افسردگی غیر معمول یا آتیپیک (Atypical depression) نوع خاصی از افسردگی است که با علائمی غیر از علائم رایج افسردگی شناخته می‌شود. این بیماری به عنوان زیر شاخه‌ای از افسردگی اساسی در نظر گرفته می‌شود و انجمن روانپزشکی آمریکا آن را با عنوان «افسردگی اساسی با ویژگی‌های غیر معمول» معرفی می‌کند.
این بیماری برخلاف نامش بسیار رایج است و بین ۱۵ تا ۳۶ درصد مبتلایان به افسردگی را شامل می‌شود. بیماران مبتلا به افسردگی غیر معمول اغلب علائمی مانند افزایش اشتها، افزایش وزن، پرخوابی، خستگی زیاد و خلق و خوی متغییر از خود نشان می‌دهند. در واقع این بیماری می‌تواند تفکر، احساس و رفتار افراد را درگیر کند و حتی در مواردی وضعیت جسمی آن‌ها را هم تحت تاثیر قرار دهد.
استفاده از راهنمایی حرفه‌ای و بهره‌گیری از مشاوره افسردگی، یکی از بهترین راه‌های کنترل و درمان زودهنگام این بیماری است. چنانچه می‌خواهید درباره این بیماری، علائم و ویژگی‌های آن بیشتر بدانید، مطالعه این مطلب برای شما مفید خواهد بود.
افسردگی غیر معمول چیست
در افسردگی معمول، داشتن خلق افسرده در طول زندگی فرد معمولا ثابت است و بیمار به ندرت تحت تاثیر محیط، احساس دیگری را تجربه می‌کند. اما در افسردگی غیر معمول، خلق و خوی شما در واکنش به اتفاقات مثبت و خوشایند از جمله دستیابی به موفقیت در کار یا حضور در یک جشن تولد و… بهبودی موقت پیدا می‌کند.این ویژگی که از آن به عنوان اصلی‌ترین تفاوت افسردگی معمول و غیر معمول نام می‌برند، می‌تواند بهترین تعریف برای این بیماری باشد.
در واقع در افسردگی غیرمعمول، علائم بیماری با تعاریف و معیارهای سنتی ارائه شده برای افسردگی متفاوت هستند و این موضوع می‌تواند افراد را سردرگم کند. مثلا طبق تعاریف استاندارد افسردگی معمول، انتظار می‌رود که یک بیمار افسرده دچار کم خوابی یا عدم تمایل به غذا خوردن شود. اما یک فرد مبتلا به افسردگی غیرمعمول بیش از حد می‌خوابد یا با افزایش مصرف مواد غذایی به افزایش وزن دچار می‌شود. به عبارت دیگر به کار بردن عبارت غیرمعمول به معنی وجود علائم عجیب و غریب در بیمار نیست؛ بلکه فقط نشانه‌های این بیماری با افسردگی عادی متفاوت است!
از طریق آزمون افسردگی بک میزان افسردگی را در خود بسنجید.
