والدین هلیکوپتری تمایل دارند هر حرکت کودک خود را به صورت ریز مدیریت کنند و به این ترتیب، با عدم اجازه تصمیم گیری و رشد استقلال به فرزندشان، ناخواسته مانع رشد او می‌شوند. اگر شما نیز متوجه شده‌اید که دائماً وظایف فرزندتان را انجام می‌دهید، دوستی‌های او را دیکته می‌کنید و مدام به دنبال او هستید، احتمالا شما والدین هلیکوپتری هستید. درواقع والدین باید تعادلی بین حمایت و اجازه دادن به فرزندانشان برای توسعه استقلال ایجاد کنند و درگیری بیش از حد در زندگی آنها مانع یادگیری و رشد کودکان خواهد شد.
تأثیر فرزندپروری هلیکوپتری روی آینده او و همچنین نشانه های آن موضوعیست که در این مقاله به آن می‌پردازیم و استراتژی‌هایی که به ما می‌گویند که چگونه والدین هلیکوپتری نباشیم را نیز بررسی خواهیم کرد.
والدین هلیکوپتری یعنی چه؟
اصطلاح “والد هلیکوپتری” اولین بار در سال 1969 توسط دکتر هایم ژینوت ابداع شد و به سبکی از فرزندپروری اشاره داشت که در آن، والدین بیش از حد درگیر زندگی فرزندان خود می‌شوتد. این والدین بیش از حد محافظ هستند و مسئولیت موفقیت و شکست فرزندان خود را نیز بر عهده می‌گیرند.
فرزندپروری هلیکوپتری به دانش آموزان دبیرستانی محدود نمی‌شود، بلکه می‌تواند در هر سنی رخ دهد. والدینی که این رفتار را انجام می‌دهند در مورد نمرات پایین با استاد فرزندشان تماس می‌گیرند، برنامه کلاسی او را تنظیم می‌کنند یا امور ورزشی فرزندشان را مدیریت می‌کنند.
در دوران کودکی، والدین هلیکوپتری بیش از حد مراقب هستند، دائماً با کودک خود بازی می‌کنند، رفتار او را هدایت و به او اجازه تنهایی نمی‌دهند. با بزرگتر شدن کودک، والدین هلیکوپتری، بیش از حد درگیر زندگی و مدرسه کودک خود شده و سعی می‌کنند بر انتخاب معلمان، مربیان و دوستان آنها تأثیر بگذارند. آنها همچنین در انجام تکالیف و پروژه‌های مدرسه کمک زیادی کرده و اجازه نمی‌دهند که فرزندشان استقلال پیدا کند.
نشانه های والدین هلیکوپتری
اگر نگران این هستید که ممکن است والدین هلیکوپتری باشید یا نه، در ادامه چند علامت هشدار دهنده وجود دارد که باید مراقب آنها باشید:
1. شما در تلاش هستید تا به فرزندتان اجازه دهید اختلافات و درگیری‌ها را خودش حل کند و معمولا برای بحث از طرف او یا مذاکره برای حل یک راه حل وارد عمل می‌شوید.
2. شما وظایف مدرسه را به عهده می گیرید، تکالیف یا پروژه ها را برای او تکمیل می‌کنید، به جای اینکه به او اجازه دهید از این تجربه یاد بگیرد و رشد کند.
3. شما تا حد زیادی خود را درگیر فعالیت‌های فوق برنامه فرزندتان می‌کنید، وظایفی را به مربیان او محول می‌کنید یا حتی خودتان هم نقش آموزشی را بر عهده می‌گیرید.
4. در طول زمان بازی روی فرزندتان می‌شوید و او را از نزدیک دنبال می‌کنید و در اولین مشکل ایجاد شده برای او، مداخله می‌کنید.
5. تمام مسئولیت‌های زندگی فرزندتان از کارهای خانه گرفته تا تکالیف مدرسه را بر عهده می گیرید، بدون اینکه به او فرصتی برای رشد استقلال و یادگیری مهارت‌های مهم زندگی بدهید.
6. شما از کودک خود در برابر شکست احتمالی محافظت می‌کنید و برای جلوگیری از هرگونه اشتباه یا شکستی که ممکن است رخ دهد، وارد عمل می‌شوید.
7. شما برای فرزندتان تصمیم می‌گیرید و مشکلات او را حل می‌کنید، به جای اینکه به او اجازه دهید مهارت‌های حل مسئله را توسعه و انتخاب‌هایی متناسب با سن خود داشته باشد.
