هنگامی که طرحواره آسیب‌پذیری آغاز میشود، احساس ترس، عقب‌نشینی، دور ماندن، محافظت از خود در برابر اتفاقات نیز تشدید میشود. هدف اساسی برای افرادی که به تله آسیب پذیری مبتلا شده‌اند، دستیابی به ثبات، هم از نظر فیزیکی و هم از نظر عاطفی، در محیط اطراف، و توسعه انعطاف پذیری در رویارویی با موانع یا ناملایمات، در آینده است.
برای درمان اصولی و رهایی از این طرحواره، می‌توانید از بخش مشاوره روانشناسی آنلاین استفاده کرده و با بهترین مشاوران گفتگو کنید.
طرحواره آسیب پذیری چیست؟
تله آسیب پذیری به الگوی تفکر یا سیستم اعتقادی اطلاق میشود که افراد در مورد خود یا دنیای اطراف خود ایجاد می کنند که آنها را مستعد احساس آسیب پذیری یا خطر می کند.
به عنوان مثال، فرض کنید شخصی در گذشته یک حادثه را تجربه کرده است، مانند یک تصادف رانندگی. با این اتفاق او به این باور می‌رسد که جهان مکانی ناامن است و همیشه در معرض خطر می‌باشد. این همان طرحواره آسیب پذیری است.
تله آسیب‌پذیری همچنین ممکن است از تجربیات دوران کودکی یا برداشت‌های منفی از خود ناشی شود. به عنوان مثال، فردی که در محیطی بزرگ شده است که دائما مورد انتقاد قرار می‌گرفته، ممکن است به طرحواره آسیب پذیری مبتلا شود که به او می‌گوید به اندازه کافی خوب نیست یا ارزش عشق و پذیرش را ندارد. این افراد نسبت به انتقاد حساس تر بوده و به توانایی ها یا ارزش‌های خود شک دارند.
علاوه بر این، این طرحواره بر مکانیسم های مقابله ای و رفتار فرد تأثیر می‌گذارد. افرادی که طرحواره آسیب پذیری دارند بیشتر مستعد انتقاد از خود، کمال گرایی یا نگرانی بیش از حد در تلاش برای جلوگیری یا به حداقل رساندن آسیب پذیری های احتمالی هستند. به طور کلی، تله آسیب‌پذیری چارچوب‌های ذهنی هستند که افراد را مستعد می‌کنند تا خود، دیگران و جهان را به گونه‌ای ببیند که در برابر آن آسیب‌پذیر یا بی‌دفاع هستند.
نشانه های طرحواره آسیب‌پذیری
افرادی که در تله آسیب پذیری به دام افتاده اند علائم و نشانه های خاصی را نشان می دهند که به عنوان شاخص وضعیت آنها عمل می کند. این علائم به شکل های مختلفی از جمله در حالت ترس دائمی و پیش بینی اتفاقات ناگوار ظاهر می شوند. ذهن آنها دائماً درگیر افکاری مانند “اگر دیروز تصادف می کردیم؟” یا “اگر پدر و مادرم زنده نبودند؟” است، در نتیجه، این افراد به طور مداوم به خطرات بالقوه و پیامدهای منفی فکر می کنند که منجر به پریشانی و اختلال اضطراب می شود.
احساسات غالب برای فردی با این طرز فکر، احساسات فراگیر اضطراب و تنش است که باعث می شود جهان را به عنوان مکانی ذاتاً خطرناک درک کند. علاوه بر این، آنها اغلب نگران از دست دادن سلامتی خود هستند و ذهن آنها در طول روز غرق در افکار منفی می شود، که همین باعث می شود تصور کنند که از یک بیماری پزشکی مانند حمله قلبی رنج می‌برند. علاوه بر این، نگرانی در مورد امنیت مالی آنها را آزار می‌دهد و احساس آسیب پذیری آنها را بیشتر می‌کند.
در اصل، طرحواره آسیب پذیری حالت دلهره دائمی فرد و پیامدهای روانی و عاطفی همراه است. ترس مداوم آنها از شرایط نامطلوب، همراه با آبشاری از افکار منفی، به اضطراب کلی و افکار پرتنش آنها کمک می‌کند. این وضعیت به صورت احساس زندگی در دنیایی تهدیدآمیز ظاهر میشود، جایی که از دست دادن سلامتی و سلامت عقل و همچنین بی‌ثباتی مالی به عنوان فاجعه‌های بزرگ برای او تعریف شده‌اند.
