پانیک چیست و چطور می‌توان یک پنیک اتک را کنترل کرد؟

نشانه‌های حمله هراس یا پانیک چیست ؟

علائم حمله عصبی پانیک معمولا ناگهانی و بدون هشدار قبلی بروز می‌کنند. پنیک اتک معمولاً در 10 دقیقه به اوج می‌رسد، و عموماً ظرف 20 یا 30 دقیقه به پایان می‌رسد و به ندرت بیش از یک ساعت طول می‌کشد. حملۀ پنیک ممکن است در هرجایی اتفاق بیفتد؛ در حین رانندگی، به هنگام خرید در فروشگاه، زمان خواب، در یک جلسۀ کاری و غیره.

پس از اتمام این حملات استرسی پانیک، فرد احتمالاً احساس خستگی زیاد و فرسودگی می‌کند. مهم­‌ترین نشانه‌­های پنیک اتک شامل موارد زیر است:

• ضربان قلب سریع
• تعریق
• لرز
• گر گرفتگی
• حالت تهوع
• سنگینی یا درد قفسه سینه
• تنگی نفس
• سرگیجه یا احساس سبکی سر
• ناراحتی معده و گرفتگی شکم
• سردرد
• اضطراب شدید
• احساس بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در عضلات

چه عواملی باعث حملۀ هراس می­‌شود؟

در پاسخ به این سوال که علت حملات یا بیماری پانیک چیست، باید صراحتا بگوییم که علل دقیق حملات پانیک مشخص نیست؛ اما به نظر می‌رسد وراثت زیستی، آسیب‌های روانی، عوامل محیطی و شرایط زندگی استرس‌زا در بالا بردن احتمال پنیک اتک مؤثر هستند.

در مجموع، وراثت ژنتیکی نقش مهمی در بروز پنیک اتک دارد و به همین دلیل وجود پنیک اتک در برخی خانواده‌ها دیده می‌شود (سابقۀ خانوادگی). به نظر می‌رسد که گروه دیگری از عوامل که موجب حملۀ هراس در برخی افراد می‌شود، تغییرات و اتفاقات بزرگ و مهم زندگی است که استرس‌زا هستند؛ مانند فارغ‌التحصیلی از دانشگاه، ازدواج، بچه‌دار شدن، ترس از مرگ، طلاق، از دست دادن شغل و غیره.

شرایط پزشکی نیز جزء عوامل پنیک اتک قلمداد می‌شود و گفته می‌شود که مشکلاتی مثل افتادگی دریچۀ میترال، پرکاری تیروئید، هیپوگلیسمی (قند خون پایین)، استفاده از محرک‌ها (آمفتامین، کوکائین، کافئین)، کمبودهای تغذیه‌ای و ترک دارو می‌توانند موجب پنیک اتک در فرد شوند.

بعضی افراد هم پنیک اتک را به عوامل اجتماعی اضطراب‌زا نسبت می‌دهند؛ از جمله فقر و سطح تحصیلات پایین که آسیب‌هایی اضطراب‌زا هستند؛ البته هنوز معلوم نیست که این عوامل، علت اضطراب هستند یا معلول آن!

از نظر روانشناختی، افرادی که به پنیک اتک دچار می­‌شوند، بیش از دیگران سابقه حساسیت اضطرابی دارند. فردی که حساسیت اضطرابی دارد، برای مثال اگر درد مختصری را در قفسۀ سینه احساس کند، ممکن است به عواقب وخیم آن مثل از کار افتادن قلب یا مرگ فکر ‌­کند. در چنین شرایطی افراد باید را تا حدی یاد بگیرند.

سابقۀ آسیب‌های روانی از عوامل جدی اضطراب‌زاست و یک دلیل مهم در بروز پانیک اتک محسوب می‌شود. برای مثال فرد نوجوان یا بزرگسالی که در کودکی تجربۀ آزار جنسی و جسمی را داشته، بیش از دیگران احتمال دارد که به حملات پانیک مکرر دچار شود.

تفاوت پنیک اتک و حملۀ قلبی چیست؟

درد قفسۀ سینه و تپش قلب از نشانه‌های فیزیکی پنیک اتک است. به همین دلیل فردی که دچار پنیک اتک شده ممکن است به اشتباه فکر کند که دچار حملۀ قلبی شده‌ و بابت آن به بیمارستان مراجعه کند.