نشانه های والدین هلیکوپتری در کودکان پیش دبستانی:
– محافظت از آنها در برابر چالش ها و خطرات متناسب با سن
– دلسرد کردن بازی مستقل
– نظارت مداوم بر پیشرفت کودک با مربی پیش دبستانی
– سرکوب رشد استقلال و خوداتکایی در کودک
نشانه های فرزندپروری هلیکوپتری در کودکان دبستانی:
– حمایت از معلمان یا مدیران خاص
– تأثیرگذاری در انتخاب دوستان کودک
– ثبت نام کودک در فعالیت های فوق برنامه بدون در نظر گرفتن ترجیحات او
– انجام تکالیف مدرسه از طرف کودک
– نجات کودک از حل مشکلات خود
پدر و مادر هلیکوپتری برای نوجوانان و بزرگسالان
– محدود کردن تصمیم گیری متناسب با سن
– محدود کردن استقلال و آمادگی نوجوان برای بزرگسالی
– دخالت بیش از حد در تصمیم گیری های تحصیلی و فعالیت های فوق برنامه برای محافظت از نوجوان از شکست
– تداخل با اساتید دانشگاه در خصوص عملکرد تحصیلی نوجوان
– دخالت در تعارضات بین نوجوان و همسالان، همکاران یا کارفرمایان
شناخت این نشانه‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا روی رویکرد فرزندپروری خود بیشتر فکر کرده و استقلال، تاب‌آوری و اتکا به خود را در فرزندانتان پرورش دهید.
عوامل ایجاد والدین هلیکوپتری
اما می‌رسیم به این موضوع که چه چیزی والدین را تبدیل به والدین هلیکوپتری می‌کند؟. برخی از این عوامل شامل موارد زیر است:
- ترس از عواقب کار و شکست: والدین ممکن است بترسند که فرزندشان با طرد شدن یا شکست مواجه شود، به خصوص در مواردی که احساس می‌کنند می‌توانستند کمک بیشتری بکنند. این ترس منجر به درگیری بیش از حد در زندگی فرزندشان می‌شود.
- اضطراب: نگرانی در مورد امنیت و رفاه فرزندشان می تواند والدین را به این باور برساند که با کنترل بیش از حد می توانند از آسیب یا ناامیدی فرزندشان جلوگیری کنند.
- جبران بیش از حد: بزرگسالانی که در کودکی احساس می‌کردند مورد بی مهری قرار گرفته‌اند، در برخی موارد با درگیر شدن بیش از حد در زندگی فرزندان خود می‌خواهند ان مشکل را جبران کنند که با افراط در این کار مانع رشد کودک خود می‌شوند.
- فشار والدین دیگر: دیدن اینکه والدین دیگر بیش از حد درگیر زندگی فرزندانشان هستند، فشارهایی را برای انجام همین کار در برخی والدین ایجاد می‌کند. این موضوع که هر خانواده متفاوت است و آنچه برای یک خانواده مفید است ممکن است برای خانواده دیگر مفید نباشد باید توسط پدر و مادر درک شود تا این اشتباه صورت نگیرد.
اثرات خانواده هلیکوپتری بر فرزندان
والدین باید تعادلی بین حمایت از فرزندان خود و اجازه دادن به آنها برای یادگیری و رشد خود بیابند. با انجام این کار، آنها می‌توانند به فرزندان خود کمک کنند تا مهارت های لازم برای موفقیت در زندگی را توسعه داده و باعث افزایش اعتماد به نفس آنها می‌شوند. درواقع فرزندپروری به شکل هلیکوپتری می‌تواند تأثیر منفی بر رشد کودک داشته باشد که به برخی از آنها در ادامه اشاره شده است:
1. کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس: زمانی که والدین بیش از حد در کار کودک دخالت می‌کنند، می تواند این پیام را به کودکان بدهد که آنها به تنهایی قادر به مدیریت مسائل خود نیستند و همین موضوع باعث کاهش اعتماد به نفس و عزت نفس می‌شود.
2. مهارت‌های مقابله‌ای توسعه نیافته: اگر والدین همیشه برای رفع مشکلات یا جلوگیری از وقوع آنها آماده باشند، کودکان یاد نمی‌گیرند که چگونه با ناامیدی، از دست دادن یا شکست کنار بیایند. این موضوع نیز منجر به رفتار نامناسب در مواجهه با موقعیت‌های دشوار می‌شود.
3. افزایش اضطراب: فرزندپروری هلیکوپتری با سطوح بالاتری از اضطراب و افسردگی کودک مرتبط است زیرا آنها با همسالان خود ارتباط کمتری داشته و نمی‌توانند به راحتی از اشتباهات خود درس بگیرند. زیرا همیشه نگران این هستند که اشتباهی بکنند و پدر و مادر بخواهند به آنها بگویند که این کار اشتباه بوده است.
