نیز کمک می‌کند. این دارو به غدۀ هیپوفیز در تولید هورمون لوتئینه کننده و هورمون تحریک کنندۀ رشد فولکیول کمک می‌کند و این دو هورمون خود به افزایش تعداد و کیفیت اسپرم کمک می‌کند. کلومید همچنین سطح تستوسترون را افزایش می‌دهد. البته داروی کلومیفن سیترات عوارضی هم دارد، از جمله جوش، حساس شدن بافت سینه و در موارد نادری تاری دید. همچنین اگر فردی به سرطان پروستات مبتلا باشد، موجب رشد تودۀ سرطانی میشود.
داروهای تزریقی HCG و HMG
اگر از مردانی باشید که بدنتان به کلومید پاسخ نداده باشد، پزشک احتمالاً برایتان داروهای HCG و HMG را تجویز می‌کند.
وقتی داروهای ناباروری را جستجو می‌کنیم، معمولا نام داروهایی را می‌بینیم که برای تقویت تخمک‌گذاری در زنان تجویز می‌شوند. اما برای تقویت توان باروری و تولید اسپرم در مردان نیز داروهایی وجود دارد که می‌خواهیم در این بخش به شما معرفی کنیم.
تقویم و تغذیه هفته به هفته بارداری
آناستروزول (آریمیدکس)
آناستروزول زمانی برای درمان ناباروری یک مرد تجویز میشود که سطح استرادیول (هورمون جنسی زنانه) در بدن او بالا و سطح تستوسترون بدنش کم باشد. این دارو سطح هورمونی بدن مرد را متعادل می‌کند و تولید اسپرم در بدن او را بهبود می‌دهد. شکم‌درد، درد مفاصل و عضلات، سردرد، عفون گلو، ورم، مورمور شدن دست و پا از عوارض این داروست.
کانت بوس
اگر تعداد و کیفیت اسپرم در بدن یک مرد نرمال نباشد، پزشک کپسول کانت بوس تجویز می‌کند. این دارو تولید اسپرم در بدن مردان را تقویت می‌کند.
ال کارنتین برای درمان ناباروری
ال کارنتین از داروهایی است که برای افزایش تحرک اسپرم تجویز میشود.
سلنیوم و اسید فولیک
سلنیوم و اسید فولیک در بهبود شکل و ساختار اسپرم تأثیرگذار هستند.
نحوه تشخیص ناباروری
وقتی برای درمان ناباروری به یک پزشک متخصص مراجعه می‌کنید، پزشک برای تشخیص علت ناباروری در شما و همسرتان از روش‌های مختلفی استفاده می‌کند.
همچنین میتوانید از خدمت مشاوره دکتر زنان انلاین سامانه حال استفاده کنید.
پرسش‌های پزشک از شما می‌پرسد
اولی قدم آن است که پزشک از شما دربارۀ سابقۀ سلامتی و پزشکی‌تان سوالاتی را بپرسد؛ این سوالات دربارۀ موضوعات زیر خواهند بود:
- سابقۀ بارداری، زایمان و فرزندان قبلی
- سابقۀ سقط یا پایان بارداری
- مدت زمانی که برای بارداری اقدام کرده‌اید
- تعداد و فاصلۀ رابطۀ جنسی
- مدت زمانی که از روش‌های پیشگیری ار بارداری استفاده کرده‌اید
- سابقۀ بیماری یا عفونت مقاربتی
- پریود و خونریزی شدید قاعدگی در زن
- داروهای مصرفی و مکمل‌ها
- سبک زندگی شامل سیگار کشیدن، وزن، مصرف الکل و مخدر، استرس
معاینۀ فیزیکی
پس از پرسیدن این سوالات، پزشک شما را معاینه می‌کند. برای مثال اگر زن هستید، وزن شما را ارزیابی می‌کند، یا ناحیۀ لگن را از نظر وجود عفونت، توده یا هرگونه بیماری التهابی دیگر بررسی می‌کند. اگر مرد هستید، پزشک ممکن است بیضه‌ها را از نظر وجود توده یا تغییر شکل بررسی کند و آلت جنسی را از نظر شکل و ساختار و وجود ناهنجاری معاینه نماید.