نشانه های افسردگی غیر معمول
طبق گفته وب سایت webmd.com یکی از ویژگی‌های اصلی افسردگی غیر معمول که آن را از افسردگی معمول متمایز می‌کند، واکنش خلقی است. به عبارت دیگر اگر در زندگی فرد مبتلا به این بیماری اتفاق مثبتی روی دهد، خلق و خوی او برای مدتی بهبود پیدا می‌کند. این ویژگی در افسردگی معمول بسیار به ندرت دیده می‌شود. علاوه بر این، متخصصان برای تشخیص افسردگی غیر معمول به چند نشانه دیگر نیاز دارند که عبارتند از:
- افزایش اشتها که نتیجه آن معمولا افزایش وزن است
- خواب زیاد و غیرعادی
- اضطراب و تحریک‌پذیری بیش از حد
- اختلال در تمرکز و حافظه
- داشتن احساس سنگینی در بازوها و پاها (فلج سربی)
- انرژی بسیار کم
- احساس غم و ناامیدی شدید
- حساسیت شدید به انتقاد، طرد شدن و… که منجر به مشکلات زیادی در روابط اجتماعی، کاری و مسائل روزمره می‌شود
داروهای ضد افسردگی را از اینجا بشناسید
دلایل ابتلا به افسردگی غیر معمول
متخصصان هنوز به درستی نمی‌دانند چرا برخی افراد به افسردگی غیر معمول دچار می‌شوند. به نظر می‌رسد عوامل مختلفی در بروز یا تشدید این اختلال نقش دارند که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- قرار گرفتن تحت استرس مزمن
- ضربه و آسیب فیزیکی
- تعارضات بین فردی مثل احساس گناه و…
- اختلال در عملکرد انتقال‌دهنده‌های عصبی یا گیرنده‌های عصبی
- ابتلای برخی از اعضای خانواده به اختلالات روانی مثل افسردگی یا داشتن ژن‌هایی که در بروز اختلال دو قطبی، اختلال افسردگی مداوم و… نقش دارند
به جز این موارد، عوامل دیگری هم وجود دارد که می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به افسردگی غیر معمول در برخی از بیماران شود؛ از جمله:
- تجارب منفی یا نامطلوب دوران کودکی
- سوء استفاده جنسی، جسمی و عاطفی از فرد در طول زمان
- سابقه ابتلا به اختلال اضطراب یا اختلال دو قطبی در گذشته
- ابتلا به بیماری‌های جدی مثل سرطان، ایدز، مشکلات قلبی یا سکته مغزی
- مصرف مواد مخدر در حال حاضر یا گذشته
- تجربه از دست دادن مثل مرگ عزیزان، طلاق یا جدایی از اعضای خانواده
- هر رویداد مهم زندگی مانند جابه‌جایی، تغییر یا از دست دادن شغل، بازنشستگی، فارغ‌التحصیلی و…
افسردگی در سالمندان و راه های درمان آن را بشناسید
راه های درمان افسردگی غیر معمول
هر روانپزشک یا روانشناس پس از بررسی‌های اولیه و تشخیص دقیق بیماری، راهکارهای درمانی مورد نیاز را پیشنهاد می‌دهد. معمولا در این مرحله یک آزمایش خون هم برای رد علل فیزیکی علائم افسردگی از جمله کم کاری تیروئید تجویز می‌شود. اگر روانشناس تشخیص دهد که شدت علائم بیماری در فرد به شکلی است که به درمان دارویی نیاز دارد، او را به روانپزشک ارجاع می‌دهد. می‌توانید برای این کار از بخش آزمایش تیروئید در منزل نیز استفاده نمایید و به راحتی تست تیروئید را در خانه خودتان انجام دهید.
افسردگی آتیپیک یا غیر معمول در بیشتر موارد پاسخ مناسبی به درمان می‌دهد. البته انتخاب روش‌های درمانی و فرآیند درمان با توجه به شدت بیماری و وضعیت فرد متفاوت است. علاوه بر راهکارهای درمانی، تغییر سبک زندگی، مراقبه و یوگا، تغذیه سالم، ورزش کردن و کاهش مصرف دخانیات و الکل هم می‌تواند در کنترل علائم افسردگی غیر معمول به بیمار کمک کند. به طور کلی پزشکان از روش‌های زیر برای کاهش علائم بیماری و بهبود فرد کمک می‌گیرند:
روان درمانی با کمک تکنیک‌های تخصصی
این شیوه درمانی به کلیه تکنیک‌های تخصصی گفته می‌شود که از آن‌ها با هدف کمک به فرد در شناسایی و تغییر احساسات، افکار و رفتارهای ناسالم استفاده می‌کنند. روان درمانی باید توسط یک فرد با تخصص ویژه مثل روانشناس یا روانپزشک انجام شود. این افراد پشتیبانی‌های لازم، آموزش و راهنمایی مناسب را برای کمک به عملکرد بهتر و بهبود وضعیت بیمار انجام می‌دهند.
از میان راه های درمان افسردگی، درمان شناختی رفتاری یا CBT بیش‌ترین کاربرد را برای بیماران مبتلا به افسردگی غیر معمول دارد. در این روش شما متوجه می‌شوید که افکار و احساسات منفی چگونه می‌توانند بر اعمال و رفتارتان اثر بگذارند. پس از شناخت و تشخیص این موضوع، متخصصان راهکارهای لازم را برای حفظ الگوها و عادات فکری سالم به شما آموزش خواهند داد.
