آزمایش چربی خون می‌توانددرمیان بیماری‌هایی که باید توجه ویژه‌ای به آن‌ها داشت، بسیار مهم باشد زیرا یکی از عوامل مهم در ایجاد زمینه‌های بیماری‌های قلبی و عروقی، میزان چربی خون است. سطح چربی خون با میزان تحرک، برنامه غذایی و رفتارهایی مانند استعمال دخانیات ارتباط معناداری دارد. برای درک بهتر این موضوع ابتدا به بررسی چربی خون می‌پردازیم. لیپیدها گروهی از چربی‌ها و مواد شبه‌چربی هستند که از عناصر مهم در ترکیبات مهم سلول‌ها و منابع انرژی به شمار می‌آیند. یک آزمایش چربی خون میزان لیپیدهای خاص خون را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش که از بخش آزمایش در منزل در خانه خودتان نیز قابل انجام است، می‌تواند به شما در تعیین میزان خطر تجمع رسوبات چربی یا پلاک در رگ‌ها که منجر به تنگ شدن یا انسداد رگ‌ها (تصلب شرایین) در سراسر بدن شما می‌شود کمک کند.

درخواست آزمایش در منزل

دو لیپید مهم، کلسترول و تری گلیسیرید، توسط لیپوپروتئین‌ها در خون منتقل می‌شوند. هر نوع لیپوپروتئین حاوی ترکیبی از کلسترول، تری گلیسیرید، پروتئین و مولکول‌های فسفولیپید است. ذراتی که با آزمایش چربی خون اندازه‌گیری می‌شوند، از نظر تراکم به لیپوپروتئین‌های با چگالی بالا (HDL)، لیپوپروتئین‌های با چگالی کم (LDL) و لیپوپروتئین‌های با چگالی بسیار کم (VLDL) طبقه‌بندی می‌شوند.

چربی خون در آزمایش

آزمایش چربی خون، یک آزمایش تعیین سطح لیپید‌های موجود در مقدار مشخصی از خون فرد است. این آزمایش با دریافت مقدار کمی از خون فرد و اندازه‌گیری میزان انواع لیپیدها انجام می‌شود. یک آزمایش چربی خون کامل به طور کلی شامل موارد زیر است:

• مجموع کلسترول: کل کلسترول موجود در کلیه‌ ذرات لیپوپروتئین را اندازه‌گیری می‌کند.
• کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL): کلسترول موجود در ذرات HDL را اندازه‌گیری می‌کند که اغلب «کلسترول خوب» نامیده می‌شود، زیرا کلسترول اضافی را گرفته و آن را برای دفع کردن به کبد می‌برد.
• کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL): کلسترول موجود در ذرات LDL را محاسبه یا اندازه‌گیری می‌کند. این مورد اغلب «کلسترول بد» نامیده می‌شود زیرا باعث رسوب کلسترول اضافی در دیواره رگ‌های خونی می‌شود، که می‌تواند در تصلب شرایین نقش داشته باشد.
• تری گلیسیریدها: تری گلیسیرید یکی از انواع چربی در خون است. هنگام غذا خوردن، بدن کالری مورد نیاز شما را به تری گلیسیرید تبدیل می‌کند که در سلول‌های چربی ذخیره می‌شود.

درباره چکاپ کامل بدن اطلاعات خود را بیشتر کنید

تری گلیسیرید در آزمایش چربی خون

تری گلیسیرید که در آزمایش چربی خون با نام Triglycerides یا TG و با واحد اندازه‌گیری میلی‌گرم در دسی‌لیتر مشخص می‌شود، نوعی چربی در خون است. هنگام دریافت مواد غذایی، بدن کالری مورد نیاز را به تری گلیسیرید تبدیل کرده و در سلول‌های چربی ذخیره می‌کند. سطح بالای تری گلیسیرید با فاکتورهایی از جمله اضافه وزن، خوردن شیرینی یا نوشیدن الکل زیاد، سیگار کشیدن، کم تحرکی یا دیابت همراه با افزایش سطح قند خون در ارتباط است.

درباره دیابت استرسی چیزی می‌دانید!؟ مقاله مرتبط با این موضوع را حتما در حال بخوانید.

