تعریف کبد چرب
کبد چرب یکی از انواع بیماری‌های کبدی است که در اثر تجمع سلول‌های چربی رخ می‌دهد. به طور کلی، مقدار کمی چربی در کبد وجود دارد اما مقادیر زیاد آن می‌تواند برای سلامت انسان خطرناک باشد. وظیفه کبد پردازش مواد مغذی حاصل از مواد غذایی و خوراکی‌هاست و مواد مضر خون را نیز فیلتر می‌کند. تجمع چربی در این عضو، به التهاب آن منجر می‌شود. این التهاب به کبد آسیب زده و باعث ایجاد زخم در آن شود که این زخم‌ها، می‌توانند به نارسایی منجر شوند.
تجمع چربی در کبد، به التهاب آن منجر می‌شود.
انواع کبد چرب
دو نوع از اختلال کبد چرب تاکنون شناسایی شدهاند که عبارتند از:
کبد چرب الکلی (AFLD)
این بیماری در افرادی که الکل زیادی می‌نوشند ایجاد می‌شود. در اثر نوشیدن زیاد الکل، کبد آسیب می‌بیند و این آسیب باعث می‌شود که کبد توان تجزیه مناسب چربی را نداشته باشد. این مسئله به تدریج باعث تجمع چربی در بافت کبد می‌شود. دو بیماری کبد چرب الکلی ساده و استئاتوهپاتیت الکلی از انواع کبد چرب الکلی هستند.
کبد چرب الکلی ساده (AFLD)
اولین مرحله بیماری کبد مرتبط با الکل است. اگر التهاب یا عارضه دیگری همراه تجمع چربی وجود نداشته باشد، این بیماری به عنوان کبد چرب الکلی ساده شناخته می‌شود.
استئاتوهپاتیت الکلی (ASH)
این بیماری در اثر تجمع چربی ناشی از مصرف الکل در کبد رخ می‌دهد و به عنوان هپاتیت الکلی هم شناخته می‌شود. تجمع چربی در کبد باعث التهاب آن می‌شود که در صورت تداوم مصرف الکل، باعث ایجاد زخم و اسکار در بافت کبد خواهد شد. عدم درمان این بیماری در نهایت ممکن است به سیروز و نارسایی کبد منجر شود.
کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
این نوع از کبد چرب ارتباطی به مصرف الکل ندارد و در اثر تجمع چربی در بافت کبد فرد غیر الکلی ایجاد می‌شود. طبق گفته‌های محققان در ژورنال جهانی گوارش، این بیماری 25 تا 30 درصد مردم اروپا و آمریکا را درگیر می‌کند. کبد چرب غیر الکلی ساده، استئاتوهپاتیت غیر الکلی و کبد چرب حاد بارداری از انواع این نوع بیماری هستند.
کبد چرب غیر الکلی ساده (NAFLD)
این بیماری اولین مرحله از تجمع چربی در بافت کبد افراد غیر الکلی است که باعث ایجاد تورم و التهاب نمی‌شود.
بیشتر بخوانید: تست کرونا در منزل
استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH)
این بیماری زمانی رخ می‌دهد که تجمع چربی اضافه در بافت کبد با التهاب همراه باشد. در صورت عدم درمان به موقع استئاتوهپاتیت غیر الکلی، زخم‌های کبدی ایجاد شده و در موارد شدید موجب سیروز و نارسایی کبد خواهد شد.
کبد چرب حاد بارداری (ALFP)
کبد چرب در بارداری یک عارضه نادر اما جدی است که در دوران بارداری برای مادر رخ می‌دهد. شناسایی بیماری معمولا در سه ماهه سوم بارداری و نزدیک به زایمان است و در صورت عدم درمان، خطرات جدی برای سلامتی مادر و نوزاد خواهد داشت. از مهم‌ترین علائم آن می‌توان به تهوع، درد سمت راست و بالای شکم، خستگی و خوابآلودگی، کاهش اشتها و زردی (در موارد شدید) اشاره کرد. این مشکل می‌تواند باعث بروز مشکلات غیر طبیعی در انعقاد خون شود. تشخیص این بیماری به علت شباهت علائم آن به پره اکلامپسی دشوار است و نیاز به آزمایش‌های خاص دارد.