بیشتر بدانید: درمان تله رهاشدگی
با آزمون طرحواره یانگ الگوهای شناختی و عاطفی خود را بشناسید.
ریشه‌های طرحواره آسیب پذیری چیست؟
ماهیت آسیب‌پذیری را اغلب می‌توان در تربیت و تجربیات ما در دوران کودکی جستجو کرد.
در سناریوی اول، والدین شما بیش از حد محافظت کننده بوده‌اند و دائماً در مورد خطرات احتمالی به شما هشدار داده بودند. در حالی که نیت آنها خیر بود، اما این رگبار مداوم هشدارها به تدریج اعتماد به نفس شما را از بین برده و در نتیجه، خود را ضعیف و ناتوان در مقابله با چالش‌هایی که برایتان پیش می‌آید، می‌دانید.
سناریوی دوم جنبه متفاوتی از آسیب پذیری را بررسی می‌کند، جایی که والدین شما در مراحل حیاتی رشد زندگی شما غایب بودند. این بی‌توجهی عاطفی، فیزیکی و مالی در دوران کودکی باعث خواهد شد تا شما از نظر عاطفی احساس محرومیت کرده و اعتماد به دیگران را از دست بدهید. این عدم حمایت و پرورش اغلب منجر به تله آسیب پذیری شدید و تمایل به پیش بینی رفتار نادرست دیگران میشود.
بیشتر بدانید: رهایی از تله محرومیت هیجانی
سناریوی سوم به تأثیر بیماری جدی یا حوادث ناگوار می پردازد. اگر در دوران کودکی خود یک شکست قابل توجه یا یک حادثه غم انگیز را تجربه کرده اید، خاطره چنین حوادثی در ذهن شما باقی مانده و شما را مستعد احساس ترس و ناامنی کرده است.
بیشتر بدانید: تله شکست چیست؟
در نهایت، سناریوی چهارم حول محور از دست دادن والدین در یک تصادف دلخراش می‌چرخد. این اتفاق آسیب زا، درک شما از جهان را متزلزل کرده و باعث میشود آن را مکانی ناامن و خطرناک ببینید. این تصور، به میزان قابل توجهی به آسیب پذیری شما کمک خواهد کرد و رویکرد شما را نسبت به دیگران و دنیای اطراف شما تغییر خواهد داد که منجر به تله آسیب پذیری خواهد شد.
در نتیجه، ریشه‌های طرحواره آسیب‌پذیری عمیقاً با تجربیات شخصی و تربیت ما مرتبط است، چه تأثیر اعمال والدین ما باشد و چه تأثیر شرایط ناگوار. اما درک آسیب‌پذیری‌های ما در نهایت می‌تواند به ما قدرت دهد تا به آنها رسیدگی کنیم و در مواجهه با چالش‌های زندگی روحیه مبارزه کردن را پرورش دهیم. برای مبارزه با این طرحواره می‌توانید از بخش مشاوره آنلاین روانشناسی استفاده کرده و با بهترین متخصص در این زمینه مشورت کنید.
بیشتر بدانید: رهایی از تله اطاعت
انواع تله آسیب پذیری
تله آسیب‌پذیری، مشابه بسیاری از اختلالات روانی، انواع مختلفی دارد که بر اساس منشأ آنها طبقه‌بندی می‌شوند.
تله آسیب پذیری سلامت و بیماری
این نوع تله آسیب پذیری از ترس بی دلیل فرد از بیماری های مختلف و نگرانی های سلامتی ناشی می شود. فرد معتقد است که بدون دلیل موجه به بیماری مبتلا شده است. این ترس همیشگی به منبع دائمی پریشانی او تبدیل می شود.
تله آسیب پذیری خطر:
افرادی که حوادث تلخی را تجربه کرده‌اند، به ویژه از دست دادن یکی از عزیزان، به شدت در معرض این تله آسیب پذیری هستند.
تله آسیب پذیری فقر:
کسانی که مشکلات مالی را تحمل کرده اند و با فقر دست و پنجه نرم کرده اند، احتمال بیشتری دارد که در این دام بیفتند. حتی اگر وضعیت مالی آنها در مراحل بعدی زندگی بهتر شود، همچنان این احساس ترس را به همراه دارند.
