اختلال وسواس فکری عملی (OCD) چیست؟

اختلال وسواس فکری عملی (OCD) یکی از انواع اختلالات روانی است که با افکار، تصاویر یا وسواس های غیرقابل کنترل و تکرار شونده همراه است. افراد مبتلا به OCD اغلب افکار مزاحم غیرمنطقی و ناراحت کننده دارند که همین موضوع منجر به احساس اضطراب و ناراحتی شدید در آن‌ها می‌شود.

این اختلال به طور قابل توجهی بر زندگی روزمره افراد تأثیر گذاشته و باعث ناراحتی و اختلال در توانایی آن‌ها برای عملکرد بهتر و لذت بردن از زندگی می‌شود. برای آشنایی با این اختلال و درمان آن با ادامه مظلب همراه باشید.

اختلال وسواس فکری عملی چیست؟

اختلال وسواس فکری عملی نوعی اختلال اضطرابی است که باعث می‌شود فرد افکار یا احساساتی به شکل مکرر داشته باشد (وسواس یا obsession) که او را مجبور می‌کند کارهای خاصی را بارها و بارها انجام دهد. این اقدامات باعث ناراحتی و اختلال در زندگی روزمره آن‌ها شده و باعث افکار منفی می‌شود.

وسواس های رایج شامل شستن دست ها، شمردن اشیا، تمیز کردن، بررسی قفل بودن در، منظم بودن وسایل و … است. این فعالیت‌ها بر زندگی روزمره و تعاملات اجتماعی آن‌ها تأثیر می‌گذارد و هر روز بیش از یک ساعت زمان آن‌ها را می‌گیرد.. بزرگسالان مبتلا به OCD می دانند که رفتارهای آن‌ها منطقی نیست اما به ناچار آن را ادامه می‌دهند.

این اختلال با تیک عصبی، اختلال اضطراب و خطر خودکشی مرتبط است. البته افراد بدون اختلال وسواس فکری عملی نیز ممکن است این افکار مزاحم را داشته باشند، اما زندگی روزمره آنها دشچار مشکل نمی‌شود زیرا این افکار در آن‌ها دائمی نیست.

علت و ریشه اختلال وسواس فکری عملی

اختلال وسواس فکری عملی (OCD) توسط ترکیبی از عوامل ژنتیکی، عصبی و محیطی ایجاد می شود. با این حال، دلایل دقیق آن هنوز به طور کامل شناخته شده نیست.

عوامل ژنتیکی

تحقیقات نشان داده است که ژنتیک نقش مهمی در اختلال وسواس فکری عملی ایفا می‌کند. افرادی که سابقه خانوادگی OCD دارند بیشتر احتمال دارد که خودشان به این اختلال مبتلا شوند. مطالعات تخمین می‌زنند که عوامل ژنتیکی حدود 40 تا 60 درصد در ایجاد ایت اختلال نقش دارندموارد OCD نقش دارند.

عوامل عصبی

دانشمندان معتقدند که ناهنجاری در ساختار و عملکرد مغز به ایجاد OCD کمک می‌کند. اختلال وسواس فکری عملی با مناطق مختلفی از مغز، به ویژه مناطقی که در تصمیم گیری و تنظیم ترس و اضطراب نقش دارند، مرتبط است و وجود ایرادی در آن می‌تواند به OCD تبدیل شود.

عوامل محیطی

برخی عوامل محیطی ممکن است باعث شروع یا تشدید اختلال وسواس فکری عملی در افرادی شوند که از نظر ژنتیکی مستعد آن هستند. رویدادهای استرس زای زندگی، مانند ضربه روحی، سوء استفاده یا تغییرات مهمی در زندگی به عنوان محرک های محیطی عمل کرده و باعث محیطی استرس‌زا شوند. علاوه بر این، عفونت‌های دوران کودکی مانند عفونت‌های استرپتوکوکی نیز در برخی موارد با افزایش خطر ابتلا به OCD مرتبط هستند.