برای خرید قرص سیکلوسپورین از اینجا اقدام کنید
تجمع بیش از حد چربی در کبد، وظایف و عملکرد این عضو را با اختلال مواجه می‌کند.
گریدهای بیماری کبد چرب
کبد چرب از نظر میزان پیشرفت به ۴ دسته (گرید) طبقه بندی می‌شود:
–گرید ۱: این مرحله ساده‌ترین حالت کبد چرب است که معمولا در اثر تغذیه ناسالم ایجاد می‌شود. این مرحله در افراد جوان با تغییر سبک زندگی و افزایش فعالیت بدنی و تغذیه مناسب بهبود پیدا می‌کند ولی در سالمندان ممکن است مشکلاتی را ایجاد کند. بیماران مبتلا از طریق کاهش مصرف کربوهیدرات‌ها و افزایش مصرف سبزیجات و آب آنها می‌توانند این بیماری را درمان کنند.
–گرید ۲: وضعیت بیمار در این مرحله نسبت به گرید ۱ پیچیده‌تر و دشوارتر شده است. درمان بیماری در این مرحله نیاز به زمان بیشتری دارد. پزشک معالج برای بهبود وضعیت بیمار، در کنار اصلاح عادات غذایی، رژیم‌های غذایی خاص هم تجویز می‌کند.
–گرید۳ (فیبروز کبدی): گرید 3 جدیترین نوع کبد چرب است. افراد مبتلا به کبد چرب گرید 2 در صورت سهل‌انگاری و عدم رعایت رژیم مناسب غذایی، به سادگی وارد این مرحله می‌شوند. بیمار در این مرحله نیاز به بررسی فوری پزشکی دارد. رنگ بیمار در این مرحله رو به زردی می‌رود و ممکن است شکم متورم شود.
–گرید۴ (سیروز کبدی): در این مرحله سلول‌های کبدی با سلول‌های فیبروتیک که ظاهری زخم‌گونه دارند جایگزین شدهاند و کبد وضعیت و عملکرد نرمال خود را از دست داده است و میزان پردازش مواد مغذی، تولید هورمون‌ها، سم‌زدایی و حذف آنها به صورت طبیعی در بدن انجام نمی‌شود. در بسیاری از موارد برای بیماران در این مرحله، پیوند تجویز می‌شود.
درباره سیروز صفراوی و درمان آن بیشتر بدانید
علائم کبد چرب
این بیماری در مراحل اولیه نشانه‌های خاصی ایجاد نمی‌کند، اما ممکن است در برخی افراد با احساس خستگی و درد یا ناراحتی در سمت راست و بالای شکم خود را نشان دهد. چرب شدن کبد در گروهی از مبتلایان، منجر به ایجاد زخم در آن می‌شود. جای زخم کبد به عنوان فیبروز شناخته می‌شود. فیبروز شدید کبدی منجر به عارضه‌ای جدی به نام سیروز خواهد شد. این مرحله از بیماری علائم مشخصی دارد که به آنها اشاره می‌کنیم:
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
- ضعف
- خستگی
- خارش پوست
- احساس گیجی
- تورم پاها
- زرد شدن چشم‌ها و پوست بدن
- درد و تورم شکم
- بزرگ شدن پستان‌ها در مردان
درباره داروی اورسودیول و درمان سنگ صفرا بیشتر بدانید
دلایل بروز کبد چرب
کبد چرب زمانی ایجاد می‌شود که بدن چربی زیادی تولید کند و یا این چربی را به میزان کافی مصرف نکند. در نتیجه، چربی اضافی در سلول‌های کبد ذخیره می‌شوند و تجمع آنها در بافت کبد، این بیماری را ایجاد می‌کند. عوامل مختلفی می‌توانند باعث تولید چربی در بدن شوند. به عنوان مثال، مصرف الکل می‌تواند باعث تجمع چربی شود. مهم‌ترین دلایلی که با افزایش چربی بدن به این بیماری منجر می‌شوند عبارتند از:
- چاقی
- مقاومت به انسولین
- قند خون بالا
- سطح بالای چربی به ویژه تری گلیسرید در خون
عوامل دیگری هم وجود دارند که به اندازه موارد بالا شایع نیستند، اما ممکن است که باعث ایجاد چربی در کبد شوند؛ مثل:
- بارداری
- کاهش وزن سریع
- برخی از انواع عفونت‌ها مثل هپاتیت C
- عوارض جانبی بعضی از داروها مانند متوترکسات، تاموکسیفن، آمیودورون و اسید والپروئیک
- قرار گرفتن در معرض برخی از سموم
- ژن‌های خاصی هم وجود دارند که ممکن است ریسک ابتلا به کبد چرب را افزایش دهند.