این دو اگرچه شباهت‌هایی دارند، اما کاملاً متفاوت هستند. پنیک اتک زمانی اتفاق میفتد که هورمون‌های استرس بدن را به واکنش وادار کند و همین موجب تپش قلب، تنگی نفس و درد در قفسۀ سینه می‌شود. اما حملۀ قلبی نتیجۀ گرفتگی رگ یا سرخرگ‌های کرونری است که موجب کاهش یا توقف جریان خون در بخشی از قلب می‌شود. علائم حملۀ قلبی نیز عموما درد قفسۀ سینه، سریع شدن ضربان قلب و تنگی نفس است.

از تفاوت‌های اصلی میان پنیک اتک و حملۀ قلبی آن است که حملۀ قلبی عموما در حین فعالیت بدنی زیاد اتفاق میفتد، به ویژه در میان کسانی که غالباً درگیر فعالیت بدنی زیاد نیستند؛ اما پنیک اتک ممکن است در حالت استراحت رخ دهد. تفاوت مهمتر آن است که حملۀ پانیک به تدریج کاهش پیدا می‌کند و معمولاً در عرض 20 دقیقه برطرف می‌شود؛ اما حملۀ قلبی ادامه پیدا می‌کند و حتی با گذشت زمان بدتر هم می‌شود.

عوارض جسمی و روانی پنیک اتک یا حملۀ هراس چیست؟

همانطور که در بخش‌های قبلی گفته شد، پتیک اتک نشانه‌های فیزیکی متعددی دارد. لرزش و گر گرفتگی، تعریق، سردرد و تهوع، درد قفسه سینه و تپش قلب از جملۀ این نشانه‌هاست. به این نشانه‌ها عوارض جسمی کوتاه‌مدت پنیک اتک گفته می‌شود که فرد در همان لحظه تجربه می‌کند.

کسانی که فقط یک بار دچار پنیک اتک می‌شوند، یا در مجموع اضطرابشان خفیف است، این حمله عارضۀ جدی و بلندمدتی برای جسمشان ندارد. اما کسانی که با اختلال پنیک و اضطراب مزمن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، ممکن است در بلندمدت دچار مشکلاتی در سلامتشان شوند. زیرا اضطراب مداوم بر ترشح بیش‌ازاندازۀ هورمون‌های بدن مثل کورتیزول و نوراپی نفرین تأثیرگذار است.

ترشح بلندمدت و مکرر این هورمون‌ها احتمال بیماری‌ را افزایش می‌دهد. افزایش ریسک بیماری‌هایی مانند حملۀ قلبی، کاهش سیستم ایمنی بدن، اختلالات گوارشی، مشکلات حافظه، سردردهای مزمن، افزایش وزن ناخواسته، افزایش فشار و کلسترول خون از عوارض جسمی اضطراب مداوم و اختلال پنیک است.

همچنین اگر حملات پانیک به صورت مکرر و در بلند مدت اتفاق بیفتد و درمان نشود، می‌تواند به مسائل روانی پیچیده‌ای منجر شود؛ انواع فوبیاها برای مثال آگروفوبیا (ترس خروج از خانه یا وحشت از قرارگرفتن در موقعیت‌های اجتماعی) و افسردگی از جملۀ این عوارض است. همچنین مبتلایان به اختلال هراس احتمال بیشتری دارد که به یک اختلال اضطرابی هم‌زمان مبتلا شوند؛ مانند اختلال اضطراب فراگیر (GAD)، اختلال وسواس جبر (OCD)، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و اختلال اضطراب اجتماعی (SAD).

این مسائل روانی به خودی‌خود می‌توانند موجب مشکلات خانوادگی، تحصیلی و کاری، سوءمصرف موادمخدر و الکل شود. بنابراین لازم است که شخص مبتلا برای سلامت جسم و روان خود اقدام کند و اجازه ندهد که اضطراب مداوم و تکرر حملات پنیک زندگی‌اش را کنترل کند.

اختلال پنیک چگونه تشخیص داده می­‌شود؟

حملات یا اختلال پنیک نیز مانند هر مشکل روانی دیگر به تشخیص متخصص مجرب نیاز دارد. متخصصانی که اختلال پنیک را درمان می‌کنند، برای تشخیص دقیق این اختلال آموزش دیده‌اند.

