ایدز یا HIV ویروسی است که به سیستم ایمنی بدن آسیب می‌رساند. ویروس HIV سلول‌های CD4 را که نوعی سلول ایمنی به نام سلول T هستند، تحت تأثیر قرار داده و آن‌ها را از بین می‌برد. با گذشت زمان، از آنجا که HIV سلول‌های CD4 بیشتری را از بین می‌برد، بدن احتمالا به انواع مختلف بیماری‌ها و سرطان‌ها مبتلا می‌شود.
در وافع ایدز بیماری است که میتواند در افراد مبتلا به HIV ایجاد شود. این مرحله، پیشرفته ترین مرحله HIV است. اما صرف ابتلای فرد به HIV به معنای ابتلا به ایدز نیست.
در این مقاله قصد داریم به توضیح مهم‌ترین علائم ایدز و همچنین بررسی راههای انتقال و روش‌های پیشگیری و کنترل این بیماری بپردازیم.
بیشتر بخوانید: تست کرونا در منزل
راه های انتقال ایدز
ویروس ایدز یا همان HIV از طریق مایعات بدن منتقل می‌شود. این مایعات شامل موارد زیر است:
- خون
- منی
- مایعات واژن و رکتوم
- شیر مادر
برخی از راههای انتقال اچ آی وی از فردی به فرد دیگر شامل موارد زیر است:
- از طریق رابطه جنسی واژینال یا مقعدی (شایع‌ترین راه انتقال)
- سرنگ مشترک (که در بین معتادان تزریقی شایع است)
- به اشتراک گذاشتن تجهیزات خالکوبی بدون استریل کردن آن‌ها
- انتقال در دوران بارداری، زمان زایمان یا شیردهی
- از طریق انتقال خون یا پیوند عضو و بافت
از طریق رابطه جنسی محافظت نشده، سرنگ آلوده، فراورده‌های خونی و از مادر به جنین منتقل می‌شود
از نظر تئوری امکان انتقال ویروس HIV از طریق موارد زیر نیز وجود دارد:
- رابطه جنسی دهانی (فقط در صورت خونریزی لثه یا زخم باز در دهان فرد)
- تماس مستقیم خون فرد آلوده به زخم باز در فرد دیگر
HIV از طریق موارد زیر به هیچ وجه منتقل نمی‌شود:
- تماس پوست با پوست
- در آغوش گرفتن، دست دادن یا بوسیدن
- هوا یا آب
- غذا یا نوشیدنی مشترک
- بزاق، اشک یا عرق (مگر اینکه با خون فرد مبتلا به HIV مخلوط شود)
- توالت، حوله یا ملافه
- پشه یا حشرات دیگر
راه های انتقال بیماری هپاتیت b را بشناسید
ارتباط بین HIV و ایدز
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، برای ابتلا به ایدز، فرد باید مبتلا به HIV شود. اما داشتن اچ آی وی لزوما به معنای ابتلا به ایدز در افراد نیست.