آسیب پذیری از دست دادن کنترل:
افرادی که در چنگال تله آسیب پذیری گرفتار شده‌اند، با ترس دائمی از دست دادن کنترل دست و پنجه نرم می کنند و این حالت باعث ایجاد حساسیت بیشتر در وجود آنها میشود. از آنجا که این افراد فکر می‌کنند که احتمالا کنترل خود را از دست خواهند داذ، در نتیجه از موقعیت های مختلف و اجتماعات فرار می‌کنند.
طرحواره آسیب‌پذیری چه تاثیری بر زندگی افراد دارد؟
طرحواره آسیب پذیری مقدار زیادی از اضطراب و استرس را در افراد تحریک می کند. رادار تهدید مغز که با نام آمیگدال شناخته می شود، بیش از حد حساس می شود و خطر را در هر گوشه ای احساس می‌کند، حتی زمانی که احتمال یک تهدید واقعی بسیار کم است. در نتیجه، تله آسیب‌پذیری به طور قابل توجهی بر جنبه های مختلف زندگی تاثیر می‌گذارد. در ادامه به برخی از این تاثیرات اشاره شده است.
- روابط بین فردی:
افراد دارای طرحواره آسیب پذیری اغلب روابط اجتماعی خوبی ندارند. ترس‌های آنها که یادآور اضطراب‌های دوران کودکی است، گهگاه بر خانواده و اطرافیانشان تاثیر می‌گذارد که باعث تلاش‌های مداوم آنها برای کاهش ناراحتی‌های اطرافیانشان میشود. طبیعتاً این افراد بیشتر به سمت دوستان حامی کشیده می‌شوند. اما با این حال، افزایش سطح نگرانی آنها، باز هم لذت کامل از شرکتشان در محیط های دوستانه را بسیار سخت می‌کند.
- روابط عاطفی:
افراد با طرحواره آسیب پذیری به دلیل ترس و اضطراب شدیدشان در اطراف خطرات احتمالی، به دنبال شریکی می‌گردند که بتواند احساس امنیت را برای آنها فراهم کند. در نتیجه، مسئولیت قابل توجهی را بر دوش دیگری می‌گذارند و برای راحتی و اطمینان به آنها تکیه می‌کنند. در بسیاری از موارد، آنها از شریکی که پیشرفت کرده و به ثبات مالی رسیده است، قدردانی می کنند. با این حال، با گذشت زمان، شریک زندگی آنها ممکن است به دلیل بار بیش از حد اضطراب تحمیل شده بر آنها خسته شود که منجر به جدایی خواهد شد.
- مشکلات سلامت روان:
طرحواره آسیب‌پذیری معمولاً در اختلالات اضطرابی مختلف، مانند اختلال اضطراب فراگیر (GAD)، اختلال هراس، و ترس‌های خاص مانند آگورافوبیا (ترس از برخی فضاهای بیرونی) ظاهر میشود. در نتیجه، افرادی که گرفتاره تله آسیب پذیری شده‌اند، اغلب از شرکت در موقعیت‌های خاص، مانند پرواز یا بازدید از مکان‌های شلوغ، خودداری می‌کنند، بنابراین تجربیات و رشد شخصی خود را محدود کرده و حتی به افسردگی دچار می‌شومد.
بیشتر بدانید: درمان تله وابستگی
رهایی و درمان طرحواره آسیب پذیری
اولین گام غوطه ور شدن در منشا این حالت آسیب پذیری است. با شناخت و درک ترس های خود شروع کنید. فهرستی جامع از چیزهایی که از آن می ترسید تهیه کنید و به دلیل وجود این ترس ها فکر کنید. موقعیت هایی را که بیشتر ترس شما را تحریک می کند بررسی کنید و با این روش، طرحواره آسیب پذیری خود را تعیین کنید. آیا ترس شما از بیمار شدن، بی ثبات شدن مالی، مواجهه با خطر یا از دست دادن کنترل است؟ می‌توانید همزمان درباره درمان تحریک پذیری نیز این مطلب را مطالعه کنید.
از قدرت تصویرسازی ذهنی مثبت برای تقویت خود استفاده کنید. تصور کنید در موقعیت هایی هستید که شما را می ترسانند، اما برای غلبه بر آنها با اعتماد به نفس برخورد کنید. این تمرین را برای هر ترس تکرار کنید تا زمانی که متوجه کاهش قابل توجهی در تأثیر آنها بر خود شوید.