مصرف دارو برای کنترل علائم افسردگی آتیپیک
یک روانپزشک می‌تواند برای کاهش علائم و درمان بیمار مبتلا به افسردگی از تجویز دارو کمک بگیرد. انتخاب دارو، دوز مصرف و دوره استفاده به تشخیص پزشک بستگی دارد و بیمار نمی‌تواند برای ایجاد تغییر در برنامه دارویی خود اقدام کند.
اگر به دنبال بهترین دارو برای درمان افسردگی غیر معمول هستید، باید بدانید که بهترین دارو برای هر بیمار منحصر به فرد است و به مجموعه‌ای از عوامل از جمله علائم و نیازهای فردی بستگی دارد. معمولا بهترین داروهای ضدافسردگی که به تعادل سطح انتقال دهنده‌های عصبی از جمله دوپامین، سروتونین و نوراپی نفرین کمک می‌کنند، برای این بیماران تجویز می‌شوند. در حال حاضر پزشکان از میان شش گروه دارویی زیر، داروی ضدافسردگی مناسب را به بیماران خود پیشنهاد می‌کنند:
- مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نورآدرنالین (SNRIs)
- مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)
- مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)
- داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌ای (TCAs)
- آنتاگونیست‌های غیررقابتی گیرنده N –متیل –D -آسپارتات
- مهارکننده‌های بازجذب نوراپی نفرین و دوپامین (NDRIs)
داروهایی مانند قرص سرترالین و یا سیتالوپرام و همچنین قرص فلوکسیتین از داروهای ضد افسردگی به حساب می‌آیند.
تجربه نشان داده که بیماران مبتلا به افسردگی غیرمعمول، بهترین پاسخ را به داروهای دسته مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز نشان می‌دهند. با این حال آن‌ها محدودیت‌های غذایی و عوارض جانبی شدیدتری نسبت به سایر داروها دارند و پزشک گاهی ترجیح می‌دهد که از داروهای دیگری برای درمان استفاده کند. تجویز یک دارو توسط پزشک به این معنی است که فواید مصرف آن بر عوارض جانبی احتمالی ارجحیت دارد. پس به تجویز پزشک خود اعتماد کنید و با تکمیل دوره درمان در دوز مجاز، به بهترین نتیجه برسید.
بهترین پزشک برای شناسایی و درمان افسردگی غیر معمول
هر نوع اختلال سلامت روان از جمله افسردگی غیر معمول در اولین گام نیاز به تشخیص درست دارد تا اقدامات درمانی موثر به دنبال آن انجام شود. چنانچه با تغییر در احوال روحی خود مواجه هستید و احساس خستگی غیرمعمول، غم، ناامیدی و… دارید، بهتر است در اولین فرصت با یک روانشناس یا روانپزشک مجرب مشورت کنید. این پزشکان با توجه به سابقه بیماری و پیشینه بیمار، سابقه خانوادگی، داروهای مصرفی و پیگیری مشکلات جسمی از جمله کم کاری تیروئید و… افسردگی آتیپیک را تشخیص می‌دهند.
در گام بعدی با توجه به شدت بیماری و وضعیت بیمار می‌توان اقدامات درمانی مناسب را دنبال کرد. از آن‌جا که ابتلا به افسردگی و تشدید علائم آن می‌تواند مانعی برای عدم تمایل به حضور در اجتماع و تعامل با دیگران باشد، مراجعه به روانپزشک یا روانشناس گاهی به معضلی جدی برای این بیماران تبدیل می‌شود.
در چنین شرایطی کمک گرفتن از یک روانشناس یا روانپزشک آنلاین و شرکت در جلسات غیرحضوری مشاوره بهترین راهکار درمانی برای این افراد خواهد بود. برای دسترسی به این خدمات و مشورت با بهترین متخصصان روانپزشکی و روانشناسی کشور می‌توانید در تمام ساعات روز به سایت یا اپلیکیشن حال مراجعه کنید.