پیشرفت HIV در سه مرحله انجام می‌شود:
مرحله ۱: مرحله حاد، چند هفته اول پس از انتقال
مرحله ۲: دوره نهفتگی بالینی
مرحله ۳: ایدز
همچنان که HIV تعداد سلول CD4 را کاهش می‌دهد، سیستم ایمنی بدن نیز ضعیف می‌شود. تعداد CD4 در بزرگسالان به طور معمول ۵۰۰ تا ۱۵۰۰ در میلیمتر مکعب است. که در افراد مبتلا به ایدز، این میزان به زیر ۲۰۰ کاهش می‌یابد. سرعت پیشرفت HIV در مرحله نهفتگی بالینی از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
اگر ایدز توسعه یابد این معنی را می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به شدت آسیب دیده است. در واقع سیستم ایمنی در این مرحله به حدی ضعیف شده است که دیگر نمی‌تواند در برابر اکثر بیماری‌ها و عفونت‌ها با موفقیت پاسخ دهد. این موضوع باعث می‌شود که فرد مبتلا به ایدز در برابر طیف وسیعی از بیماری‌ها آسیبپذیر باشد، از جمله:
- ذاتالریه
- بیماری سل
- برفک دهانی، یک بیماری قارچی که در دهان یا گلو ایجاد می‌شود
- سیتومگالوویروس (CMV) ، نوعی ویروس تبخال
- مننژیت کریپتوکوکی، یک بیماری قارچی در مغز است
- توکسوپلاسموز، یک بیماری مغزی است که توسط انگل ایجاد می‌شود
- کریپتوسپوریدیوز، وضعیتی که توسط انگل روده ایجاد می‌شود
- سرطان، از جمله سارکوم Kaposi (KS) و لنفوم
دوره پنجره HIV چیست؟
به محض ابتلا به HIV، سیستم ایمنی بدن فرد با تولید آنتی بادی (سلول‌هایی که اقدامات متقابل علیه ویروس انجام می‌دهند) به آنتی ژن‌ها (قسمت‌هایی از ویروس) واکنش نشان می‌دهد. به زمان بین قرار گرفتن در معرض HIV و زمانی که این ویروس قابل تشخیص در خون باشد، دوره پنجره HIV گفته می‌شود. بدن بیشتر افراد طی ۲۳ تا ۹۰ روز پس از انتقال ویروس، آنتی بادی‌های قابل تشخیص HIV ایجاد می‌كند.
اگر فردی در دوره پنجره آزمایش ایدز انجام دهد، احتمالا نتیجه آزمایشش منفی می‌شود. با این حال اگر در این مدت فرد رابطه جنسی پرخطر داشته باشد یا سرنگ مشترک استفاده کند، میتواند این ویروس را به افراد دیگر انتفال دهد.
اگر کسی فکر می‌کند ممکن است در معرض HIV قرار گرفته باشد اما جواب آزمایشش منفی شده، باید آزمایش ایدز در خانه را چند ماه دیگر تکرار کند. طی این زمان، فرد باید از کاندوم یا سایر روش‌هاس جلوگیری از شیوع HIV استفاده کند.
در دوره پنجره، فرد ناقل ویروس HIV است اما آزمایش او وجود این ویروس در خون را نشان نمی‌دهد
علائم ایدز در مرحله حاد
چند هفته اول پس از ابتلا به HIV، مرحله عفونت حاد نامیده می‌شود .
در این مدت، ویروس به سرعت تولید مثل می‌کند. سیستم ایمنی بدن فرد با تولید آنتی بادی‌های HIV، اقدامات لازم را برای پاسخ به عفونت انجام می‌دهد.
طی این مرحله، برخی از افراد در ابتدا هیچ علائمی ندارند. با این حال، بسیاری از افراد در ماه اول یا تقریبا بعد از ابتلا به ویروس، علائمی را تجربه می‌کنند، اما اغلب متوجه نمی‌شوند که HIV باعث بروز این علائم شده است. علائم HIV در مرحله حاد ممکن است خفیف تا شدید باشند و چند روز تا چند هفته ادامه یابند.
علائم اولیه HIV میتواند شامل موارد زیر باشد:
- تب
- لرز
- تورم غدد لنفاوی
- درد بدن
- بثورات پوستی
- گلو درد
- سردرد
- حالت تهوع
- ناراحتی معده
از آنجا که این علائم این ویروس به بیماری‌های شایع مانند آنفولانزا شبیه است، ممکن است فردی که به آن مبتلا شده، به مراکز درمانی مراجعه نکند. شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید.
بیشتر بخوانید: عرق سرد پیشانی
علائم ایدز در دوران نهفتگی
بعد از ۲۳ تا ۹۰ روز از ورود ویروس ایدز به بدن فرد، دوران نهفتگی آغاز می‌شود. این مرحله میتواند از چند سال تا چند دهه طول بکشد.