بیشتر بدانید: کاهش اضطراب در کودکان
4. احساس استحقاق: کودکانی که زندگی اجتماعی، تحصیلی و ورزشی خود را دائماً توسط والدینشان تنظیم می‌کنند، همیشه انتظار دارند که همه چیز مطابق با میل آنها پیش برود. این موضوع منجر به طرحواره استحقاق و عدم انعطاف پذیری در مواجهه با چالش‌ها شود.
5. مهارت های زندگی توسعه نیافته: والدینی که بیش از حد برای فرزندان خود کار می‌کنند، آنها را از یادگیری مهارت‌های مهم زندگی باز می‌دارند. برای مثال، اگر والدین همیشه کفش‌های فرزندشان را ببندند، بشقاب‌های او را تمیز کنند، ناهارشان را بسته‌بندی کنند، لباس‌هایشان را بشویید و پیشرفت مدرسه‌شان را زیر نظر بگیرند، ممکن است کودک یاد نگیرد که چگونه این کارها را خودش در آینده انجام دهد.
والدینی که بیشتر مستعد هلیکوپتری شدن هستند
والدین کمال گرا
تحقیقات نشان داده که کمال گرایی در واقع با فرزندپروری هلیکوپتری مرتبط است. والدین کمال گرا به دلیل استانداردهای بالایی که برای خود و فرزندانشان دارند، ممکن است بیشتر به فرزندپروری هلیکوپتری روی بیاورند که منجر به رفتارهای نامناسبی مانند بستن بند کفش‌های کودک تا مدت‌ها بعد از اینکه خودش بتواند این کار را انجام دهد، شود.
تحقیقات نشان داده است که فرزندپروری هلیکوپتری تأثیرات منفی بر جوانان نیز دارد، از جمله پریشانی روانی، خودشیفتگی، سازگاری ضعیف، اعتیاد به مواد مخدر و مشکلات رفتاری.
والدین کمال‌گرا موفقیت فرزندانشان را بازتابی از توانایی‌های فرزندپروری خودشان می‌دانند و آن را معیاری برای ارزش خود به عنوان والدین در نظر می‌گیرند که باعث تداوم کارشان خواهد شد.
والدین مضطرب
در حالی که کمال گرایی یکی از ویژگی هایی است که می‌تواند منجر به دخالت بیش از حد در زندگی کودک شود، والدین مضطرب نیز این ویژگی را دارند.
والدین مضطرب بیش از حد نگران امنیت و رفاه فرزند خود هستند و اغلب در مورد خطرات احتمالی و پیامدهای منفی فکر می‌کنند که باعث افزایش احساس ریسک گریزی شده و باعث می‌شود که آنها برای جلوگیری از آسیب‌های احتمالی بیشتر در زندگی فرزندشان دخالت کنند.
البته همه والدین مضطرب والدین هلیکوپتری نمی‌شوند. فرزندپروری مضطرب درواقع یک عامل کمک کننده است و تضمینی برای ابتلا به این مشکل نیست.
با شناخت نقش اضطراب در فرزندپروری، می‌توانیم مداخلاتی را که به این نگرانی‌ها مرتبط است و روابط سالم والدین-کودک را از بین می‌برد، کاهش دهیم.
چگونه والدین هلیکوپتری نباشیم؟
بسیاری از پدر و مادرها می‌پرسند که چگونه والدین هلیکوپتری نباشیم؟. والدین باید از روش‌هایی پیروی کنند تا از حمایت کاذب فرزندان خود خارج شده و رفتارشان عادی به نظر برسد.
- عدم دخالت زیاد در امور کودک
یکی از راه حل ها این است که والدین زیاد در مسائل فرزندشان دخالت نکنند و جلوی آن را بگیرند. این والدین باید سعی کنند از انجام کارهایی که کودک در هر سنی به راحتی از عهده آنها بر می‌آید، خودداری کنند، مثلا اجازه دهند کودک اتاقش را خودش تمیز کند یا لباس بپوشد، خودش به دستشویی برود، حتی والدین در ارتباط با دوستان. یا معلم کودک نباید زیراد دخالت کنید و باید تنها در حد راهنمایی به او نکاتی را بیاموزند و بگذارند فرزندشان خودشان، مشکلاتشان را با دوستان و خانواده حل کنند.
اگر فرنزد، قادر به تصمیم گیری نیست، سعی نکنید به جای او تصمیم بگیرید. در عوض، به او زمان بدهید، اجازه دهید احساس ناراحتی کند، زیرا این بخشی از رشد کودک شما است. از او در برابر مشکلات و مبارزات زندگی محافظت نکنید.
