شب ادراری کودک اتفاق خیلی شایع و ناخوشایندی در بین کودکان، مخصوصا بچههای زیر ۶ سال است. والدین معمولا از شب ادراری کودک خود نگرانند و از اینکه هر شب با رختخواب خیس او مواجه شوند، احساس کلافگی می‌کنند. اما برای درمان این مشکل چه کارهایی باید انجام داد؟ دعوا کردن یا دادن حس شرم و خجالت به کودک، هیچ کمکی به بهبود شب ادراری او نخواهد کرد. در این مقاله با ما همراه باشید تا با دلایل بروز این مشکل و روش‌های درمان آن آشنا شوید.
درصورت نیاز به هرگونه مشاوره با متخصصان حال میتوانید از سامانه پزشک آنلاین متخصص کودکان استفاده کنید.
علت شب ادراری کودکان
شب ادراری وقتی اتفاق می‌افتد که کودک نتواند در طول شب و زمانی که خواب است، مثانه خود را کنترل کند. دلیل شب ادراری کودکان به طور دقیق مشخص نیست. گاهی اوقات ممکن است کودکی که مدت‌ها قبل مشکل شب ادراری‌اش برطرف شده، دوباره دچار این مشکل شود. این مسئله ممکن است در اثر استرس‌های خانوادگی یا مشکلاتی که او در مدرسه با آن‌ها مواجه است ایجاد شود.
با بالغ شدن کودک و رشد او، احتمال شب ادراری به شکل چشمگیری کاهش می‌یابد. در سال‌های نوجوانی یا خیلی زودتر، تقریبا همه کودکانی که به شب ادراری دچارند، مشکل خود را پشت سر گذاشته‌اند و فقط یک درصد یا کمتر، همچنان با این مشکل دست به گریبانند. پزشکان نام “شب ادراری اولیه” را به شب ادراری کودکانی می‌دهند که در سنین مدرسه با این مشکل مواجه‌اند. آن‌ها معمولا نمی‌توانند مثانه خود را در طول شب کنترل کنند. سابقه خانوادگی نیز در شب ادراری کودکان نقش دارد. اگر خودتان در کودکی دچار شب ادراری می‌شدید، ممکن است کودکتان هم این مشکل را داشته باشد.
بیشتر بخوانید: تست کرونا در منزل
شب ادراری در کودکان بر اساس سن
حدود ۴۰ درصد کودکان ۳ ساله به شب ادراری مبتلا هستند. کارشناسان به طور دقیق نمی‌دانند که چرا برخی کودکان دچار شب ادراری می‌شوند ولی بقیه این مشکل را ندارند و می‌توانند برای دستشویی رفتن از خواب بیدار شوند یا از والدینشان کمک بگیرند. برخی متخصصان معتقدند مشکل شب ادراری می‌تواند یک مسئله مربوط به رشد مثانه باشد. گاهی اوقات مثانه کودک برای ذخیره کردن ادرار در کل شب به اندازه کافی رشد نکرده است. بعضی اوقات کودک هنوز توانایی تشخیص پر بودن مثانه، بیدار شدن از خواب و رساندن خودش به دستشویی را ندارد.
شب ادراری معمولا در سنین بین ۵ تا ۷ سالگی برطرف می‌شود
شب ادراری کودکان طیف گسترده‌ای دارد. به طور معمول، کودکان در سنین بین ۲ تا ۴ سالگی به آموزش می‌بینند که چگونه از توالت استفاده کنند؛ اما بعضی از آن‌ها تا سنین بالاتر نمی‌توانند ادرار خود را در طول شب نگه دارند. در سن ۵ یا ۶ سالگی حدود ۸۵ درصد از کودکان می‌توانند با احساس ادرار از خواب بیدار شوند و به دستشویی بروند، اما بعضی از کودکان حتی تا ۱۰ یا ۱۲ سالگی هم ممکن است بعضی اوقات شب ادراری داشته باشند.