یک پزشک برای تشخیص پنیک اتک در بیمار هم از معاینۀ فیزیکی استفاده می‌کنند، و هم سوالات دقیقی را از بیمار می‌پرسد. سابقۀ بیماری‌ها، نشانه‌های کنونی، تغییرات اخیر زندگی از جملۀ این سوالات هستند.

آزمایش‌هایی مانند نوار قلب و آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح هورمون‌ها از اقدامات دیگری است که ممکن است یک پزشک برای تشخیص پنیک از آن‌ها استفاده کند؛ و در نهایت احتمالاً فرد را به یک متخصص سلامت روان ارجاع می‌دهد.

صحبت کردن با متخصص سلامت روان مانند روانپزشک، مشاوره آنلاین روانشناسی دارای مجوز، مهم‌ترین راه تشخیص و درمان اختلالات روانی مانند اختلال اضطراب یا اختلال پنیک است.

راه های كليدی درمان حمله پانیک

افزایش ضربان قلب و یا سایر ناراحتی‌ها که در پی وقوع حمله پانیک رخ می‌دهد، بیشتر مشابه بیماری‌های قلبی است. بنابراین، پزشک شما احتمالا با ارائه یک آزمون جسمانی درمان را از سر بگیرد. در صورتی که علائم ناشی از سایر بیماری‌ها و یا سوابق پزشکی نباشد، پزشک مراجعه با روانشناس یا روانپزشک را توصیه می‌کند.

مشاوره برای درمان حمله پنیک

درمان ممکن است از صحبت درمانی آغاز شود. در این مواقع مشاور به شما کمک می‌کند تا حمله پانیک را درک کرده و چگونگی کنترل و مدیریت آن را به شما آموزش می‌دهد. در طول درمان، به درک از موقعیت، افکار و احساسات حین رخداد حمله پانیک خواهید رسید. این درک مجموعا باعث گردیده تا شما به طور کامل به اتفاقات حین حمله پانیک واقف شده و از این نظر مشکل نداشته باشید.

مشاوره به شما نشان می‌دهد که اثرات فیزیکی حملات پانیک به شما آسیب جدی نرسانیده و ترستان را می‌ریزد. بنابراین، یکی از راه‌های کنترل و درمان حمله پانیک مشاوره است.

علاوه بر این موضوع، مشاور غالبا با آموزش تکنیک‌های تمدد اعصاب باعث می‌شود تا شما کنترل حمله پانیک را به دست بگیرید. به طور مثال، اگر بتوانید تنفستان را کنترل کنید دچار حمله کمتری خواهید شد. نکته‌ای که وجود دارد این است، اکثر راه‌های کنترل و درمان حملات پانیک باید به طور مداوم در زندگی روزمره فرد انجام و تمرین شوند تا مزایای حاصل از آن دائما کسب شوند.

تجویز دارو

ممکن است در برخی مواقع حادتر، پزشک شما تصمیم به تجویز دارو بگیرد تا بتواند از علائم حمله پانیک بکاهد. این داروها احتمالا بخشی از مراحل درمان حملات پانیک باشند:پ

• یک داروی ضدافسردگی، این دارو ممکن است به دلیل پیشگیری از حملات پانیک در آینده تجویز شود.
• یک داروی ضد اضطراب مانند بنزودیازپین، برای افرادی که سابقه اختلالات دیگر دارند ممکن است این دارو تجویز نگردد.
• برخی داروهای کاهش ضربان قلب، در صورتی که بیمار حین حمله پانیک دچار افزایش ضربان قلب شود.

علاوه بر درمان، انجام روزانه برخی راهکارهای ذیل ممکن است به کنترل موثر حملات پانیک بیانجامد.

• یوگا و یا تنفس عمیق ممکن است عضلاتتان را آرام ساخته و استرستان را کاهش بدهد.
• ورزش می‌تواند علاوه بر آرامش ذهنی برخی عوارض دارویی نظیر چاقی را کاهش بدهد.
• دوری از نوشیدنی‌های الکلی، کافئین، دخانیات و مخدرها باعث کاهش بروز حمله پانیک می‌شوند.
• به اندازه کافی بخوابید تا در طول روز احساس کسالت نکنید.

برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که انجام طب سوزنی چینی یکی از تکنیک‌های کنترل جریان انرژی است که به مدیریت و درمان حملات پانیک نیز کمک موثری می‌کند.