- زیاد نگران نباشید
بهتر است والدین روی چیزهای بد تمرکز نکنند. تمام افکار منفی، از جمله: وقتی او بزرگ شود چه اتفاقی خواهد افتاد؟ آیا او از عدم اعتماد به نفس خود خجالت می کشد؟ به نظر نامرتب است؟ آیا او می‌تواند شرایط را مدیریت کند؟ به دنبال شواهدی برای تایید نگرانی‌های خود در مورد کودکتان نیز نباشید.
اگر شما از آن دسته والدینی هستید که هر بار که فرزندانتان بیرون می‌روند دائماً تماس می‌گیرند و آنها را چک می‌کنند، دست از این رفتار خود بردارید زیرا باعث از دست دادن اعتماد به نفس فرزندانتان می‌شوید و اجازه نمی‌دهید به امور خود رسیدگی کنند. بهتر است به کودکان اعتماد کنید و آنها را تشویق کنید تا فعالیت‌های خود را انجام دهند.
- به فرزندتان برچسب نزنید
بهتر است در هیچ زمینه ای به فرزندتان برچسب مثبت یا منفی نزنید، مثلاً نگویید از پس این کار بر نمی آیی، خیلی لاغر یا چاق هستی یا استعدادت در این حد نیست، زیرا زمینه‌های منفی برای رشد کودک را فراهم خواهید کرد. به او نگویید که بامزه یا خیلی زیبا یا تنبل به نظر می رسد، یا تو درست مثل پدرت هستی. همچنین از گفتن همیشه… یا هرگز… بپرهیزید زیرا کلمات قدرت دارند.
- بگذارید بچه ها خودشان انتخاب کنند
قرار نیست همه راه‌ها و روش‌هایی که بچه‌ها برای آینده‌ی زندگیشان انتخاب می‌کنند، همان راه‌هایی باشد که والدینشان آرزوی رسیدن به آنها را داشته‌اند یا راه‌های نرفته‌ای که می‌خواستند بروند و شرایط برایشان فراهم نشده بود، و حالا از بچه ها می‌خواهند که این راه‌ها را دنبال کنند.
قرار نیست همه آنها دکتر و مهندس شوند، آنها ممکن است دوست داشته باشند شغل دیگری انتخاب کنند یا با دوستان دیگری معاشرت کنند.
حتی گاهی اجازه دهید بچه ها اشتباه کنند تا بفهمند دنیا همیشه اینگونه نیست و گاهی ممکن است شکست بخورند. این باعث می‌شود در آینده با یک شکست، به افسردگی دچار نشوند.
همچنین اگر کودک راه دیگری را انتخاب کرد، بهتر است دعوا نکنید. اگر احساس می کنید او متفاوت است، در مورد آن بحث نکنید، در عوض به او فرصت کاوش بدهید تا راه خودش را انتخاب کند.
- تمام توجه خود را روی کودک متمرکز نکنید
اگر با والدین هلیکوپتر صحبت کنید، آنها مدام تکرار می‌کنند که تمام زندگیشان مربوط به فرزندشان بوده است. درست است که فرزندان ثمره زندگی هستند، اما قرار نیست تمام زندگی پدر و مادر، در فرزندانشان خلاصه شود، والدین باید حامی فرزندان خود باشند، اما آنها هم باید زندگی خود را داشته باشند و همه چیز را وقف بچه خود نکنند.
اگر والدین با عشق و محبت در کنار فرزندان خود زندگی کنند، فرزندانشان رضایت خود را ابراز کرده و احساس بهتری هم دارند تا اینکه دائماً احساس کنند که پدر و مادر حتما در همه مواقع باید حضور داشته باشند تا بتوانند کارهای خود را انجام دهند.
در واقع قرار است این بچه ها در آینده زندگی شخصی و جداگانه داشته باشند و آن وقت دیگر این والدین نمی‌توانند تمام زندگی خود را وقف آنها کنند.
مشاوره با روانشناس
مشاوره آنلاین روانشناسی به والدین کمک می‌کند بهترین نحوه برخورد با فرزندانشان را بیاموزند و به راحتی ازن مشکل را برطرف نمایند. مشاوره آنلاین به سه شکل تماس صوتی، چت متنی و تماس ویدئویی با مشاور انجام شده و به راحتی و از هرکجای کشور قابل انجام است.
کلامی از حال
برای والدین هلیکوپتری نظارت کامل و عدم تأثیرگذاری بر فرزندانشان ممکن است کمی دشوار باشد، اما این والدین باید به زندگی، کار و رویاهای خود نیز برسند و آنها را نادیده نگیرند زیرا فقط برای فرزندشان زنده نیستند. به این ترتیب هم خودشان و هم فرزندانشان، آینده بهتری داشده و هردو طرف راضی‌تر خواهند بود.
منابع:
