این مطلب به تایید دکتر مریم پورکار جدید فوق تخصص نفرولوژی رسیده است.
کسانی که به بیماری سلیاک مبتلا هستند، در خوردن گندم و جو دردسر دارند. رودۀ کوچک آن‌ها در برابر پروتئین موجود در این مواد غذایی واکنش ایمنی نشان می‌دهد و آسیب می‌بیند.
اگر به این بیماری مبتلا هستید، یا در میان اطرافیانتان کسی را دارید که به سلیاک دچار است، حتما می‌دانید که این بیماری درمان قطعی ندارد و یک رژیم سفت و سخت وجود دارد که می‌تواند به بهبود علائم بیماری کمک کند. اما علم پزشکی هم در برابر این بیماری تسلیم نیست و می‌تواند به شما در روند درمانتان کمک کند.
در این مطلب می‌خواهیم دربارۀ درمان سلیاک برایتان بگوییم. قبل از آن، دربارۀ خود بیماری سلیاک و علائمش نیز توضیح خواهیم داد. پس ما را در این مطلب همراهی کنید. همچنین میتوانید با دکتر گوارش آنلاین در سامانه حال برای درمان خود مشاوره نمایید.
سلیاک چیست
نام دیگر بیماری اسپروی سلیاک است. به آن آنتروپاتی حساس به گلوتن هم می‌گویند. این بیماری یک واکنش ایمنی به خوردن گلوتن است؛ گلوتن پروتئینی است که در گندم، جو و چاودار وجود دارد.
با خوردن این مواد غذایی که گلوتن دارند، رودۀ شما واکنش ایمنی نشان می‌دهد. خوردن گلوتن باعث میشود که به تدریج پوشش رودۀ کوچک شما آسیب ببینند و از جذب بعضی از مواد غذایی جلوگیری کند. در واقع این پرزهای روده هستند که تحلیل می‌روند و فعالیت‌های آنزیم روده هم کاهش پیدا می‌کند.
در این شرایط اصطلاحاً دچار سوء جذب می‌شوید؛ چون بخش عمده‌ای از مواد غذایی از طریق پرزهای روده است که انجام میشود. این آسیب عوارض جدی دارد و باعث اسهال، خستگی، کاهش وزن، نفخ و بیماری آنمی یا کم خونی میشود.
میتوانید درباره درمان سوء تغذیه نیز میتوانید این مطلب را بخوانید
اگر کودکی دچار سلیاک باشد، علاوه بر علائمی که گفتیم، در فرایند رشد با مانع مواجه میشود. متأسفانه این بیماری اغلب دلایل ژنتیکی دارد و خیلی اوقات از اوایل کودکی و حتی از دوران شیرخوارگی شروع میشود.
دربارۀ نشانه‌های کولیت روده بیشتر بخوانید.
علائم گوارشی بیماری سلیاک
علائم و نشانه‌های بیماری سلیاک در بزرگسالان و کودکان متفاوت است. در این بخش می‌خواهیم این نشانه‌ها را توضییح دهیم
علایم بیماری سلیاک در بزرگسالان
علائم سلیاک را می‌توانیم به دو دستۀ علائم گوارشی و علائم غیرگوارشی تقسیم کنیم. علائم گوارشی در بزرگسالان مبتلا به سلیاک عبارتند از:
- اسهال
- خستگی
- کاهش وزن
- نفخ و گاز
- درد شکم
- تهوع و استفراغ
- یبوست
تقریباً نیمی از بیماران بزرگسال مبتلا به سلیاک نیز علائم غیرگوارشی زیر را دارند
- کم خونی که معمولاً ناشی از کمبود آهن است
- از دست دادن تراکم استخوان (پوکی استخوان) یا نرم شدن استخوان (استئومالاسی)
- بثورات پوستی خارش دار و تاول‌دار (درماتیت)
- زخمهای دهانی
- سردرد و خستگی
- آسیب سیستم عصبی، از جمله بی حسی و گزگز در پاها و دست ها، مشکلات احتمالی تعادل، و اختلال شناختی
- درد مفاصل (دربارۀ درمان درد مفاصل بیشتر بخوانید)
- کاهش عملکرد طحال (هیپوسپلنیسم)
درباره سندرم روده تحریک پذیر بیشتر بدانید
علائم بیماری سلیاک در کودکان
کودکان مبتلا به بیماری سلیاک بیشتر از بزرگسالان در معرض مشکلات گوارشی هستند، از جمله:
- تهوع و استفراغ
- اسهال مزمن
- شکم متورم
- یبوست
- گاز معده
- مدفوع بی رنگ و بدبو
همچنین ناتوانی در جذب مواد مغذی ممکن است منجر به علائم زیر شود:
- عدم رشد برای نوزادان
- آسیب به مینای دندان
- کاهش وزن
- کم خونی
- تحریک پذیری
- کوتاهی قد
- بلوغ با تأخیر
- علائم عصبی، از جمله اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD)، اختلالات یادگیری، سردرد، عدم هماهنگی عضلات و تشنج
دربارۀ تشنج در کودکان نیز میتوانید این مطلب را بخوانید.