بشتر بخوانید: علت دیر دندان درآوردن نوزاد
شب ادراری در کودکان ۳ ساله
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، چیزی حدود ۴۰ درصد کودکان در ۳ سالگی، شب‌ها رختخواب خود را خیس می‌کنند. این مشکل به احتمال خیلی زیاد با گذشت زمان برطرف می‌شود. اگر پس از اینکه کودکتان را از پوشک گرفتید تا مدتی مشکل شب ادراری وجود نداشته، اما به تازگی با خیس بودن رختخواب او مواجه شده‌اید، بهتر است با پزشک مشورت کنید. هر شب قبل از خواب به کودکتان یادآوری کنید که به دستشویی برود و ۱ تا ۲ ساعت قبل از خواب، به او مایعات ندهید.
برفک دهان نوزاد را درمان کنید
شب ادراری در کودکان ۵ ساله
بیشتر کودکان تا ۵ سالگی کنترل مثانه را یاد میگیرند و اغلب شب‌ها با احساس دفع ادرار، بیدار می‌شوند و به دستشویی می‌روند. اگر کودکتان در ۵ سالگی همچنان با مشکل شب ادراری روبه‌رو است و علامت خاصی مثل تکرر ادرار، وجود خون در ادرار و… ندارد، میتوانید از موارد زیر برای درمان شب ادراری او استفاده کنید:
- محدود کردن مصرف مایعات قبل از خواب
- خودداری از مصرف نوشیدنی‌های حاوی کافئین مانند کولا و چای
- یادآوری به کودک برای رفتن به توالت در طول روز (۵ تا ۷ بار)
- یادآوری به کودک برای رفتن به توالت درست قبل از خواب
- استفاده از سیستم هشداردهنده که هنگام خیس شدن تخت زنگ میخورد و به کودک میآموزد که شب‌ها برای رفتن به توالت، بیدار شود
- کمک خواستن از کودک برای عوض کردن ملحفه‌های خیس
- ایجاد یک سیستم پاداش برای رفتارهای خاص
دارو درمانی در این سن معمولا توصیه نمی‌شود. دقت کنید که به هیچ وجه نباید بدون مشورت با پزشک، برای شب ادراری به کودکتان دارو بدهید. این کار می‌تواند صدمات جبران ناپذیری به سلامت کودک شما وارد کند.
بیشتر بخوانید: فوبیا در کودکان
شب ادراری در کودکان ۸ ساله
ادامه داشتن شب ادراری کودک تا سن ۸ سالگی می‌تواند یک زنگ خطر باشد. البته اگر این مشکل در ماه ۱ یا ۲ بار پیش می‌آید چندان جای نگرانی نیست؛ اما اگر فرزند شما هر هفته حداقل ۲ بار شب ادراری دارد و این موضوع در ۳ ماه اخیر ادامه داشته یا چنانچه مدت‌های طولانی رختخواب خود را خیس نمی‌کرد و حالا دوباره با این مشکل مواجه شده، حتما لازم است کودکتان توسط پزشک متخصص معاینه شود.
اگر فرزند شما تا ۸ سالگی همچنان شب ادراری دارد، بهتر است با پزشک مشورت کنید
اگر دلیل شب ادراری فرزند شما به بیماری‌های زمینه‌ای دیگر مربوط نباشد و رفتاردرمانی هم کمکی به حل مشکل او نکرده باشد، احتمالا پزشک برای کودک شما دارو تجویز می‌کند. میزان دوز مصرفی دارو، زمان استفاده و زمان قطع کردن آن حتما باید طبق دستور پزشک معالج باشد.
داروی شب ادراری کودکان
اگر کودک شما هفت ساله یا بیشتر باشد و اگر رفتار درمانی (مانند استفاده از زنگ هشدار) در درمان مشکل شب ادراری او موثر نباشد، ممکن است پزشک برای فرزند شما دارو تجویز کنید. داروها درمانی برای شب ادراری نیستند، اما کمک می‌کند تا این مشکل تا حد زیادی کنترل شود.
رایج‌ترین قرص شب ادراری کودکان «دسموپرسین» است. این دارو به کلیه‌ها کمک می‌کند تا ادرار کمتری تولید کنند. این قرص، معمولا حدود یک ساعت قبل از خواب مصرف می‌شود. پزشک به شما می‌گوید که لازم است کودکتان هر شب از دسموپرسین استفاده کند یا فقط در بعضی شبهای مهم، مثل خوابیدن در هتل یا خانه اقوام یا هنگام رفتن به اردوهای تابستانی.