افرادی که باید آزمایش چربی خون دهند

شرایطی وجود دارد که آزمایش چربی خون الزام پیدا می‌کند. بسته به زمینه پزشکی فرد و شرایط وی، ممکن است این آزمایش برای غربالگری، تشخیص یا نظارت استفاده شود. غربالگری به دنبال یک مشکل سلامتی، قبل از بروز علائم یا نشانه‌های هشداردهنده بیماری است.

از آزمایش چربی خون می‌توان برای شناسایی افراد در معرض خطر بیماری‌های قلبی و عروقی قبل از اینکه دچار مشکلاتی مانند بیماری قلبی یا حمله قلبی شوند، استفاده‌کرد. توصیه‌ها برای غربالگری وضعیت قلب با انجام این آزمایش، بین پزشکان مختلف متفاوت است. غربالگری ممکن است هشدار‌های اولیه را برای جلوگیری از بروز مشکلات ارائه دهد، اما ممکن است هزینه‌بر باشد، باعث اضطراب شده و به درمان‌های غیرضروری بالقوه منجر شود.

در حال بخوانید: آزمایش کم خونی و بهترین روش برای تشخیص آن

متخصصان شواهد و وضعیت یک فرد را ارزیابی کرده و در مورد اینکه آیا باید غربال شود و به چند مرحله غربال‌گری نیاز دارد، تصمیم‌گیری می‌کنند. در بزرگسالانی که عوامل خطر بیماری قلبی عروقی را ندارند، غربالگری ممکن است هر پنج سال یک بار انجام شود. شواهد در مورد سن مطلوب برای شروع غربالگری در بیماران کم‌خطر مشخص نیست. پزشک ممکن است بسته به شرایط فرد، آزمایش چربی خون را در سنین ۲۰، ۳۰ یا ۴۰ سالگی توصیه کند. افرادی که یک یا چند عامل خطر دارند معمولا غربالگری بیشتری نیاز دارند و اغلب اولین آزمایش خود را در سنین پایین انجام می‌دهند. نمونه‌هایی از عوامل خطر عبارتند از:

• سن بالای ۴۵ سال برای مردان و ۵۰ تا ۵۵ سال برای زنان
• کلسترول بالا در یکی از آزمایش‌های قبلی
• مشکل قلبی و عروقی قبلی
• سیگار کشیدن
• اضافه وزن یا چاقی
• رژیم غذایی ناسالم
• نداشتن فعالیت کافی بدنی
• فشار خون بالا
• وجود فردی در بستگان درجه یک که در سنین پایین به بیماری قلبی مبتلا شده‌ باشد
• ابتلا به دیابت یا پیش دیابت

اگر یک یا چند عامل خطر دارید، ممکن است لازم باشد هر سال یا هر چند سال یک بار آزمایش چربی خون را انجام دهید. دفعات آزمایش، به نتایج آزمایشات قبلی بستگی خواهد ‌داشت. برای بزرگسالان بالای ۶۵ سال، آزمایش سالانه چربی خون توسط برخی از متخصصان توصیه می‌شود. در صورت ثابت بودن وضعیت بیمار، پزشک می‌تواند فاصله بین آزمایش‌ها را زیاد کند.

آزمایش آنزیم قلبی و کاربرد آن را در اینجا مطالعه کنید

در کاربرد نظارتی آزمایش چربی خون، پس از آن‌که نتیجه آزمایش پیشین فرد مناسب نبوده یا پس از یک رویداد قبلی مانند حمله قلبی یا سکته مغزی، از این آزمایش به طور مستمر برای کنترل مداوم خطر قلبی عروقی استفاده می‌شود. در بسیاری از موارد، افرادی که بیشتر در معرض خطر مشکلات قلبی و عروقی هستند، تغییراتی در شیوه زندگی ایجاد می‌کنند و یا برای کمک به کاهش خطر دارو مصرف می‌کنند.

درباره قرص رزوواستاتین و کنترل کلسترول بیشتر بدانید

برای نظارت بر پاسخ بدن آن‌ها به درمان و تنظیم برنامه درمانی، در صورت لزوم ممکن است از آزمایش چربی خون استفاده شود. در آخر این آزمایش به عنوان راه تشخیص نیز به کار می‌رود. در حالی که بیشتر آزمایش های چربی برای غربالگری یا نظارت استفاده می‌شوند، اما گاهی اوقات به عنوان بخشی از فرایند تشخیصی برای مشخص کردن شرایطی که می‌تواند بر سطح چربی‌ها تاثیر بگذارد، مانند پانکراتیت، بیماری مزمن کلیه یا کم‌کاری تیروئید نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.