عدم تعادل مواد شیمیایی مغز

عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز، به ویژه سروتونین با اختلال وسواس فکری عملی مرتبط است. سروتونین به تنظیم خلق و خو، اضطراب و رفتارهای مرتبط با اضطراب کمک می‌کند. سطوح غیر طبیعی یا عملکرد نادرست این انتقال دهنده عصبی به ایجاد علائم OCD کمک خواهد کرد.

بیشتر بدانید: کمال گرایی چیست

ویژگی افراد دارای وسواس فکری عملی

ویژگی‌های اختلال وسواس فکری عملی شامل موارد زیر می‌شود که می تواند افراد را به طور متفاوت تحت تاثیر قرار دهد.

بررسی بیش از حد

افراد مبتلا به OCD به طور مکرر موارد را بررسی کنند تا مطمئن شوند مشکلی وجود ندارد. آنها ممکن است شیرهای آب و گاز، قفل درب ماشین، قفل درها، چراغ‌های خانه و لوازم خانگی را چندبار چک می‌کنند تا از بروز مشکلاتی مانند نشت، آسیب یا آتش‌سوزی جلوگیری کنند. آن‌ها حتی به طور مداوم بدن خود را برای علائم بیماری‌های جدید بررسی می‌کنند.

نمونه های دیگری از بررسی بیش از حد عبارتند از:

• شستن دست ها تا زمانی که پوست خشک شود.
• چک کردن مدام گوشی برای آمدن پیام یا تماس

ترس از آلودگی

برخی از افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی دائماً نیاز به شستن دست ها یا بدن خود دارند. آن‌ها می‌ترسند که توسط اشیایی که لمس می کنند آلوده شوند. این موضوع نیز منجر به شستن بیش از حد دست ها و حمام رفتن می‌شود. همچنین به دلیل ترس از بیمار شدن در دورهمی‌ها نیز شرکت نمی‌کنند.

احتکار بیش از حد

برخی از افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی نمی توانند اقلام مورد استفاده یا بدون استفاده خود را دور بریزند و به این ترتیب این واسیل را احتکار می‌کنند.

افکار مزاحم

افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی افکار ناخواسته ای دارند که نمی‌توانند جلوی آن‌ها را بگیرند. این افکار باعث ناراحتی می‌شوند، اما بعید است که فرد به آن‌ها عمل کند.

ترس های بی اساس

یک فرد مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی از  بسیاری چیزها می‌ترسد، بدون اینکه دلیلی برای این ترس‌ها داشته باشد.

تقارن و نظم

برخی از افراد مبتلا به این اختلال می‌خواهند به شیوه ای خاص و منظم وسایل را بچینند. مثلا مدادها را به شکلی منظم بچینند یا قفسه کتاب را مدام مرتب می‌کنند.

بیشتر بدانید: وسواس چک کردن چیست 

اثرات وسواس فکری عملی در کودکان

کودکان مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی (OCD) معمولاً هنگام ورود به بلوغ، علائمی از این اختلال را نشان می‌دهند، اما در دوران کودکی نیز ممکن است آن‌ها را نیز تحت تأثیر قرار دهد. این اختلال اثرات مثبت و منفی را در کودکان ایجاد می‌کند که از آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

هر کودک مبتلا به این بیماری ممکن است علائم متفاوتی را نشان دهد. در اینجا برخی از علائم رایج در کودکان وجود دارد:

• نگرانی دائمی در مورد میکروب یا کثیفی.
• فکر کردن به صدمه زدن به خود یا دیگران
• صرف زمان زیادی برای شمارش یا سازماندهی چیزها
• داشتن افکار آزاردهنده در مورد اعمال بد
• توجه بیش از حد به جزئیات کوچک
• نگرانی زیاد در مورد چیزهایی که واقعی نیستند

این رفتارها به عادت‌ها و وسواس‌هایی تبدیل می‌شود که انجام کارهای عادی و داشتن روابط خوب را برای کودک سخت می‌کند. نمونه هایی از این رفتارها عبارتند از: شستن بیش از حد دست ها. پوشیدن لباس های یکسان در هر روز. شمردن و سازماندهی مکرر چیزها، تکرار کلمات و صداها

اگر فرزند شما با این اختلال مواجه شده است باید برای درمان اقدام کنید و با از مشاوره کودک آنلاین کمک بگیرید.