علل بیماری سلیاک
علت بیماری سلیاک دقیقا مشخص نیست. معمولا این بیماری را به ژنتیک نسبت می‌دهند؛ اما عفونت‌های دستگاه گوارش مانند عفونت روده و باکتری‌های روده هم ممکن است در بروز این بیماری نقش داشته باشند. حتی گاهی بیماری سلیاک پس از جراحی، بارداری، زایمان، عفونت‌های ویروسی و حتی استرس‌های عاطفی شدید فعال میشود.
در مجموع بیماری سلیاک در افرادی که دچار وضعیت‌های زیر هستند، بیشتر بروز می‌کند:
- وقتی یکی از اعضای خانواده سلیاک داشته باشد.
- به دیابت نوع 1 مبتلا باشد.
- دچار سندرم داون یا سندرم ترنر باشد.
- بیماری خودایمنی پرکاری تیروئید یا کم کاری تیروئید داشته باشد.
- به بیماری آدیسون مبتلا باشد.
تشخیص بیماری سلیاک و درمان سلیاک
شاید از خودتان بپرسید اصلا از کجا بفهمیم که ممکن است به سلیاک مبتلا باشیم؟ چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر اسهال یا ناراحتی گوارشی دارید که بیش از دو هفته طول کشیده، حتما با دکتر گوارش آنلاین مشورت کنید.
همچنین اگر نگران کودکتان هستید، چون رنگ پریده به نظر می‌رسد یا رشد نمی‌کند یا اینکه مدفوع حجیم و بدبو دارد، حتما به پزشک مراجعه کنید.
به این نکته توجه کنید که سلیاک معمولا دلایل ارثی و ژنتیکی دارد و معمولا در خانواده‌ها دیده میشود. بنابراین اگر در خانوادۀ شما کسی به این بیماری مبتلاست، از پزشک بخواهید آزمایش‌های لازم را دربارۀ شما نیز انجام دهد. این آزمایش‌ها برای تشخیص سلیاک انجام می‌شوند که در ادامه درباره آن توضیح خواهیم داد.
روش تشخیص سلیاک
آزمایش‌های تشخیصی بیماری سلیاک شامل موارد زیر است:
- آزمایش خون
- بیوپسی از روده کوچک (نمونه برداری از روده کوچک)
برای آزمایش تشخیصی سلیاک لازم است که غذاهای حاوی گلوتن مصرف کنید، تا نتایج آزمایش دقیق باشند. همچنین تا زمانی که تشخیص دقیقی از متخصص دریافت نکرده‌اید، نباید رژیم بدون گلوتن را خودسرانه شروع کنید. البته برنامه غذایی برای چاق شدن را میتوانید در این مطلب نیز مشاهده کنید.
-
آزمایش خون
پزشک برای شما یک آزمایش خون تجویز می‌کند تا آنتی‌بادی‌های موجود در خون شما را بررسی کند. وقتی قرار است که آزمایش خون بدهید، لازم است که گلوتن را در رژیم غذایی خود داشته باشید تا نتیجۀ دقیقی را از آزمایش به دست آورید.
اگر آنتی‌بادی بیماری سلیاک در خون شما وجود داشته باشد، پزشک برایتان نمونه‌برداری از روده را تجویز می‌کند. با وجود این، حتی ممکن است به سلیاک مبتلا باشید، اما در خون شما آنتی بادی وجود نداشته باشد.
بنابراین اگر آزمایش خون شما منفی است، اما علائم بیماری سلیاک را دارید، پزشک احتمالا برایتان این نمونه‌برداری را تجویز خواهد کرد.
شما میتوانید برای انجام این آزمایش از سرویس آزمایش در منزل سامانه حال استفاده کنید.