تشخیص کبد چرب
برای تشخیص لازم است که پزشک تاریخچه پزشکی بیمار را بررسی کند، معاینات بالینی را انجام دهد و انجام آزمایش کبد چرب را برای بیمار تجویز کند. در این بین بررسی تاریخچه پزشکی بسیار مهم و اثرگذار است. در این زمینه، پزشک احتمالا سوالاتی درباره سابقه خانوادگی، سبک زندگی و عادات غذایی، مصرف الکل، داروهای مصرفی و سابقه بیماری‌های مختلف می‌پرسد. لازم است که بیمار اطلاعات دقیقی را در این مرحله به پزشک منتقل کند و اگر به تازگی تغییری در اشتها، میزان خستگی و وزن او رخ داده، حتما به پزشک اطلاع دهد. در ادامه به جزئیات این مراحل می‌پردازیم:
معاینات بالینی
در این مرحله پزشک شکم بیمار را لمس کرده و فشار می‌دهد. اگر التهاب مبد منجر به تورم آن شده باشد، به این روش قابل تشخیص است. اما گاهی این التهاب باعث بزرگ شدن کبد نمی‌شود و بررسی آن از طریق معاینه بالینی امکانپذیر نیست.
آزمایش خون
در بسیاری از موارد، این بیماری از طریق آزمایش خون و بررسی آنزیم‌های کبدی، شناسایی می‌شود. ALT و AST آنزیم‌هایی هستند که میزان دقیق آنها از طریق آزمایش خون مشخص می‌شود. افزایش میزان این آنزیم‌ها نشانه التهاب کبد است. بیماری کبد چرب یکی از دلایل ایجاد التهاب است اما تنها دلیل آن نیست. برای آشنایی با آزمایش کبد چرب و روند انجام آن این مطلب را بخوانید و یا از طریق بخش آزمایش در منزل درخواست آزمایش کبد را در خانه خود ثبت کنید.
مطالعات تصویربرداری
پزشک متخصص می‌تواند از یک یا چند روش تصویر برداری برای شناسایی بیماری استفاده کند. سونوگرافی، سی تی اسکن، ام آر آی و الاستوگرافی، روش‌هایی هستند که به پزشک در تشخیص صحیح بیماری کمک می‌کنند.
نمونه برداری از کبد
نمونه برداری کبد بهترین راه برای تعیین شدت بیماری در نظر گرفته می‌شود. این روش به تشخیص بیماری کبد چرب و همچنین جای زخم‌های کبدی کمک می‌کند. در طی این فرآیند، پزشک با استفاده از ابزاری مخصوص، بخش کوچکی از بافت کبد را خارج کرده و به کمک آزمایش‌های خاص مورد مطالعه قرار می‌دهد. برای کاهش درد ناشی از نمونه برداری، این کار به وسیله بی‌حس کننده‌های موضعی انجام می‌شود.
بیشتر بخوانید: برای عرق دست و پا به چه دکتری مراجعه کنیم؟
درمان کبد چرب
در حـال حاضر هیچ دارویی برای درمان این بیماری تائید نشده است. برای تهیه و آزمایش داروی این بیماری تحقیقات بیشتری لازم است. در بسیاری از موارد، تغییر شیوه زندگی می‌تواند به بهبود این بیماری کمک کند. به عنوان مثال ممکن است پزشک به شما توصیه کند که:
-مصرف الکل را کاهش داده یا از مصرف آن خودداری کنید.
-وزن خود را کاهش دهید.
– در رژیم غذایی خود تغییراتی ایجاد کنید و غذاهای مفید برای کبد چرب را بشناسید و مصرف کنید
اگر فرد دچار عوارض شدید بیماری کبد چرب باشد، ممکن است درمان‌های دیگری تجویز شود. مثلا در بعضی از موارد برای درمان سیروز کبدی، علاوه بر تغییر سبک زندگی، دارو و عمل جراحی هم توصیه می‌شود. سیروز کبدی ممکن است به نارسایی کبد منجر شود. در این موارد، گاهی تنها راه باقیمانده، پیوند کبد خواهد بود.
