آزمایش afp / آزمایش آلفافتوپروتئین و نحوه انجام آن

آزمایش afp نوعی آزمایش خون است که سطح آلفا فتوپروتئین را در خون اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایشی است که همه زنان باردار باید برای اندازه‌گیری پروتئینی که در کبد جنین تولید می‌شود (afp) انجام دهند. البته تست آلفا فتوپروتئین فقط به زنان باردار اختصاص ندارد. این آزمایش در واقع یکی از چندین نشانگر تومور یا تومور مارکر است که می‌تواند ابتلا به برخی از سرطان‌ها از جمله سرطان کبد، تخمدان و بیضه یا برخی از بیماری‌های نادر ژنتیکی را نشان دهد.

فرقی نمی‌کند پزشک به چه دلیل این آزمایش را تجویز می‌کند؛ در هر صورت شما برای انجام آن باید تست خون بدهید. انجام آزمایش afp به روش‌های مختلفی امکان‌پذیر است. مقاله حاضر علاوه بر ارائه اطلاعات درباره این آزمایش، ساده‌ترین روش انجام آن را هم به شما معرفی می‌کند. در صورت تمایل می‌توانید از بخش آزمایش در منزل این تست را در خانه خودتان انجام داده و به جای رفتن به آزمایشگاه، تزریقاتچی را به منزل آورده و تمام مراحل را در خانه خودتان انجام دهید.

آزمایش afp چیست

آزمایش afp برای ارزیابی میزان آلفا فتوپروتئین در خون انجام می شود. این پروتئین معمولا توسط کبد و کیسه زرده جنین ساخته می‌شود و پروتئین اصلی در مراحل اولیه رشد جنین شناخته می‌شود. سطح آن تا سن یک سالگی به شدت در بدن کم می‌شود و مقادیر پایینی از آن در خون بزرگسالان وجود دارد.

اندازه‌گیری این پروتئین در خون مادر یکی از راه‌های بررسی سلامت جنین از نظر ابتلا به مشکلات ژنتیکی یا نقص‌های مادرزادی است. به همین دلیل آن را به عنوان بخشی از آزمایش غربالگری جنین در نظر می‌گیرند. علاوه بر این، آزمایش آلفا فتوپروتئین نوعی تومور مارکر هم هست که در صورت ابتلا به برخی از سرطان‌ها یا بیماری‌های خاص، سطح آن در خون افزایش می‌یابد.

بیماری هایی که با آزمایش آلفافتوپروتئین مشخص می‌شود

آزمایش afp در دوران بارداری برای بررسی خطر نقایص مادرزادی و اختلالات ژنتیکی مانند نقص لوله عصبی یا سندرم داون استفاده می‌شود. البته اگر عدد نشان داده توسط این تست غیرعادی باشد، به معنای مشکلات قطعی جنینی نیست. بلکه این یک علامت هشدار است که نشان می‌دهد شما و جنینتان به بررسی‌های بیش‌تری نیاز دارید. سونوگرافی و آزمایش مایع آمونیوتیک از جمله آزمایش‌هایی هستند که برای تکمیل آزمایش آلفافتوپروتئین به آن‌ها نیاز خواهید داشت. به طور کلی، سطوح پایین‌تر از حد طبیعی تست afp می‌تواند نشان‌دهنده یک اختلال ژنتیکی منجر به ناتوانی ذهنی مثل سندرم داون باشد. مقادیر بالاتر از نرمال هم با افزایش خطر ابتلا به نقص لوله‌های عصبی از جمله آنسفالی و اسپینا بیفدا مرتبط هستند.