این در حالی است که مصرف مکمل‌های غذایی طبیعی دال بر عدم بروز حمله پانیک نیست. این مکمل‌ها تا به حـال کمک موثری در جهت عدم بروز و کنترل حمله پانیک نداشتند. بنابراین، قبل از مصرف هر نوع مکمل غذایی طبیعی با پزشک خود مشورت کنید. زیرا ممکن است مصرف چنین داروهایی در تداخل با داروهای درمانی بوده و دارای عوارض جدی باشند.

از حمایت دیگران کمک بگیرید

در حالی که شما تلاش می‌کنید تا بر حملات پانیک غلبه کنید، حمایت و کمک دیگران نسبت به شما مهم است. اگر به گروه‌های حمایتی حمله پانیک بپیوندید، قادر خواهید بود از حمایت و تشویق دیگران برخوردار شوید. همینطور عزیزان شما قادر به شرکت در چنین اجتماع‌هایی هستند. این در حالی است که برخی از راه‌های کنترل و درمان حمله پانیک با اعضای خانواده شامل همسران، والدین و حتی دوستان انجام می‌پذیرد.

به طور مثال، تکنیک‌های آرام‌سازی و یا برخی دیگر از مهارت‌ها نیازمند کمک فرد دیگر می‌باشد. اگر شما دوست و یا اعضای خانواده فرد درگیر حملات پانیک هستید، صبر پیشه کنید. هرگز این افراد را سرزنش نکرده و مورد قضاوت قرار ندهید. علائم استرس‌زای آن‌ها را بشناسید، مراقبشان باشید و آن‌ها را آرام کنید. اگر عزیز شما دچار حملات پانیک می‌شود، او را آرام کرده و کمک‌های لازم را برایش فراهم کنید.

صبور باشید

کنترل و درمان حملات پانیک به طول می‌انجامد. اگر شما به جلسات درمانی هفتگی می‌روید، باید تغییر را پس از 10 تا 20 هفته متوجه شوید. در برخی از مطالعات فرد پس از گذشت 12 هفته بهبودی می‌یابد. با این حال، پس از گذشت یک سال پیشرفت بزرگی را احساس خواهید کرد.

درمان اختلال پنیک

وقتی حملات پنیک به اختلال پنیک تبدیل شود، نیاز جدی به درمان دارد. این اختلال عموماً با روان‌درمانی، دارودرمانی یا هردو روش درمان می‌شود.

درمان شناختی-رفتاری (CBT) روشی از روان درمانی است که برای درمان حملات پانیک بسیار استفاده می‌شود. در این روش به فرد می‌آموزند که قبل از حملۀ پنیک یا حین آن چه رفتار و واکنش‌هایی داشته باشد. این شیوۀ درمانی موجب می‌شود که فرد بیمار کم‌کم با ترس‌ خود مواجه شود و در فعالیت‌هایی که از آن‌ها اجتناب می‌کرد، کم‌کم شرکت کند.

درمان دارویی حملات پانیک روش دیگری از درمان است؛ داروهای مختلفی مثل داروهای ضدافسردگی، مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRIs) و مهارکننده‌های بازجذب سروتونین–نوراپی‌نفرین (SNRIs) برای کنترل و درمان علائم اختلال پنیک تجویز می‌شوند. همچنین داروهای مسدودکنندۀ بتا یا بتابلاکرها می‌توانند به کنترل برخی نشانه‌های فیزیکی پنیک اتک، مثل تپش بالای قلب و لرزش و تعریق کمک کنند. بنزودیازپین‌ها هم داروهای آرامش‌بخش و ضداضطراب دیگری هستند که می‌توانند به کاهش سریع علائم پنیک کمک کنند.

یکی از نکاتی که دربارۀ مصرف داروها باید به آن توجه داشت، عوارض آن‌هاست. برای مثال استفادۀ بعضی از این داروها ممکن است به سردرد و تهوع و سرگیجه منجر شود که در این صورت باید با پزشک مشورت شود. همچنین مصرف بعضی از آن‌ها ممکن است اعتیادآور باشد و فرد دائما به دوز بالاتری نیاز پیدا کند؛ در این صورت، این داروها باید به میزان مشخصی و برای مدت محدودی تجویز شوند.

به هرترتیب، هرگونه دارو برای درمان حملات یا اختلال پنیک حتماً باید به دست مشاوره استرس و اضطراب آنلاین تجویز شود و لازم است که از مصرف خودسرانۀ این داروها پرهیز کرد.