-
نمونه برداری از روده
نمونه‌برداری از روده معمولا در بیمارستان انجام میشود و یک پزشک متخصص گوارش برایتان این کار را انجام خواهد داد. در این آزمایش یک لوله نازک و منعطف به همراه یک دوربین از دهان شما وارد میشود تا به رودۀ کوچک برسد. به این روش آندوسکوپی می‌گویند. البته قبل از انجام این کار به شما بی‌حسی و آرام‌بخش داده میشود.
متخصص از این طریق یک ابزار نمونه‌برداری کوچک را به داخل رودۀ شما می‌فرستد تا عمل نمونه‌برداری را انجام دهد. این نمونه در آزمایشگاه، زیر میکروسکوپ، برای تشخیص علائم بیماری سلیاک بررسی خواهد شد.
شما میتوانید از بخش پزشک آنلاین سایت حال با پزشکان و مشاوران آنلاین در هر ساعت از شبانه روز ارتباط برقرار کنید.
راه درمان بیماری سلیاک
راه درمان بیماری سلیاک حذف غذاهای حاوی گلوتن از رژیم غذایی است. این کار باعث میشود که پوشش روده شما آسیب نبیند و علائمی مثل اسهال و درد معده متوقف شوند.
اگر به بیماری سلیاک مبتلا هستید، باید تا آخر عمر گلوتن نخورید. اگر غذاهای حاوی گلوتن مصرف کنید، علائمتان برمی‌گردد و باعث می‌شوند که سلامتتان به خطر بیفتد.
ممکن است به نظرتان این کار دشوار باشد؛ حق دارید. اما در ادامه می‌خواهیم شما را برای این کار راهنمایی کنیم. میتوانید ذرباره علائم بیماری سلیاک خفیف این مطلب را نیز بخوانید
رژیم فاقد گلوتن
قبل از هرچیز باید بگوییم که برای داشتن رژیم بدون گلوتن حتما باید کمک بگیرید؛ در ابتدای مسیر شما به کمک تخصصی یک پزشک یا یک متخصص تغذیه نیاز دارید. به شما پیشنهاد می‌کنیم متخصص تغذیه آنلاین در سامانه حال را از دست ندهید.
یک متخصص تغذیه بعد از شنیدن شرح حال و بررسی وضعیت شما، می‌تواند در تنظیم یک رژیم غذایی بدون گلوتن به شما کمک کند. البته انتظار معجزه نداشته باشید. علائم شما پس از شروع این رژیم تا حد قابل توجهی بهبود می‌یابد، اما شاید دو سال طول بکشد تا سیستم گوارشی شما بهبود پیدا کند.
البته هدف از رژیم درمانی برای بیماری سلیاک فقط حذف گلوتن از رژیم غذایی شما نیست. بلکه باید مطمئن باشید که یک رژیم غذایی متعادل دارید که حاوی همۀ مواد مغذی است.
سوالات پزشکی خود را میتوانید از بخش سوال پزشکی از هوش مصنوعی آنلاین سایت حال بپرسید.
در این رژیم دیگر نمی‌توانید غذاهایی بخورید که حاوی جو، چاودار، گندم و … هستند، مثلا نان، پاستا، غلات، بیسکوییت، کیک یا شیرینی، سوسیس و کالباس. حتی اگر مقدار کمی از آن‌ها بخورید، مثلا یک قاشق ماکارونی، ممکن است علائمتان برگردد.
خوردن گلوتن در بلند مدت ممکن است باعث شود که در طولانی‌مدت به بیماری‌هایی مثل پوکی استخوان یا انواع سرطان مبتلا شوید. میتوانید به جای این مواد غذایی از آرد سیب‌زمینی، برنج، عدس، سویا، ذرت و لوبیا استفاده کنید.
لازم است بدانید که گلوتن در رژیم غذایی شما، ماده‌ای ضروری نیست و میتوانید آن را جایگزین کنید. حتی در بعضی فروشگاه‌ها میتوانید انواعی از پاستا و نان پیدا کنید که فاقد گلوتن هستند.
گزینه‌های غذایی شما آن‌قدرها هم که فکر می‌کنید، محدود نیست. بسیاری از غذاها مثل گوشت، سبزیجات، لبنیات، سیب زمینی و برنج فاقد گلوتن هستند. بنابراین میتوانید با خیال راحت آن‌ها را در رژیم غذایی‌تان بگنجانید. همچنین بهتر است برای مصرف روغن از روغن‌های مایع ذرت، زیتون، کانولا و هسته انگور استفاده کنید.