آزمایش
پس از معاینه، نوبت آزمایش می‌رسد. آزمایش‌های ناباروری انواع مختلفی دارند؛ در ادامه دربارۀ آزمایش‌هایی که برای زنان و مردان تجویز میشود توضیح می‌دهیم.
آزمایش ناباروری برای زنان شامل موارد زیر است.
- آزمایش خون بارداری: نمونۀ خون برای بررسی هورمون پروژسترون گرفته میشود تا بررسی شود که آیا تخمک گذاری در بدن زن انجام میشود یا خیر. برای انجام این آزمایش لازم است که پریودهای بیمار منظم باشد. اگر پریود نامنظم باشد، آزمایشی برای اندازه‌گیری هورمون‌های گنادوتروپین تجویز میشود. این هورمون‌ها در تحریک تخمدان برای تولید تخمک نقش دارند.
- آزمایش کلامیدیا: کلامیدیا یک بیماری مقاربتی است که باروری را دچار اختلال می‌کند. برای آزمایش کلامیدیا از سلول‌های دهانۀ رحم نمونه‌برداری میشود. البته ممکن است به جای این کار از آزمایش ادرار استفاده شود.
- تصویربرداری: از انواع روش‌های تصویربرداری مثل سونوگرافی رحم و تخمدان برای بررسی وضعیت رحم و تخمدان و لوله‌های فالوپ استفاده میشود.
- لاپاراسکوپی: این روش نوعی جراحی است که در قسمت تحتانی شکم یک برش کوچک ایجاد میشود و لوله‌ای نازک به همراه یک دوربین برای بررسی رحم و لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها به داخل فرستاده میشود.
آزمایش‌های ناباروری برای مردان به شرح زیر است:
- بررسی مایع منی: مایع منی مردان برای تشخیص مشکلات اسپرم (تعداد کم اسپرم یا کم بودن تحرک آنها) بررسی میشود.
- آزمایش کلامیدیا: از مردان برای بررسی بیماری یا عفونت کلامیدیا آزمایش ادرار می‌گیرند.
برای انواع آزمایش، به شما پیشنهاد می‌دهیم که از خدمات آزمایش در منزل مجموعه «حال» استفاده کنید.
همه روش های درمان ناباروری
درمان ناباروری به سه روش امکانپذیر است:
- دارو درمانی
- جراحی
- لقاح مصنوعی
در ادامه دربارۀ این روش‌های درمان ناباروری توضیح می‌دهیم:
تجویز دارو برای درمان ناباروری
توجه کنید که استفاده از دارو حتما باد زیر نظر پزشک انجام شود و مصرف خودسرانه آن ممکن است باعث مشکلات جبران ناپذیری شود.
داروهای رایجی که برای درمان ناباروری استفاده می‌شوند شامل موارد زیر هستند:
- کلومیفن سیترات (کلومید) برای کمک به تخمک‌گذاری در زنان و تولید اسپرم در مردان
- تاموکسیفن که جایگزینی برای کلومید است و به تخمک‌گذاری کمک می‌کند
- متوفورمین که برای زنان مبتلا به تنبلی تخمدان تجویز میشود
- گنادوتروپین‌ها که به تحریک تخمک‌گذاری در زنان و همچنین بهبود باروری در مردان کمک می‌کنند
- همچنین در بخش‌های قبلی دربارۀ داروهای تزریقی HCG و HMG، آناستروزول (آریمیدکس)، کانت بوس، ال کارنتین و … نوشتیم که برای درمان ناباروری در مردان مفید هستند.
جراحی برای درمان ناباروری
برای درمان ناباروری از روش‌های جراحی مختلفی استفاده میشود:
- جراحی لولۀ فالوپ: اگر لوله‌های فالوپ در رحم زن مسدود یا زخمی باشد، برای رفع مشکل از جراحی استفاده میشود.