برخی از افراد در این مدت هیچ علائمی ندارند، اما برخی دیگر ممکن است با علائم زیر مواجه شوند:
- سردرد و سایر دردها
- تورم غدد لنفاوی
- تب‌های مکرر
- عرق شبانه
- خستگی
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- کاهش وزن
- بثورات پوستی
- عفونت‌های مکرر دهان یا عفونت‌های قارچی واژن
- ذاتالریه
- زونا
همانند مراحل اولیه، اچ آی وی در این مدت حتی بدون علائم نیز قابل انتقال است و میتواند به فرد دیگری منتقل شود.
بیشتر بخوانید: فرق دیسک گردن با آرتروز گردن چیست
مهم‌ترین علائم ایدز
اگر افراد مبتلا به HIV تحت درمان داروهای ضد رتروویروس قرار نگیرند، بیماری آن‌ها به ایدز تبدیل می‌شود. علائم اصلی ایدز عبارت‌اند از:
- ورم مزمن غدد لنفاوی به ویژه در زیر بغل، گردن و کشاله ران
- خستگی مزمن
- عرق شبانه
- لکه‌های تیره زیر پوست یا داخل دهان، بینی یا پلکها
- زخم، لکه یا ضایعات روی دهان و زبان، دستگاه تناسلی یا مقعد
- برجستگی، ضایعات یا بثورات پوستی
- اسهال مکرر یا مزمن
- کاهش سریع وزن
- مشکلات عصبی مانند مشکل در تمرکز، از دست دادن حافظه و گیجی
- زخم دهان
بیشتر بخوانید: علت کم شدن شیر مادر
علائم ایدز در زنان
همان‌طور که گفتیم، در بیشتر موارد علائم HIV در مردان و زنان مشابه است. با این حال، علائمی که آن‌ها به طور کلی تجربه می‌کنند ممکن است بر اساس خطرات مختلفی که زنان و مردان در صورت ابتلا به HIV با آن روبه‌رو هستند متفاوت باشد.
زنان و مردان مبتلا به HIV در معرض خطر ابتلا به STI قرار دارند. با این حال، زنان به دلیل داشتن عضو تناسلی داخلی، ممکن است کمتر از مردان متوجه لکه‌های کوچک یا تغییرات دیگر در دستگاه تناسلی خود شوند.
علاوه بر این، زنان مبتلا به HIV در معرض خطر بیشتری برای مبتلا شدن به بیماری‌های زیر قرار داند:
- عفونت‌های مکرر واژن
- سایر عفونت‌های واژن، از جمله واژینوز باکتریایی
- بیماری التهابی لگن (PID)
- تغییرات چرخه قاعدگی
- ویروس پاپیلومای انسانی (بیماری HPV)که میتواند باعث زگیل تناسلی و منجر به سرطان دهانه رحم شود. البته برای خرید واکسن گارداسیل خارجی میتوانید این مطلب را نیز بخوانید و اقدام به خرید کنید.
- بثورات پوستی
- از دست دادن حافظه کوتاه‌مدت
بیشتر بدانید: زخم دهانه رحم
بثورات پوستی و عفونت‌های قارچی واژن از نشانه‌های ابتلا به ایدز در زنان است
علائم ایدز در مردان
علائم ایدز از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما در زن و مرد تفاوتی ندارد. این علائم می‌توانند منقطع باشند (بیایند و بروند) یا به تدریج بدتر شوند.
اگر فردی به HIV مبتلا شود، ممکن است در معرض سایر عفونت‌های مقاربتی نیز باشد. این عفونت‌ها شامل موارد زیرند:
- سوزاک
- کلامیدیا
- سیفلیس
- عفونت تریکومونیازیس
درباره آزمایش بیماری های مقاربتی و انجام آن بیشتر بدانید
تست ایدز
چندین آزمایش مختلف وجود دارد که میتواند برای تشخیص HIV استفاده شود. ارائه‌دهندگان خدمات بهداشتی تعیین می‌کنند که کدام آزمایش برای هر فرد مناسب‌تر است.