منطقی بودن ترس های خود را زیر سوال ببرید. اغلب، افراد دارای طرحواره آسیب پذیری علیرغم زندگی در شرایط امن، ترس های غیرمنطقی دارند. با به چالش کشیدن و بررسی ترس های خود، می توانید قدرت آنها را در ذهن خود کم کنید.
به عنوان والدینی قوی و مشوق رفتار کنید و از جملات تاکیدی مثبتی مانند “من قوی هستم”، “من در آرامش هستم” و “من از آسیب دورم” استفاده کنید. تکرار روزانه این جملات تاکیدی ذهنیت شما را تقویت می کند و به تدریج ترس شما را کاهش می دهد.
راهبردهای پیشگیرانه را برای کاهش خطرات احتمالی بیاموزید. دانش کسب کنید و گام های عملی را برای جلوگیری از چیزهایی که از آن می ترسید اجرا کنید. به عنوان مثال، اگر از بیمار شدن می ترسید، با حفظ یک رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم، یک سبک زندگی سالم را در پیش بگیرید.
بیشتر بدانید: با رژیم کانادایی اصلی سریع لاغر شوید!
برای مواجهه رودررو با ترس هایتان به خودتان جایزه بدهید. هر بار که با ترسی روبرو می شوید و بر آن غلبه می کنید، یک جایزه یا هدیه ویژه برای خود در نظر بگیرید. این تقویت مثبت به شما انگیزه می دهد که در سفر خود به سمت کاهش ترس پافشاری کنید.
از مشاوره فردی آنلاین برای درمان اصولی کمک بگیرید. به یاد داشته باشید که راه حل های ذکر شده عمومی هستند و درمانی مختص شما نیستند. بنابراین مشاوره با یک روانشناس خوب لازم و ضروری است.
سبک‌های مقابله با طرحواره آسیب پذیری
راهبردهای درمان طرحواره آسیب‌پذیری شامل بررسی ریشه‌های این طرحواره و تأثیر آن بر زندگی افراد، به‌ویژه در دوران اولیه کودکی است. هدف درمانگران این است که اثرات مضر داشتن چنین طرحواره ناسازگاری را برجسته کند و بیماران را تشویق کند تا تصور کنند اگر این طرحواره و ترس های بعدی را نداشتند، زندگی آنها چگونه تغییر می کرد. درمانگران با تمرکز بر پیامدهای منفی و درازمدت یک سبک زندگی ناسالم، به بیماران می‌گویند فرصت های از دست رفته برای شادی، اوقات فراغت و زندگی بی دغدغه را درک کنند.
راهبردهای شناختی نقش اساسی در طرحواره درمانی دارند. بیماران راهنمایی می شوند تا به طور واقع بینانه احتمال وقوع رویدادهای فاجعه بار را دانسته و ظرفیت خود را برای مقابله مؤثر با آنها بالا ببرند. با پرداختن به افکار فاجعه آمیز، بیماران کنترل بهتری بر حملات پانیک و سایر علائم اضطراب پیدا می کنند.
استراتژی های رفتاری نیز در درمان طرحواره آسیب پذیری حیاتی هستند. بیماران تشویق می شوند تا با غرق شدن در وظایف محول شده بین جلسات درمانی بر ترس های خود مقابله کنند. اجتناب و انکار که مکانیزم های دفاعی رایج هستند، باید با تمایل به رویارویی با موقعیت های سخت جایگزین شوند.
یکی دیگر از جنبه های مهم درمان، استفاده از راهبردهای تجربی است. تمرین‌های تصویرسازی ذهنی، به‌ویژه تمرین‌هایی که شامل والد درونی بیمار میشود، به‌عنوان ابزاری حیاتی در تغییر الگوهای ناسالم مرتبط با طرحواره آسیب‌پذیری عمل می‌کنند. این تمرینات ممکن است شامل تجسم خود به عنوان یک بزرگسال سالم باشد که از کودک ترسیده حمایت می کند.
کلام پایانی
آنچه بیش از همه در درمان طرحواره آسیب پذیری مهم می‌باشد این است که مشاوره با روان درمانگر به صورت مستمر و ادامه دار باشد. به تدریج، درمانگر به بیمار کمک می‌کند تا با استفاده از استراتژی‌های مناسب، اعتماد به نفس خود را در مدیریت موقعیت ها به دست آورد.