به جز این مورد، گاهی افراد زنان غیرباردار، مردان و حتی کودکان هم نیاز به انجام آزمایش آلفا فیتوپروتئین دارند. زمانی که دکتر زنان آنلاین احتمال می‌دهد فردی مبتلا به برخی از سرطان‌ها یا بیماری‌های جدی است، از این آزمایش که یک نوع تومور مارکر است برای تشخیص دقیق‌تر کمک می‌گیرد. به طور کلی، بیماری‌هایی که از طریق آزمایش آلفا فیتوپروتئین شناسایی می‌شوند عبارتند از:

• نقایص لوله‌های عصبی جنین مانند آنسفالی، مننگوسل و…
• نقایص دستگاه گوارش جنین مانند گاستروشیز
• انواع ناهنجاری‌های جنینی
• سندرم داون (تری زومی ۲۱)
• سرطان کبد
• سیروز کبدی
• نکروز کبدی شدید
• تومورهای سلول‌های زایا مثل بیضه و تخمدان
• سرطان معده، پانکراس، ریه و…
• هپاتیت
• تومورهای کیسه زرده
• بیماری آتاکسی

علت انجام آزمایش afp

طبق گفته وب سایت my.clevelandclinic.org آزمایش آلفا فیتوپروتئین بیش از هر چیز برای زنان باردار تجویز می‌شود. پزشکان آن را برای تشخیص خطر ابتلا به اختلالات ژنتیکی و عصبی در جنین به ویژه در خانواده‌های دارای سابقه نقایص مادرزادی جنین ضروری می‌دانند.

علاوه بر این، زمانی که پزشک مشکوک به ابتلای فردی به برخی از سرطان‌ها به ویژه سرطان‌های ناشی از سلول‌های زاینده مثل کبد، تخمدان و بیضه باشد، آن را تجویز می‌کند. زمانی که سلول‌های کبدی به بازسازی خود مشغول هستند، سطح afp خون بالا می‌رود. به همین دلیل غلظت بالای آن در بدن نشانه مناسبی از ابتلا به برخی از ناهنجاری‌ها و بیماری‌ها به ویژه برخی از سرطان‌ها است.

اما این آزمایش همیشه نقش تشخیصی ندارد. گاهی پزشکان انجام آزمایش AFP را برای نظارت بر اثربخشی درمان سرطان از طریق اندازه‌گیری کاهش سطوح afp ضروری می‌دانند. به این صورت که اگر سطح afp پس از درمان سرطان کم شود، احتمالا درمان اثربخش بوده است. بالا رفتن غیرعادی آن پس از درمان می‌تواند نشان دهنده تشدید بیماری باشد و عدم تغییر afp، قبل و بعد از درمان، اغلب نشان دهنده این است که هنوز سلول‌های سرطانی در بدن بیمار وجود دارند.

تفسیر آزمایش خون و انواع آن را در این مطلب بخوایند

عدد نرمال afp در آزمایش خون

سطح نرمال afp در بزرگسالان غیرباردار بین صفر تا ۴۰ نانوگرم در میلی‌لیتر است. آزمایش afp نرمال کودکان بالای یک سال هم باید عدد کم‌تر از سی را نشان دهد. در برخی از منابع سطح نرمال آن در آزمایش به شکل زیر مشخص شده است:

• ۹۷ درصد جمعیت سالم: afp کم‌تر از ۸.۵ نانوگرم در دسی‌لیتر
• ۱۰۰ درصد جمعیت سالم: afp کم‌تر از ۱۵ نانوگرم در دسی لیتر

سطوح بالاتر از ۲۰۰ نانوگرم در میلی‌لیتر معمولا در افراد مبتلا به سیروز کبدی مشکوک به کارسینوم سلول‌های کبدی مشاهده می‌شود.

سطح نرمال AFP در هفته‌های مختلف بارداری

میزان طبیعی afp در بدن زنان باردار با توجه به سن، نژاد و وزن متفاوت است. به طور کلی افراد رنگین پوست دارای سطوح بالاتری از این پروتئین نسبت به سفید پوستان هستند. میزان آلفا فیتوپروتئین از پایان سه ماه اول در بدن افزایش می‌یابد و بین ۱۰ تا ۱۵۰ نوسان دارد. سطح این ماده تنها از هفته ۳۲ شروع به کاهش می‌کند و پس از افزایش ناگهانی در زایمان، بعد از آن به میزان قبل از بارداری برمی‌گردد.