استفاده از داروها و مکمل ها
متخصص تغذیه احتمالا به شما خواهد گفت که حداقل به مدت شش ماه پس از تشخیص، مکمل‌هایی را برای تأمین ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیازتان مصرف کنید. این کار باعث میشود مطمئن باشید که همۀ مواد مغذی مورد نیازتان را دریافت می‌کنید و در عین حال سیستم گوارشی‌تان نیز ترمیم میشود.
از جملۀ این مکمل‌ها و داروها عبارتند از:
- آهن و اسیدفولیک برای درمان کم‌خونی
- کلسیم و مکمل‌های ویتامین (درباره بهترین مکمل برای افزایش وزن نیز میتوانید این مطلب را بخوانید)
- همچنین امکان دارد که متخصص برای کاهش پاسخ التهابی بدن (در موارد حمله شدید بیماری) داروهای کورتیزونی خوراکی تجویز کند.
سوالات متداول
بیماری سلیاک چیست
بیماری سلیاک یک پاسخ ایمنی از رودۀ کوچک به مواد غذایی حاوی گلوتن است، یعنی غذاهایی که حاوی گندم و جو و چاودار هستند. در صورتی که این مواد غذایی مصرف شوند، پوشش روده آسیب می‌بیند.
آیا بیماری سلیاک واگیردار است
خیر این بیماری واگیردار نیست.
آیا بیماری سلیاک خوب میشود
بیماری سلیاک درمان ندارد؛ تنها با رژیم غذایی می‌توان آن را مدیریت کرد.
آیا بیماری سلیاک ارثی است
از دلایل مهم بیماری سلیاک ارث است. این بیماری معمولا در خانواده‌ها دیده میشود.
آیا بیماری سلیاک ژنتیکی است
ژنتیک نقش مهمی در ابتلا به بیماری سلیاک دارد. اما عوامل دیگری هم هستند که می‌توانند باعث بروز این بیماری شوند. برای مثال کسانی که دچار بیماری خودایمنی تیروئید، سندرم داون، سندرم ترنر، دیابت نوع یک هستند احتمال بیشتری دارد که به سلیاک مبتلا شوند.
آیا بیماری سلیاک قابل درمان است
خیر این بیماری درمان ندارد و تنها باید با رژیم غذایی فاقد گلوتن آن را مدیریت کرد.
برای درمان بیماری سلیاک چه باید کرد
پس از آنکه پزشک تشخیص داد که شما دچار بیماری سلیاک هستید، لازم است که با یک متخصص تغذیه مشورت کنید. متخصص تغذیه به شما برنامۀ غذایی فاقد گلوتن می‌دهد و شما را راهنمایی می‌کند که موادغذایی حاوی گلوتن را با چه چیزی جایگزین کنید. همچنین میتوانید در بعضی از فروشگاه‌ها نان‌ها، شیرینی‌ها و پاستاهایی بخرید که فاقد گلوتن هستند. متخصص تغذیه همچنین برای شما مکمل‌هایی را تجویز می‌کند تا مطمئن باشید که مواد مغذی مورد نیاز بدنتان تأمین میشود.
چه چیزی برای بیماری سلیاک خوب است
برای بیماری سلیاک یک رژیم غذایی فاقد گلوتن مناسب است. لازم است که غذاهای حاوی گلوتن مثل پاستا و نان و جو را با برنج و سیب زمینی و لوبیا و … جایگزین کنید. همچنین بهتر است از روغن‌های سالم مثل روغن زیتون و ذرت استفاده کنید و مصرف فست فودهایی مثل سوسیس و کالباس را متوقف نمایید.
چگونه بیماری سلیاک را تشخیص دهیم
اگر علائم بیماری سلیاک را در خود مشاهده می‌کنید، لازم است که به پزشک مراجعه کنید. پزشک برای تشخیص این بیماری از دو روش آزمایش خون و نمونه‌برداری از رودۀ کوچک استفاده می‌کند.
چگونه بیماری سلیاک را درمان کنیم
این بیماری درمان ندارد و تنها باید با رژیم غذایی فاقد گلوتن آن را مدیریت کرد.
آزمایش سلیاک چگونه انجام میشود
پزشک ابتدا آنتی بادی‌های خون شما را از طریق آزمایش خون بررسی می‌کند. سپس برای شما بیوپسی یا نمونه‌برداری روده تجویز میشود. در این صورت با روش آندوسکوپی از روده شما نمونه‌برداری خواهد شد.
منابع