درباره انواع آزمایش و تفسیر جواب آزمایش این مطلب را بخوانید

فرایند انجام آزمایش چربی خون

آزمایش کلسترول یک آزمایش خون است که معمولا صبح‌ها و به صورت ناشتا انجام می‌شود. خون از ورید و معمولا از بازو گرفته می‌شود. قبل از قرار دادن سوزن، محل ورود سوزن روی پوست با ضدعفونی کننده تمیز شده و یک نوار الاستیک دور بازو پیچیده می‌شود. این کار باعث می‌شود که رگ‌های بازو پر از خون شود. بعد از قرار دادن سوزن، مقدار کمی خون در یک ویال یا سرنگ جمع می‌شود. سپس نوار الاستیک برای بازگرداندن گردش خون برداشته می‌شود و خون همچنان به داخل ویال می‌رود. هنگامی که خون کافی جمع شد، سوزن برداشته شده و محل سوراخ سوزن با چسب زخم پوشانده می‌شود. این روش حدودا دو دقیقه طول خواهد کشید و تقریبا بدون درد است.

درباره آزمایش آنتی بادی بیشتر بدانید

نماد چربی خون در آزمایش

چهار نشانه که در برگه نتیجه آزمایش چربی خون رایج گزارش می‌شوند؛ شامل سه نشانه برای انواع کلسترول و یک مقدار برای تری گلیسیرید است. نماد مربوط به مجموع کلسترول، CHOL است. برای کلسترول با چگالی بالا یا همان کلسترول خوب از نماد HDL و برای کلسترول با چگالی پایین یا کلسترول بد از نماد LDL استفاده می‌شود. در نهایت برای گزارش مقدار تری گلیسیرید حاصل از آزمایش چربی خون از نماد TG در برگه نتیجه آزمایش استفاده می‌شود.

برای چربی خون چی خوبه؟

سطح مطلوب نتایج آزمایش چربی خون

نتایج آزمایش برای هر نوع کلسترول و تری گلیسیرید به طور مجزا گزارش می‌شود. این مقدار با واحد میلی‌گرم در دسی‌لیتر اندازه‌گیری می‌شود. سطح مطلوب برای موارد مختلف اندازه‌گیری شده در آزمایش چربی خون برای بزرگسالان به شرح زیر است:

• سطح مطلوب برای کلسترول کل (مجموع کلسترول) کمتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است که بین ۲۰۰ تا ۲۳۹ بردرلاین یا روی مرز و بالاتر از ۲۴۰، زیاد محسوب می‌شود.
• سطح ایده‌آل کلسترول LDL کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است. اگر این میزان بین ۱۰۰ تا ۱۲۹ باشد، قابل قبول و طبیعی است. مقادیر بین ۱۳۰ تا ۱۵۹ بردرلاین یا روی مرز محسوب شده و ۱۶۰ تا ۱۸۹ بالا و بیشتر از ۱۹۰ بسیار زیاد در نظر گرفته می‌شوند.
• سطح کلسترول HDL هرچه بالاتر باشد بهتر است. به همین دلیل در این مورد، کمترین مقدار ۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر در نظر گرفته می‌شود که این مقدار با رسیدن به عدد ۶۰ از محدوده ریسک خارج می‌شود.
• سطح مطلوب برای تری گلیسیرید‌ها کمتر از ۱۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است. اگر این رقم بین ۱۵۰ تا ۱۹۹ باشد، سطح مرزی بالا در نظر گرفته می‌شود و در بازه ۲۰۰ تا ۴۹۹ هم، بالا محسوب می‌شود. همچنین با عبور این رقم از ۵۰۰ بسیار زیاد نامیده می‌شود.