آزمایشات مختلفی برای تشخیص ویروس HIV در بدن وجود دارد
آزمایشات آنتی بادی / آنتی ژن
آزمایش‌های آنتی بادی / آنتی ژن معمول‌ترین آزمایش‌های تشخیص HIV هستند. این آزمایشات می‌توانند ۱۸–۴۵ روز بعد از اینکه کسی در ابتدا به اچ آی وی مبتلا شد، نتیجه مثبت را نشان بدهند.
این آزمایش‌ها، خون را از نظر وجود آنتی بادی و آنتی ژن بررسی می‌کنند. آنتی بادی نوعی پروتئین است که بدن برای پاسخ به عفونت ایجاد می‌کند. از طرف دیگر، آنتی ژن بخشی از ویروس است که سیستم ایمنی بدن را فعال می‌کند.
آزمایشات آنتی بادی
این آزمایشات خون را فقط از نظر وجود آنتی بادی بررسی می‌کنند. بین ۲۳ تا ۹۰ روز پس از انتقال، بیشتر افراد با آنتی بادی‌های قابل تشخیص HIV مواجه می‌شوند که میتواند در خون یا بزاق دیده شود.
این آزمایشات با استفاده از آزمایش خون یا سواب دهان انجام می‌شود و هیچ آمادگی قبلی‌ای برای انجام آن وجود ندارد. بعضی از آزمایشات در مدت ۳۰ دقیقه یا کمتر نتیجه می‌دهند و می‌توانند در مطب یا کلینیک‌های ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی انجام شوند.
تست اسید نوکلئیک (NAT)
این تست گرانقیمت برای غربالگری عمومی استفاده نمی‌شود. این آزمایش برای افرادی است که علائم اولیه HIV یا یک عامل خطر شناخته‌شده دارند. این آزمایش آنتی بادی را نشان نمی‌دهد و به دنبال خود ویروس است.
از ۵ تا ۲۱ روز طول می‌کشد تا HIV در خون قابل تشخیص باشد. امروزه انجام آزمایش اچ آی وی از همیشه آسان‌تر است و مراکز زیادی در سراسر ایران وجود دارند که به صورت رایگان و ناشناس از افراد آزمایش ایدز می‌گیرند.
درمان ایدز
از آنجا که HIV خود را در DNA سلول‌ها وارد می‌کند، یک بیماری مادامالعمر به شمار میرود و در حـال حاضر هیچ دارویی برای درمان قطعی آن وجود ندارد، اگرچه بسیاری از دانشمندان برای یافتن داروهای موثر در این زمینه تلاش می‌کنند.
با این حال، با مراقبت‌های پزشکی، از جمله درمانی به نام درمان ضد ویروسی، می‌توان HIV را کنترل و سال‌ها با ویروس زندگی کرد.
بدون درمان، فرد مبتلا به اچ آی وی احتمالا دچار یک بیماری جدی به نام سندرم نقص ایمنی اکتسابی می‌شود که به ایدز معروف است.
در مرحله ایدز، سیستم ایمنی بدن بسیار ضعیف می‌شود و نمی‌تواند در برابر سایر بیماری‌ها و عفونت‌ها از بدن دفاع کند. با درمان ضد ویروسی، HIV میتواند به خوبی کنترل شود و امید به زندگی فرد مبتلا به این بیماری، تقریبا مشابه فردی باشد که به HIV مبتلا نشده است.
تخمین زده می‌شود که ۱.۲ میلیون آمریکایی در حـال حاضر با HIV زندگی می‌کنند. از هر ۷ نفر، ۱ نفر نمی‌داند که به ویروس HIV مبتلا شده است.
درمان اصلی برای HIV درمان ضد رتروویروسی است، ترکیبی از داروهای روزانه که تولید مثل ویروس را متوقف می‌کند. این داروها به محافظت از سلول‌های CD4 کمک می‌کند و سیستم ایمنی بدن را به اندازه کافی قوی نگه می‌دارد تا اقدامات لازم را علیه بیماری انجام دهد.