- لاپاراسکوپی برای درمان اندومتریوز، فیبروم و تخمدان پلی‌کیستیک: آندومتریوز زمانی رخ می‌دهد که قسمتی از پوشش رحم در خارج از رحم رشد کند؛ از لاپاراسکوپی برای درمان این بیماری استفاده میشود. همچنین از این روش جراحی برای برداشتن فیبروم‌های روحی و درمان تنبلی تخمدان (دریل کردن تخمدان‌ها با استفاده از لاپاراسکوپی) نیز استفاده میشود.
- جراحی برای اصلاح انسداد اپیدیدیم و بازیابی اسپرم در مردان: اپیدیدیم یک ساختار سیم‌پیچ مانند در بیضۀ مردان است که به ذخیره و انتقال اسپرم کمک می‌کند. گاهی اپیدیدیم مسدود میشود و از انزال طبیعی اسپرم جلوگیری می‌کند. از جراحی برای اصلاح این وضعیت استفاده میشود.
درباره رحم اجاره ای بیشتر بدانید
لقاح کمکی برای درمان ناباروری
برای لقاح کمکی به عنوان یکی از روش های درمان ناباروری نیز روش‌های مختلفی وجود دارد:
- لقاح داخل رحمی یا IUI: این روش با عنوان لقاح مصنوعی نیز شناخته میشود. در این روش اسپرم‌ها را با استفاده از یک لولۀ پلاستیکی نازک به داخل رحم وارد می‌کنند. اسپرم ابتدا جمع آوری شده و در یک مایع گذاشته میشود. سپس نمونه‌هایی با کیفیت از اسپرم‌ها (که در حرکت سریع‌تر هستند) برای انتقال به درون رحم انتخاب می‌شوند.
- لقاح آزمایشگاهی یا IVF: در این روش تخمک در خارج از بدن زن بارور میشود. در این روش زن داروهایی را برای تحریک تخمک‌گذاری مصرف می‌کند، سپس تخمک از تخمدان خارج میشود و در آزمایشگاه با اسپرم بارور میشود. سپس تخمک بارور شده یا نطفه برای رشد به رحم بازگردانده میشود.
- اهدای تخمک یا اسپرم: اگر زن یا مرد مشکل باروری دارند، می‌توانند از یک اهداکنندۀ تخمک یا اسپرم کمک بگیرند. در این روش نیز باروری با روش IVF انجام میشود.
سخن پایانی درباره درمان ناباروری
زمانۀ نگرانی برای ناباروری و نازایی به سر آمده است. این روزها با پیشرفت روش‌های درمانی اکثر زوج‌های نابارور می‌توانند به آرزوی خود برای داشتن فرزند برسند. چارۀ مشکل مراجعه به یک متخصص حاذق و باتجربه در زمینه درمان ناباروری است. اگر شما هم با این مسئله سروکار دارید، به شما پیشنهاد می‌دهیم با پزشکان زنان و زایمان شرکت «حال»، که در زمینۀ درمان ناباروری تخصص دارند، مشورت کنید.
سوالات متداول درباره درمان ناباروری
[sc_fs_multi_faq headline-0=”h2″ question-0=”مرکز درمان ناباروری ابن سینا کجاست؟” answer-0=”مرکز درمان ناباروری ابن سینا در تهران، خیابان شریعتی، نبش خیابان یخچال قرار گرفته است.” image-0=”” headline-1=”h2″ question-1=”آیا نازایی در زنان ارثی است؟” answer-1=”نازایی هم می‌تواند دلایل ژنتیکی داشته باشد و از بدو تولد یک فرد همراه با او باشد، یا اینکه بر اثر عوامل محیطی، داروها و بیماری‌های دیگر در مراحل بعدی زندگی به وجود بیاید.” image-1=”” headline-2=”h2″ question-2=”ایا کم کاری یا پرکاری تیروئید باعث ناباروری میشود؟” answer-2=”کم‌کاری یا پرکاری تیروئید می‌تواند بر فرایند تخمک گذاری تأثیر بگذارد و باعث ناباروری بشود” image-2=”” count=”3″ html=”true” css_class=””]
منابع