اختلال وسواس فکری عملی در dsm 5

DSM-5 (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم) یک راهنمای تشخیصی پذیرفته شده است که توسط متخصصان روانشناسی برای طبقه بندی و تشخیص اختلالات روانی استفاده می شود.

معیارهای DSM-5 برای تشخیص اختلال وسواس فکری عملی شامل موارد زیر است:

1. وجود وسواس فکری: افکار، امیال یا تصاویر مکرر و مداوم که مزاحم و ناخواسته بوده و باعث پریشانی و اضطراب می شوند.

2. وجود اجبار: رفتارها یا اعمال ذهنی تکراری که فرد احساس می کند مجبور به انجام آن است.

3. وقت گیر: وسواس‌ها باید زمان قابل توجهی را به خود اختصاص دهند (بیش از یک ساعت در روز).

4. غیر قابل انتساب به مصرف مواد یا شرایط پزشکی دیگر: وسواس‌ها نباید ناشی از سوء مصرف مواد یا شرایط پزشکی خاصی باشند.

5. با اختلال روانی دیگر بهتر توضیح داده نمی شود: علائم نباید با یک اختلال روانی دیگر، مانند اختلال احتکار، اختلال خود زشت پنداری، یا اختلال تیک عصبی بهتر توضیح داده شوند و باید با این اختلالات متفاوت باشد.

معیارهای DSM-5 به پزشکان در تشخیص دقیق OCD و اطمینان از درک و درمان مداوم این اختلال کمک می کند.

درمان اختلال وسواس فکری عملی

چگونه می توانیم افکار وسواسی یا همان اختلال وسواس فکری عملی را درمان کنیم؟ گزینه های درمانی بسته به شدت وسواس در هر فرد متفاوت است.

به طور کلی دو راه حل اصلی برای درمان وجود دارد.

درمان شناختی رفتاری (CBT)

نوعی درمان است که برای بسیاری از افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی موثر بوده است. یکی از بخش های این درمان شامل مواجه شدن تدریجی با چیزهایی است که فرد از آن‌ها می‌ترسد.

با کمک مقیاس وسواس فکری عملی پیل براون شدت علائم وسواس فکری-عملی را در خود بسنجید.

دارو درمانی

گاهی برای درمان مشکلات وسواسی باید از روانپزشک آنلاین کمک گرفت. این متخصصان داروهای مناسب را برای کمک به بیماران خود تجویز می‌کنند. در بیشتر موارد، داروهای ضد افسردگی برای کنترل علائم OCD استفاده می شود. توجه به داروهای ضد افسردگی خاص مورد استفاده برای گروه های سنی مختلف، مانند کلومیپرامین برای بزرگسالان و کودکان بالای 10 سال، قرص فلوکستین برای بزرگسالان و کودکان بالای 7 سال، فلووکسامین برای بزرگسالان و کودکان بالای 8 سال، پاروکستین برای بزرگسالان ضروری است. و قرص سرترالین برای بزرگسالان و کودکان بالای 6 سال.

البته در سال 2010، محققان دریافتند که دارویی به نام d-cycloserine که برای درمان سل استفاده می شود، همراه با درمان شناختی رفتاری می‌تواند در درمان این اختلال مفید باشد.

هنگام مصرف این داروها، باید از تداخل آن با سایر داروها مطلع باشید. بنابراین حتما باید با نظر پزشک مصرف شود. پزشکان گاهی اوقات دوزهای بالاتری از داروهای خاص را برای درمان اختلال وسواس در مقایسه با افسردگی تجویز می کنند. ممکن است تا سه ماه طول بکشد تا کسی بهبودهای قابل توجهی از درمان ببیند. حدود نیمی از افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری عملی به تنهایی به مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین پاسخ خوبی نمی‌دهند، بنابراین پزشک آنها ممکن است داروهای ضد روان پریشی را نیز پیشنهاد کند.

منابع:  nimh.nih.gov    –   mayoclinic.org   –  nhs.uk

سوالات متداول