درمان ضد رتروویروسی کمک می‌کند تا HIV به ایدز تبدیل نشود. همچنین به کاهش خطر انتقال HIV به دیگران کمک می‌کند.
وقتی درمان موثر باشد، ویروس «غیر قابل شناسایی» خواهد بود. فرد هنوز HIV دارد، اما ویروس در نتایج آزمایش قابل مشاهده نیست. با این حال، ویروس هنوز در بدن وجود دارد و اگر فرد مصرف دارو را قطع کند، بار ویروس دوباره افزایش می‌یابد و HIV میتواند دوباره به سلول‌های CD4 حمله کند.
مردان به دلیل داشتن آلت تناسلی بیرونی، ممکن است بیشتر از زنان علائم STI مانند زخم در اندام تناسلی خود را مشاهده کنند.
سوالات پزشکی خود را میتوانید از بخش سوال پزشکی از هوش مصنوعی آنلاین سایت حال بپرسید.
بیشتر بخوانید: قرص برای رفع بوی بد دهان
پیشگیری از ایدز
در حـال حاضر، هیچ واکسنی برای جلوگیری از انتقال بیماری ایدز وجود ندارد، اما میتوانید با کمک روش‌های زیر، احتمال ابتلا به این بیماری را تا حد زیادی کاهش دهید.
- رابطه جنسی امن‌تری داشته باشید. رایج‌ترین راه انتقال اچ آی وی رابطه جنسی مقعدی یا واژینال بدون کاندوم است. سعی کنید با برقراری رابطه جنسی با افراد ناامن خودداری کنید. توصیه می‌شود پیش از شروع رابطه، خودتان و شریک زندگی‌تان آزمایش ایدز بدهید و از نظر سایر عفونت‌های مقاربتی (STI) بررسی شوید.
- ویروس HIV از طریق خون منتقل می‌شود؛ پس از به اشتراک گذاشتن سوزن یا سایر وسایل شخصی که با خون تماس دارد خودداری کنید.
- شرکای جنسی خود را محدود کنید و به رابطه با یک شخص پایبند بمانید.
- برای انجام تتو و مواردی از این دست، به مراکز معتبر مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید: جوشهای صورت نشانه چیست
روز جهانی ایدز
۱ دسامبر برابر با ۱۱ آذرماه، روز جهانی ایدز نام گرفته است. این روز نمادی است برای افزایش آگاهی‌رسانی درباره این بیماری و همچنین آموزش و مبارزه با تبعیض علیه مبتلایان به بیماری ایدز. هدف اصلی از انتخاب یک روز خاص برای بیماری ایدز، این است که به عموم مردم یادآوری شود که HIV از بین نرفته است و هنوز کارهای زیادی وجود دارد که باید انجام شود.
سوالات متداول
اولین علامت ایدز چیست؟
تب. تب یکی از رایج‌ترین علائم اولیه عفونت HIV است. تب ممکن است با علائم دیگری مانند خستگی، تورم غدد لنفاوی و گلودرد همراه باشد.
در صورت ابتلا به ایدز باید به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
در صورتی که احتمال میدهید به ویروس HIV مبتلا شده باشید یا زمانی که این ویروس در بدن شما تشخیص داده شد، در اولین فرصت به متخصص عفونی مراجعه کرده و توصیههای درمانی او را به صورت دقیق رعایت کنید.
راههای انتقال ایدز چیست؟
اصلیترین راه انتقال ایدز از طریق خون است. بعد از خون، منی، مایعات رکتوم و واژن و همچنین شیر مادر میتواند باعث انتقال ویروس ایدز در افراد مختلف شود.
چه مدت طول می‌کشد تا علائم ایدز ظاهر شوند؟
طبق نظر مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری، علائم اولیه HIV ممکن است دو تا چهار هفته پس از مواجهه اولیه نشان داده شود. این علائم می‌توانند بین چند روز تا چند هفته ادامه داشته باشند.
منابع