در حال بخوانید: آزمایش ادرار برای چیست و چه مواردی را نشان می دهد

خطرات ناشی از کلسترول بالا

کلسترول بالا می‌تواند باعث تجمع خطرناک کلسترول و رسوبات دیگر در دیواره عروق شود. این رسوبات (پلاک‌ها) می‌توانند جریان خون را در شریان‌های شما کاهش دهند، که می‌تواند عوارضی از جمله موارد زیر ایجاد کند:

• درد قفسه سینه: اگر رگ‌هایی که وظیفه تامین خون قلب را دارند (عروق کرونر) تحت تاثیر قرار گیرند، ممکن است درد قفسه سینه (آنژین) و سایر علائم بیماری عروق کرونر داشته باشید.
• حمله قلبی: در صورت پارگی پلاک‌ها، لخته خون در محل پارگی پلاک ایجاد می‌شود که می‌تواند جریان خون را مسدود کرده یا با آزاد شدن، شریان را در قسمت پایین مسدود کند. اگر جریان خون در بخشی از قلب متوقف شود، حمله قلبی رخ می‌دهد.
• سکته مغزی: مشابه حمله قلبی، سکته مغزی هنگامی رخ می‌دهد که لخته خون مانع جریان خون در بخشی از مغز شود. راجع به سکته مغزی و نشانه‌های آن بیشتر بخوانید.

آزمایش کشت خون را در این مقاله بیشتر بشناسید

رسوب چربی در دیواره رگ‌ها باعث گرفتگی رگ‌ها شده و خطر حمله قلبی را افزایش می‌دهد

سبک زندگی و عاداتی که باعث کاهش سطح کلسترول می‌شوند

رژیم کاهش کلسترول می‌تواند کلسترول بد خون را تا ۳۰ درصد کاهش دهد. یک رژیم غذایی با میزان کم چربی اشباع شده‌ و کربوهیدرات که میزان کلسترول دریافتی روزانه آن بیش از ۲۰۰ میلی‌گرم نباشد، می‌تواند کلسترول بد خون یعنی کلسترول LDL را کاهش دهد. فیبر‌ها و استرول‌های گیاهی که در مارگارین و سایر مواد غذایی مانند دانه‌های روغنی و غلات وجود دارد نیز موثر خواهند‌ بود. برای اصلاح رژیم غذایی این نکات را به خاطر بسپارید:

• مقدار چربی اشباع شده را به کمتر از ۷ درصد از کل کالری مورد استفاده در روز کاهش دهید.
• از مصرف چربی ترانس به طور کامل خودداری کنید. برچسب مواد تشکیل دهنده مواد غذایی مصرفی‌تان را بررسی کنید تا مطمئن شوید روغن‌های نیمه هیدروژنه نداشته باشند. چرا که این نوع از روغن‌ها، چربی‌های ترانس هستند و لازم است از مصرف آن‌ها بپرهیزید.
• به برچسب‌های موارد غذایی که عباراتی مثل «کلسترول پایین» یا «بدون کلسترول» دارند هم توجه ویژه‌ای کنید. این محصولات هم می‌توانند چربی‌های اشباع شده یا مقدار زیادی قند داشته باشند.

در کنار اصلاح رژیم غذایی با برخی تغییرات دیگر در سبک زندگی، می‌توان در بهبود وضعیت کلسترول LDL به نتایج مطلوبی دست پیدا کرد. انجام منظم ورزش‌های هوازی می‌تواند کلسترول بد (LDL) را کاهش داده و کلسترول خوب (HDL) را افزایش دهد. اگر سیگار می‌کشید، ترک کردن آن می‌تواند کمک بسیار بزرگی به سلامتی شما بکند. تغییر برخی شرایط جهت بهبود سبک زندگی مانند مدیریت اضطراب، ورزش و کاهش وزن نیز روش‌های موثری برای بهبود سطح تری گلیسیرید هستند.

جهت مطالعه بیشتر راجع به علائم کلسترول بالا و روش های درمان آن ، مقاله مرتبط با آن را در حال بخوانید.

ورزش و افزایش تحرک به عنوان یک روش برای کاهش سطح تری گلیسیرید

اگر با تغییر سبک زندگی، میزان کاهش سطح کلسترول رضایت‌بخش نبود، با مشورت پزشک می‌توانید داروها یا ترکیبی از درمان‌ها را امتحان کنید. اگر به عادت‌های سالم جدید خود پایبند باشید، ممکن است بتوانید تحت نظر پزشک، میزان داروی مصرفی خود را کاهش داده یا به طور کامل قطع کنید. فراموش نکنید که به هیچ وجه بدون مشورت و صلاح‌دید پزشک اقدام به تغییر دوز یا قطع مصرف دارو نکنید.

منابع

labtestsonline.org

www.mayoclinic.org

www.webmd.com

www.mayoclinic.org

آزمایش خون

سوالات متداول