درباره قرص رزوواستاتین و کنترل کلسترول بیشتر بدانید
مصرف آب میوه‌ها و سبزیجات تازه به ویژه در مراحل اولیه بیماری می‌تواند باعث بهبود شود.
عوامل خطر آفرین در ابتلا به کبد چرب
نوشیدن مقادیر زیاد الکل مهم‌ترین عامل در ابتلای افراد به این بیماری است. علاوه بر این، قرار گرفتن در گروه‌های زیر هم می‌تواند ریسک ابتلا را افزایش دهد:
-افراد دارای اضافه وزن
-کسانی که به انسولین مقاومت دارند یا به دیابت نوع دو مبتلا هستند.
-خانم‌های باردار یا کسانی که مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک هستند.
-کسانی که سابقه ابتلا به هپاتیت C دارند.
-افرادی که سطح کلسترول، تری گلیسرید و قند خون آنها بالاست.
-افراد مبتلا به سندروم متابولیک و کسانی که سابقه خانوادگی ابتلابه این بیماری را دارند.
پیشگیری از کبد چرب
تغییر سبک زندگی، ساده‌ترین کار برای حفظ سلامت بدن و جلوگیری از ابتلا به بسیاری از بیمارها است. کنترل وزن و پیشگیری از افزایش آن، کاهش میزان مصرف الکل، رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی که میزان کالری، چربی اشباع و ترانس کمی داشته باشد و حداقل ۳۰ دقیقه ورزش روزانه از مهم‌ترین روش‌ها برای داشتن یک سبک زندگی سالم هستند.
بهتر است که همه افراد، به ویژه کسانی که در معرض ابتلا هستند رژیم غذایی سرشار از سبزی‌ها و میوه‌های تازه، حبوبات و غلات کامل داشته باشند. مصرف کربوهیدرات‌های تصفیه شده مانند شیرینی‌ها، برنج و نان سفید را محدود کنند و مصرف چربی‌های اشباع شامل گوشت قرمز و بسیاری از محصولات حیوانی را نیز تا حد امکان کاهش دهند.
بیماری کبد چرب در مراحل اولیه به سادگی و به کمک تغییر عادات غذایی و سبک زندگی قابل درمان است. تشخیص به موقع، مانع از پیشرفت و آسیب‌های شدیدتر به بافت کبد و عوارض ناشی از آن خواهد بود. بنابراین، هر چه زودتر برای درمان اقدام صورت گیرد، احتمال بهبود و رفع عارضه بیشتر است. چنانچه در زمینه این بیماری و مسائل مربوط به آن نیاز به مشاوره با پزشک متخصص داشته باشید، می‌توانید در کوتاه‌ترین زمان ممکن، به آسانی از طریق وبسایت و اپلیکیشن حال با پزشکان حاذق این حوزه گفت‌وگو و پاسخ سوالاتتان را دریافت کنید.
سوالات متداول
انواع کبد چرب چیست؟
کبد چرب الکلی (AFLD)، کبد چرب الکلی ساده (AFLD)، استئاتوهپاتیت الکلی (ASH)، کبد چرب غیر الکلی ساده (NAFLD)، استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH)، کبد چرب حاد بارداری (ALFP) انواع کبد می‌باشد.
درمان کبد چرب چیست؟
در حـال حاضر دارویی برای درمان کبد چرب تائید نشده است اما کاهش مصرف الکل و کاهش وزن و همچنین بهبود رژیم غذایی به بهبود وضعیت کمک خواهد کرد.
عوامل خطر آفرین در ابتلا به کبد چرب چیست؟
کسانی که به انسولین مقاومت دارند یا به دیابت نوع دو مبتلا هستند، خانم‌های باردار یا کسانی که مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک هستند، کسانی که سابقه ابتلا به هپاتیت C دارند، افرادی که سطح کلسترول، تری گلیسرید و قند خون آنها بالاست در معرض ریسک بیشتری قرار دارند.
منابع