مواردی مانند بارداری چندقلویی، دیابت بارداری، سیگار کشیدن و استفاده از ردیاب‌های رادیواکتیو در روزهای قبل از آزمایش از عوامل افزایش کاذب سطح این ماده در آزمایش هستند. انتظار می‌رود که یک آزمایش afp نرمال مادر باردار، اعداد زیر را نشان دهد:

سطح نرمال سرمی afp جنین در اوج سه ماهه اول ممکن است بین ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌گرم در دسی لیتر باشد. این میزان بعد از عبور از مرحله اوج، تا یک درصد کاهش خواهد یافت. سطح نرمال آن در خون بندناف نوزاد هم کم‌تر از ۵ میلی‌گرم در دسی لیتر است.

درباره هفته هفتم بارداری بیشتر بدانید

آزمایش afp در بارداری

زمان طلایی انجام آزمایش afp در دوران بارداری، سه ماهه دوم است. پزشکان انجام آن را معمولا در هفته‌های ۱۶ تا ۲۲ بارداری تجویز می‌کنند. البته گاهی با توجه به شرایط مادر باردار از هفته ۱۴ به بعد انجام می شود.

کبد و کیسه زرد جنین پروتئین afp را تولید می‌کند. این ماده از طریق گردش خون به کلیه‌های جنین منتقل شده و در مایع آمونوتیک دفع می‌شود. وجود نقص در لوله‌های عصبی جنین باعث نشت بیش از حد این ماده از خون جنین به مایع آمونیوتیک می‌شوند.

این آزمایش بر روی سرم خون مادر باردار انجام می‌شود. اما تست آلفا فیتوپروتئین ادراری هم وجود دارد که در صورت نیاز با تجویز پزشک قابل انجام است. در حال حاضر این آزمایش بخشی از آزمایش غربالگری جنین است؛ اما پزشکان متخصص زنان و زایمان، آن را برای مادرانی با شرایط زیر ضروری می‌دانند:

• زنان باردار با سن بالای ۳۵ سال
• زنانی که در دوران بارداری از داروهایی استفاده کرده‌اند که ممکن است به جنین آسیب وارد کند
• افرادی که سابقه نقایص مادرزادی در خانواده یا نوزادان پیشین خود دارند
• زنانی که به دیابت یا دیابت بارداری دچار هستند

درباره هفته پنجم بارداری بیشتر بدانید

انجام آزمایش afp در منزل

اگرچه آزمایش afp نیازی به آمادگی ویژه و ناشتا بودن ندارد، اما انجام آن در آزمایشگاه برای همه به ویژه زنان باردار کار سختی به نظر می‌رسد. حضور در محیط شلوغ آزمایشگاه در ساعت مشخص، دریافت نوبت و انتظار طولانی برای خونگیری باعث می‌شود که انجام آزمایش به صورت حضوری کاری سخت باشد.

از سوی دیگر، ممکن است دریافت نتیجه آزمایش در روش حضوری طولانی شود که این موضوع برای برخی آزاردهنده خواهد بود. در حال حاضر شما می‌توانید آزمایش afp و سایر آزمایش‌های خود را بدون نیاز به خروج از منزل انجام دهید. برای این کار تنها باید درخواست خود را در سایت یا اپلیکیشن حال و در بخش آزمایش در منزل ثبت کنید و سپس در زمان تعیین شده توسط خودتان، منتظر کارشناسان اعزامی از آزمایشگاه باشید.

سفیران حال پس از دریافت نمونه خون، آن را در سریع‌ترین زمان ممکن به آزمایشگاه ارسال می‌کنند تا بررسی‌های لازم به سرعت بر روی آن انجام شود. در نهایت هم نتیجه آزمایش afp در منزل در کم‌ترین زمان ممکن برای شما ارسال می‌شود و شما می‌توانید آن را به پزشک خود نشان دهید.