در شب‌هایی که کودک شما از دسموپرسین استفاده می‌کند، مصرف مایعات خود را در شب به کمتر از ۲۰۰ سی سی محدود کنید. پس از مصرف این دارو، کودک شما نباید به مدت هشت ساعت تا صبح چیزی بنوشد. اگر بعد از چند هفته وضعیت شب ادراری بهبود نیابد، پزشک ممکن است دوز دارو را افزایش دهد. دسموپرسین ممکن است چندین ماه مورد استفاده قرار گیرد تا زمانی که شما با مشورت پزشک تصمیم بگیرید درمان را متوقف کنید. در صورت بازگشت شب ادراری، میتوان دوباره دارو را تحت نظر پزشک شروع کرد.
بیشتر بخوانید: عوارض و مشکلات دیسلکسیا چیست؟
اسپری شب ادراری کودکان
در بالا اشاره کردیم که مهم‌ترین دارو برای کمک به کنترل شب ادراری «دسموپرسین» است. این دارو به عنوان «هورمون ضد ادراری» عمل می‌کند و با غلیظ کردن ادرار، تولید ادرار در طول شب را کاهش می‌دهد. در نتیجه این اتفاق، مثانه پر نمی‌شود و کودک نیاز به دفع ادرار پیدا نمی‌کند. دسموپرسین به دو شکل قرص و اسپری بینی وجود دارد. استفاده از فرم اسپری آن، می‌تواند گاهی موجب سردرد و تحریک بینی شود. اسپری شب ادراری کودکان توسط سازمان غذا و داروی آمریکا دیگر توصیه نمی‌شود، زیرا کاربرد آن می‌تواند باعث کاهش شدید سدیم خون شده و خطر تشنج را بالا ببرد.
درمان شب ادراری
برای کاهش شب ادراری، پزشک متخصص ممکن است اقدامات مختلفی مانند موارد زیر را پیشنهاد دهد:
- مایعات را قبل از خواب محدود کنید.
- از یک دستگاه هشدار استفاده کنید تا به محض تشخیص رطوبت، کودک را بیدار کند. این کار در واقع «آموزش شرطی‌سازی» است و اگر به طور مداوم (برای سه تا چهار ماه) استفاده شود، می‌تواند تا ۷۵ درصد از بروز شب ادراری کودک جلوگیری کند. این دستگاه‌ها ارزان و در دسترس هستند و باید قبل از هر اقدام دارویی، از آن‌ها استفاده شود.
- تجویز داروهایی که بدن را مجبور می‌کند تا شب‌ها ادرار کمتری تولید کنند. البته دارو درمانی تا زمانی که کودک حداقل ۷ سال نداشته باشد و روش‌های درمانی قبلی روی کودک بی‌نتیجه باشد، توصیه نمی‌شود.
درباره اختلال کم توجهی در کودکان بیشتر بدانید
در طول درمان، به کودک خود اطمینان دهید که شب ادراری در کودکان یک مسئله خیلی شایع است. به او بگویید که به خاطر خیس کردن تختخوابش شرمنده نباشد، چون با گذشت زمان این مشکل حل خواهد شد. اطمینان حاصل کنید که خواهر و برادر او هم این مشکل را درک کرده و کودک را به خاطر شب ادراری‌اش مسخره نمی‌کنند.
چه موقع باید در مورد شب ادراری با پزشک صحبت کنیم؟
برای پیگیری مشکل شب ادراری کودک باید به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید؛ اما این کار باید چه زمانی انجام شود؟
هر زمان که مشکل شب ادراری کودکتان باعث ایجاد احساس نگرانی در شما شد، میتوانید این موضوع را با پزشک مطرح کنید. اما اگر کودک شما مدت‌های زیادی است که شب ادراری نداشته و به تازگی رختخواب خود را خیس می‌کند، باید هر چه سریع‌تر پزشک متخصص اطفال خود را مطلع کنید.
پزشک دو نوع روش رفتار درمانی و دارو درمانی را برای درمان شب ادراری توصیه می‌کند
پزشک کودک شما می‌تواند فرزندتان را ارزیابی کند تا مطمئن شود که این مشکل، مربوط به استرس یا به دلیل ابتلا به یک بیماری پزشکی زمینه‌ای نیست. البته نگران نباشید! احتمال وجود بیماری زمینه‌ای خیلی کم است. فقط ۱ درصد از تمام مشکلات شب ادراری به دیابت، عفونت ادراری در کودکان، ناهنجاریهای مثانه یا کلیه یا بیماری‌های پزشکی دیگر مربوط می‌شود. اگر کودک شما علائم غیرمعمولی مانند سوزش هنگام ادرار یا دفع خون در ادرار دارد، فورا به پزشک اطفال مراجعه کنید تا بررسی‌های بیشتر انجام شود. به پاسخ دادن به سوالات زیر میتوانید پزشک را در تشخیص بهتر یاری کنید:
- آیا در خانواده شما سابقه شب ادراری وجود دارد؟
- آیا برخی شرایط خاص یا غذاها و نوشیدنی‌ها باعث بیشتر شدن دفعات شب ادراری کودکتان می‌شود؟
- آیا فرزند شما نزدیک به زمان خواب مایعات مصرف می‌کند؟
- آیا علائم غیرمعمول مثل ادرار خونی وجود دارد؟
اگر پزشک شما فکر کند فرزندتان به یکی از موارد زیر مبتلاست، ممکن است آزمایشاتی انجام دهد:
- یبوست (مقاله یبوست چیست را حتما بخوانید)
- دیابت
- عفونت مجاری ادراری
- مشکلات دریچه های مجرای ادرار در پسران یا حالب در دختران و پسران (دریچه‌های مجرای ادرار به هدایت ادرار از مثانه کمک می‌کند؛ حالب‌ها هم لولههایی هستند که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه می‌رسانند)
- مشکلات نخاع
بیشتر بخوانید: استرس و دیابت نوع یک
اگر فرزند شما به شب ادراری مبتلاست، از طریق سایت یا اپلیکیشن حال میتوانید با بهترین متخصصان اطفال مشاوره آنلاین داشته باشید و از راهنمایی‌های آن‌ها استفاده کنید و همچنین در صورت داشتن هرگونه سوال در زمینه بیماری های کلیوی میتوانید از خدمات دکتر انلاین کلیه سامانه حال استفاده کنید.
سوالات متداول
شب ادراری در چه سنی نگران کننده است؟
بیشتر کودکان تا ۵ سالگی یاد میگیرند که چطور باید از توالت استفاده کنند، به این حـال هیچ تاریخ دقیقی برای کنترل کامل مثانه وجود ندارد. بین سنین ۵ تا ۷ سالگی، شب ادراری اگر با موارد دیگری همراه نباشد، چندان نگران کننده نیست؛ اما پس از این سن در صورت ادامه یافتن مشکل، لازم است به پزشک مراجعه کنید.
چه دلایلی باعث بروز شب ادراری می‌شود؟
عوامل ژنتیکی (وجود این مسئله در یکی از افراد نزدیک خانواده)، مشکلات بیدار شدن از خواب و رشد کندتر سیستم عصبی مرکزی که توانایی کودک را در جلوگیری از تخلیه مثانه در طول شب کاهش می‌دهد.
آیا شب ادراری نشانه اختلال کمتوجهی – بیشفعالی (ADHD) است؟
شب ادراری یک مشکل نسبتا رایج برای کودکان مبتلا به اختلال کمتوجهی – بیشفعالی است. این کودکان، تقریبا سه برابر بیشتر از بچههای دیگر دچار مشکل شب ادراری هستند. دلیل این مشکل، دقیق مشخص نیست؛ برخی از محققان میگویند به این دلیل که شب ادراری و ADHD هر دو با تاخیر در توسعه سیستم عصبی مرکزی مرتبط هستند، مشکل شب ادراری بیشتر در کودکان مبتلا به اختلال کمتوجهی – بیشفعالی اتفاق می‌افتد.
برای درمان شب ادراری کودکان به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
در مرحله اول لازم است کودک توسط پزشک متخصص اطفال ویزیت شود. اگر پزشک دلیل شب ادراری کودک شما را به اضطراب نسبت بدهد، احتمالا یک مشاور کودک را به شما معرفی خواهد کرد. اگر دلیل شب ادراری، بیماری‌های مربوط به کلیه یا مثانه باشد، میتوانید به یک متخصص اورولوژی مراجعه کنید.
منابع
